Αυτισμός, αμοιβαιότητα και κοινωνικό παιχνίδι

Οι δεξιότητες κοινωνικής επικοινωνίας των αυτιστικών συχνά διαφέρουν από εκείνες των νευροτυπικών. Ακόμη και οι γονείς μπορεί να να μην μπορούν να συντονιστούν με τον τρόπο που το παιδί τους δείχνει ότι έχει συνδεθεί. Αυτό μπορεί να συμβεί γιατί η αμοιβαία ευχαρίστηση μπορεί να εκφραστεί με πάρα πολλούς διαφορετικούς τρόπους και συνήθως η συμπεριφορά που παρατηρούμε δεν αντικατοπτρίζει με απόλυτη ακρίβεια το βαθμό συμμετοχής σε μία δραστηριότητα.

Αυτό όμως που παρατηρούμε και είναι πολύ σημαντικό είναι το εξής:

Όταν επιτρέπουμε στα αυτιστικά παιδιά να επιλέξουν το πώς και το πότε θα εμπλακούν στο κοινωνικό παιχνίδι, τότε επιδεικνύουν τον ίδιο βαθμό κινήτρου να αλληλεπιδράσουν με τους γονείς τους όσο και τα νευροτυπικά παιδιά.

Τι κάνουμε λοιπόν;
Για άλλη μια φορά αφήνουμε το παιδί να ηγηθεί και να οδηγήσει την αλληλεπίδραση!

Πώς το κάνουμε αυτό;

• Παρατηρούμε, εξερευνούμε και εντοπίζουμε τον τρόπο που επιλέγει να συνδέεται το παιδί.
• Ανακαλύπτουμε ποιο είδος κοινωνικού παιχνιδιού ενδιαφέρει το παιδί.
• Υποστηρίζουμε κάθε αλληλεπίδραση μεταξύ γονιού και παιδιού εστιάζοντας στα ενδιαφέροντα του παιδιού.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

"Μπορεί να μην μιλάει ακόμη αλλά καταλαβαίνει τα πάντα"

"Μπορεί να μην μιλάει ακόμη αλλά καταλαβαίνει τα πάντα. Ό,τι του πεις θα το κάνει."

Αληθεύει πως κάποια παιδιά μπορεί να έχουν δυσκολίες μόνο στην έκφραση και η κατανόηση της γλώσσας να παραμένει άθικτη. Κάποια παιδιά έχουν δυσκολίες στην αντίληψη του λόγου αλλά έχουν αναπτύξει (ευφάνταστες ενίοτε) στρατηγικές για να καταφέρουν να ανταπεξέλθουν στον θαυμαστό καινούργιο τους κόσμο.

Καθώς η κατανόηση (σε αντίθεση με την έκφραση) του λόγου συμβαίνει κατά κύριο λόγο στο μυαλό του νηπίου και δεν μπορεί να εκδηλωθεί ευθέως με κάποιον τρόπο, είναι δύσκολο να πούμε με μια πρώτη ματιά τι ακριβώς συμβαίνει στο μυαλό του.

Για να μπορέσουμε όμως να βοηθήσουμε ουσιαστικά ένα παιδί με καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου πρέπει να μπορούμε να ξεχωρίσουμε εάν όντως αντιλαμβάνεται τον λόγο ή χρησιμοποιεί στρατηγικές ώστε να δείχνει ότι καταλαβαίνει ό,τι του λένε. Και αυτό μπορούμε να το κάνουμε μέσω των σταθμισμένων δοκιμασιών που εφαρμόζουμε για να αξιολογήσουμε τις δεξιότητες αυτές με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια και ασφάλεια.

Πώς όμως καταφέρνουν τα μικρούλια και μας ξεγελούν; (Άθελά τους, το τονίζω).

• Κοιτούν προς την κατεύθυνση που κοιτούν οι φροντιστές τους. Μάλιστα είναι μία στρατηγική που μπορούν να χρησιμοποιήσουν ακόμη και τα βρέφη από 8 μηνών.
• Μιμούνται αυτό που κάνουν οι άλλοι, ειδικά την καθημερινή ρουτίνα της οικογένειας. Αυτή την στρατηγική την εφαρμόζουν συχνά τα νήπια που δυσκολεύονται να ακολουθήσουν οδηγίες στο σχολείο.
• Παίρνουν ό,τι τους προσφέρεται.
• Κάνουν ό,τι συνηθίζουν με κάθε αντικείμενο που συναντούν. πχ. μια μπάλα την πετούν, μία κούκλα την κοιμίζουν χωρίς να δοκιμάζουν άλλον τρόπο παιχνιδιού.
• Κάνουν ό,τι συνήθως γίνεται με κάθε αντικείμενο. Συνήθως όταν δεν κατανοούν έννοιες χώρου. πχ. Βάζει την κουβέρτα πάνω στο κρεβάτι γιατί εκεί είναι η θέση της.
• Κάνουν την πιο αναμενόμενη πράξη. π.χ. βάζουν τη μεγάλη κούκλα να ταΐσει το μωρό κούκλα.

Οι δοκιμασίες που εφαρμόζουμε οι λογοθεραπευτές για να αξιολογήσουμε το επίπεδο γλωσσικής αντίληψης ενός παιδιού αλλά και ο τρόπος που έχουμε εκπαιδευτεί να το κάνουμε, μπορεί να αποκαλύψει εάν ένα παιδί χρησιμοποιεί τέτοιες στρατηγικές. Συνδυάζοντας τα αποτελέσματα των τεστ με μια ενδελεχή συζήτηση με τους γονείς και παίζοντας με το παιδί, μπορούμε να δούμε εάν στην περίπτωση όπου δεν υπάρχουν τα βοηθητικά ερεθίσματα (όπως μόνο μία επιλογή αντικειμένου ή να μπορεί να ακολουθήσει το βλέμμα) το παιδί κάνει masking, δηλαδή κρύβει τις πιθανές του δυσκολίες στην αντίληψη του λόγου. Στη συνέχεια μπορούμε να παρέμβουμε κατάλληλα.

Αναφορά

Paul R. (2000). "Putting things in context": literal and discourse approaches to comprehension assessment. Seminars in speech and language, 21(3), 247–255. https://doi.org/10.1055/s-2000-13198

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Τα εσωτερικά κίνητρα και η θετική ανατροφοδότηση

Ένα υγιές σύστημα κινήτρων χτίζεται μέσω ενός συνδυασμού εσωτερικών και εξωτερικών κινήτρων που υποστηρίζονται από θετική ανατροφοδότηση.

Υπάρχουν δύο τύποι κινήτρων, το κίνητρο επιδίωξης της επιτυχίας που περιλαμβάνει την απελευθέρωση ενός νευροχημικού παράγοντα που μας λέει ότι κάτι ευχάριστο πρόκειται να συμβεί και το κίνητρο της αποφυγής της αποτυχίας που μας απομακρύνει από μία απειλητική ή δυσάρεστη κατάσταση απελευθερώνοντας ορμόνες που ενεργοποιούν μία αντίδραση “πάλης ή φυγής” (fight or flight).

Τα κίνητρα επιδίωξης και αποφυγής αναπτύσσονται στην παιδική ηλικία και επηρεάζονται από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες.

Αφού έχουν πρώτα καλυφθεί οι βασικές ανάγκες των παιδιών, τα περισσότερα από αυτά κινητοποιούνται εσωτερικά από την εξερεύνηση, την ενεργή συμμετοχή στο παιχνίδι και την πιθανή κατάκτηση ενός στόχου. Αυτό το κίνητρο είναι σημαντικό για τη μάθηση και την ανάπτυξη καθώς οδηγεί σε έντονη ενασχόληση με μία δραστηριότητα και κατ’ επέκταση στην ολοκλήρωσή της, που σχετίζεται με το αίσθημα υπερηφάνειας και ευχαρίστησης. Τα εσωτερικά κίνητρα θεωρούνται η πιο δυνατή και πιο σταθερή κινητήρια δύναμη, ιδιαίτερα στην πρώιμη παιδική ηλικία, όμως και η θετική ανατροφοδότηση μπορεί να υποστηρίξει και να ενισχύσει τα σύμφυτα συναισθήματα ικανοποίησης και ευχαρίστησης.

Οι εμπειρίες του ατόμου σε διαφορετικά στάδια της παιδικής ηλικίας μπορεί να έχουν διαφορετικό αντίκτυπο στα αναπτυσσόμενα συστήματα κινήτρων. Τα βρέφη μαθαίνουν καλύτερα μέσα από την αλληλεπίδραση με τους γονείς και τους φροντιστές που επιδιώκουν να αποκρίνονται σε αυτά και να τα φροντίζουν με αγάπη. Τα μωρά μαθαίνουν να έχουν απλές προτιμήσεις μεταξύ ευχάριστων και δυσάρεστων εμπειριών. Έπειτα, μαθαίνουν να ξεχωρίζουν μεταξύ αυτών των απειλητικών καταστάσεων που πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθούν και εκείνων που είναι λιγότερο επικίνδυνες. Σε αυτό το σημείο ένας ενήλικας που εμπνέει εμπιστοσύνη μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά. Για παράδειγμα ένας ξαφνικός θόρυβος μπορεί να τρομάξει ένα μικρό παιδί αλλά η παρουσία κάποιου ατόμου του παρέχει ασφάλεια και αποκρίνεται υποστηρικτικά, θα βοηθήσει στην μείωση του επιπέδου στρες.

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας, το σύστημα κινήτρων επηρεάζεται πολύ από τους συνομηλίκους, την εξερεύνηση και την ανατροφοδότηση. Η ικανοποίηση που προέρχεται από την κοινωνική αποδοχή είναι παρούσα από νωρίς στη ζωή και παραμένει σημαντική για τον ενήλικο, ιδιαίτερα δε στην εφηβεία, όταν ο εγκέφαλος συντονίζεται σε αυτό του τύπου τον ενισχυτή. Η αυξανόμενη ευαισθησία στους κοινωνικούς ενισχυτές μπορεί να οδηγήσει στη ροπή προς πράξεις εγωκεντρισμού ή ανάληψης ρίσκου επιπλέον όμως ενδυναμώνει τη μάθηση μέσω της εξερεύνησης και την ικανότητα προσαρμογής σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια και κουλτούρες.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Αναφορά

National Scientific Council on the Developing Child (2018). Understanding Motivation: Building the Brain Architecture That Supports Learning, Health, and Community Participation Working Paper No. 14. 

Share with love:

Μαμά και μπαμπά τα πάτε μια χαρά.

Το τελευταίο διάστημα συζητώ συχνά με γονείς που δυσκολεύονται να φιλτράρουν τον διαρκή βομβαρδισμό πληροφοριών από τα κοινωνικά δίκτυα και αναφέρουν πως νιώθουν ενοχές, άγχος και ένα διαρκές αίσθημα ανεπάρκειας. Ο χρόνος, τα χρήματα, οι αντοχές δε φτάνουν. Γονείς που ειλικρινά θέλουν να κάνουν το καλύτερο μα τελικά πέφτουν στην παγίδα του “όλα ή τίποτα.”

Οι ειδικοί τονίζουμε τη σημασία της θετικής αλληλεπίδρασης με τα βρέφη και τα νήπια, τα αναπτυξιακά τους ορόσημα, τη σημασία του παιχνιδιού δίνοντας έμφαση στον περιορισμό των οθονών. Όλα αυτά δεν είναι έμμεση κριτική στο γονεϊκό πρότυπο αλλά μια δημόσια απόκριση στις συχνές απορίες που μας τίθενται (τουλάχιστον σε εμένα, υποθέτω και στους υπόλοιπους ειδικούς) καθημερινά. Αυτή η “καθοδήγηση”, η άτυπη “συμβουλή” (πείτε το όπως θέλετε) δεν θα πρέπει να ερμηνεύεται ως “αφού δεν μπορώ να κάνω αυτό, δεν θα κάνω τίποτε άλλο”.

Τα βρέφη, τα παιδιά αναπτύσσονται ομαλά μέσα σε ένα πλαίσιο φροντίδας και προσοχής από τους φροντιστές τους. Λατρεύουν να αλληλεπιδρούν μαζί σας, να κοιτούν το πρόσωπό σας, να συνδέονται μαζί σας. Είστε ό,τι χρειάζονται περισσότερο από κάθε τι στον κόσμο αυτό.

Αλλά.

Αλλά κανείς δεν μπορεί να προσφέρει την αμέριστη προσοχή του όλο το εικοσιτετράωρο. Κανείς.

Και δεν πειράζει.

Παρομοίως τα παιδιά δεν χρειάζονται τις οθόνες. Υπάρχουν μια χαρά-και καλύτερα ακόμη- χωρίς αυτές.

Ωστόσο κάποιες φορές οι γονείς ίσως και να χρειάζονται αυτή τη βοήθεια. Πρέπει να πάνε στην τουαλέτα. Να κάνουν μπάνιο. Να τηγανίσουν. Να κάνουν ένα μικρό, τόσο δα διάλειμμα για να μην καταρρεύσουν. Και αυτό είναι εντάξει.

Είναι δύσκολο να είσαι γονιός. Και γίνεται ακόμη πιο δύσκολο όταν ποτέ δεν καταφέρνεις να φτάσεις τους πανύψηλους γονεϊκούς στόχους που έχεις θέσει (ή έχουν θέσει άλλοι για εσένα). Δεν είναι υγιές για κανέναν στην οικογένεια. Η τελειότητα στη γονεϊκότητα δεν είναι ρεαλιστικός στόχος. Κανένας δεν είναι τέλειος, όσο κι αν αυτό δείχνει. Κι αν είστε λίγο σαν εμένα θα υπάρχουν σίγουρα τρόποι (σε κάθε τομέα) που συνεχώς θα προσπαθείτε να γίνετε λίγο καλύτεροι. Εστιάστε λοιπόν σε αυτό.

Θέστε όρια στον χρόνο χρήσης οθονών για όλους, για τα παιδιά και εσάς.

Ψάξτε στη μέρα σας να βρείτε χρόνο (από αυτό που μπορείτε να διαθέσετε) για να συνδεθείτε ενεργά με το παιδί σας. Πέρα από μαθήματα και υποχρεώσεις.

Έχετε τα μάτια ανοιχτά για ευκαιρίες που ταιριάζουν εσάς και στη δική σας οικογένεια για να κάνετε κάτι παραπάνω. Όσο μικρό κι αν είναι.

Τα πάτε μια χαρά.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com