Πότε πρέπει να ανησυχήσετε για την ανάπτυξη του παιδιού σας;

"Dance partners" by Gillian Eilidh O' Marra

Η απάντηση δεν είναι πάντα ξεκάθαρη. Μάλιστα μπορεί να φανεί κάπως αντιφατική. Ας μιλήσουμε λοιπόν για το εύρος του "φυσιολογικού".

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως τα αναπτυξιακά ορόσημα δεν κατακτώνται με μαθηματική ακρίβεια. Η ανάπτυξη διαφέρει από άτομο σε άτομο. Έτσι, είτε μιλάμε για την ανατολή των πρώτων δοντιών, για το μπουσούλημα ή τις πρώτες λέξεις, η απάντηση στο ερώτημα "πότε;" δεν έχει ακριβή και σαφή απάντηση. Μιλάμε πάντα για χρονικό εύρος.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το περπάτημα. Πολλά παιδιά κάνουν τα πρώτα τους βήματα γύρω στον πρώτο χρόνο. Αυτό όμως δε συμβαίνει πάντα. Κάποια ξεκινούν πρώιμα, περίπου 7-8 μηνών, ενώ αλλά χρειάζεται να φτάσουν τους 18 μήνες. Δεδομένου ότι εδώ υπάρχει εύρος σχεδόν ενός έτους, είναι καλύτερα (με σύνεση) να μην αγχωθούμε ιδιαίτερα συγκρίνοντας το ένα παιδί με το άλλο. Κάθε ένα αναπτύσσεται στον δικό του μοναδικό χρόνο.

Παρόλα αυτά έχουν οριστεί σχετικά χρονικά όρια, ΜΕΤΑ από τα οποία κάποιο αναπτυξιακό ορόσημο θεωρείται πως έχει καθυστερήσει. Και είναι σημαντικό για τους γονείς να παραμένουν ενημερωμένοι και να βρίσκονται σε εγρήγορση.

Κάνεις δεν ξέρει το παιδί σας καλύτερα από εσάς. Αν ανησυχείτε για την ανάπτυξη του παιδιού σας είναι σημαντικό να δράσετε. Και να δράσετε άμεσα.

Ο ευκολότερος και αμεσότερος τρόπος να εκπληρώσετε αυτή την ευθύνη είναι να διατηρείτε σχέση εμπιστοσύνης με τον παιδίατρο σας, να τηρείτε τις προγραμματισμένες επισκέψεις, να συζητάτε σχετικά με την ανάπτυξή του παιδιού και να κάνετε ερωτήσεις. Παρόλο που δεν θα κάνει πλήρη αναπτυξιακό έλεγχο, ενδεχομένως θα μπορέσει να ανιχνεύσει πιθανές αποκλίσεις στις καθιερωμένες αναπτυξιακές νόρμες και να σας παραπέμψει σε ειδικό αναπτυξιολόγο.

Πλέον υπάρχουν ειδικοί που μπορούν να υποστηρίξουν ένα παιδί και την οικογένειά του μέσω της πρώιμης παρέμβασης σε κάθε ενδεχόμενο αναπηρίας ή καθυστέρησης στην ανάπτυξη.

Αυτό μπορεί να ακούγεται τρομακτικό και για αυτό το λόγο υπάρχει η τάση "ας περιμένουμε λίγο ακόμα να δούμε" ή "κι εμείς που δεν πήγαμε, τι πάθαμε;"

Αλλά αυτό είναι το χειρότερο που μπορείτε να κάνετε. Όταν εντοπίζονται νωρίς πολλές καθυστερήσεις στην ανάπτυξη μπορεί να αποκατασταθούν με την κατάλληλη παρέμβαση. Και όσο νωρίτερα ζητήσετε βοήθεια τόσο ταχύτερα μπορεί το παιδί να ξαναβρεί το ρυθμό του. 

Μέρος του κόστους των υπηρεσιών αυτών μπορεί να καλυφθεί από τον ΕΟΠΥΥ και μπορείτε να το σκεφτείτε ακόμη κι έτσι: τίποτε κακό δεν πρόκειται να συμβεί αν ζητήσετε αξιολόγηση. Αν από την αξιολόγηση προκύψει καθυστέρηση σε κάποιον τομέα της ανάπτυξης, το παιδί σας μπορεί να επωφεληθεί από σύγχρονες υπηρεσίες. Αν δεν προκύψει, τότε θα έχετε το κεφάλι σας ήσυχο. Αν εξακολουθείτε να προβληματίζεστε για την ανάπτυξη του παιδιού παρόλο που έχει ήδη εξεταστεί από κάποιον ειδικό, ζητήστε νέα εξέταση.

Συχνά δέχομαι την εξής ερώτηση από συγγενείς ή φίλους οικογενειών:

 "Νομίζω πως κάτι συμβαίνει. Το παιδί δε μιλάει ακόμη/ δεν έχει περπατήσει/ δεν τρώει μόνο του. Τι να κάνω; Φοβάμαι μη θυμώσουν. Να τους το πω;"

Η ερώτηση πάντα πηγάζει από γνήσιο ενδιαφέρον και προβληματισμό για ένα αγαπημένο παιδί.

Η απάντηση είναι μια: ΝΑΙ. Να το πείτε. Άμεσα. Είναι πολύ προτιμότερο να θορυβηθούν οι γονείς- κι ας δυσαρεστηθούν ακόμη- και να δράσουν νωρίς για να προλάβουν εάν όντως συμβαίνει κάτι παρά να καθυστερήσουν λόγω άγνοιας. Στην καλύτερη περίπτωση δε θα συμβαίνει τίποτα και η ζωή όλων θα συνεχιστεί ομαλά.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail

.com

May we raise children who love the unloved things

by Nicolette Sowder

May we raise children

who love the unloved

things–the dandelion, the

worms and spiderlings.

Children who sense

the rose needs the thorn

& run into rainswept days

the same way they

turn towards sun…

And when they’re grown &

someone has to speak for those

who have no voice

may they draw upon that

wilder bond, those days of

tending tender things

and be the ones.

Via A poem a day

Ο πλούτος των παιχνιδιών κοινωνικών δεξιοτήτων

Τα παιχνίδια κοινωνικών δεξιοτήτων είναι ένας απλός μα καταπληκτικός τρόπος να ενισχύσουμε την αμοιβαία προσοχή (joint attention) του παιδιού, την κοινωνική αλληλεπίδραση καινά ενθαρρύνουμε τις δεξιότητες επικοινωνίας.

Πρόκειται για απλές, επαναλαμβανόμενες παιγνιώδεις πράξεις που απαιτούν τη συμμετοχή τουλάχιστον δύο ατόμων. Είναι δωρεάν, είναι προσβάσιμα οπουδήποτε κι εγγυώνται άμεσο ενθουσιασμό!

Παραδείγματα παιχνιδιών κοινωνικών δεξιοτήτων είναι τα εξής:

• Κούκου!
• Αλογάκι στην πλάτη σου
• Κυνηγητό
• Κρυφτό
• Τραγούδια με κινήσεις (πχ. Χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ)
• Γαργαλητά

Πώς ενθαρρύνουν την αλληλεπίδραση και τη γλωσσική ανάπτυξη;

• Το παιδί εστιάζει στο άτομο με το οποίο παίζει κι έτσι δε χρειάζεται να μοιράσει την προσοχή του μεταξύ του ατόμου και κάποιου φυσικού αντικειμένου.
• Φέρνουν το παιδί ένα βήμα πιο κοντά στην ομιλία καθώς συντονίζεται με πιο φυσικό τρόπο με την έκφραση συναισθημάτων μέσω των χειρονομιών, του τόνου της φωνής και των εκφράσεων του προσώπου του συμπαίκτη του, εστιάζοντας αποκλειστικά σε αυτόν.
• Διευκολύνουν τον συμπαίκτη (εσάς!) να εστιάσει στο παιδί. Έτσι μπορεί να εντοπίσει ευκολότερα προσπάθειες επικοινωνίας του παιδιού που σε άλλη περίπτωση μπορεί να του διέφυγαν.
• Χρησιμοποιούν τη δύναμη της επανάληψης που αποτελεί τη σημαντικότερη τεχνική μάθησης του νηπίου.
• Δίνουν στο παιδί την ευκαιρία να εξασκηθεί με φυσικό τρόπο στη μίμηση, την εναλλαγή σειράς, την αμοιβαία προσοχή, τη βλεμματική επαφή, του μαθαίνουν να ακολουθεί και να δίνει εντολές να χτίζει και να χρησιμοποιεί νέο λεξιλόγιο.

Συνοψίζοντας, τέσσερα είναι τα πολύ σημαντικά οφέλη των παιχνιδιών κοινωνικών δεξιοτήτων: 

Το παιδί

1. εστιάζει σε εσάς
2. παραμένει μαζί σας
3. σας χαίρεται 
4. αρχίζει να κατανοεί και να χρησιμοποιεί την εξωλεκτική επικοινωνία.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Additional reading

1. Heesen, R., Genty, E., Rossano, F., Zuberbühler, K., & Bangerter, A. (2017). Social play as joint action: A framework to study the evolution of shared intentionality as an interactional achievement. Learning & behavior, 45(4), 390–405. https://doi.org/10.3758/s13420-017-0287-9

2. Hsu, H. C., Iyer, S. N., & Fogel, A. (2014). Effects of social games on infant vocalizations*. Journal of child language, 41(1), 132–154. https://doi.org/10.1017/S0305000912000608

3. Markova G. (2018). The Games Infants Play: Social Games During Early Mother-Infant Interactions and Their Relationship With Oxytocin. Frontiers in psychology, 9, 1041. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01041

4. Salley, B., Brady, N. C., Hoffman, L., & Fleming, K. (2020). Preverbal Communication Complexity in Infants. Infancy : the official journal of the International Society on Infant Studies, 25(1), 4–21. https://doi.org/10.1111/infa.12318

Οι χειρονομίες ευνοούν τη γλωσσική ανάπτυξη

 

Η επικοινωνία περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από την ομιλία: η προσωδία, οι χειρονομίες, οι εκφράσεις του προσώπου, η γλώσσα του σώματος για ένα μικρό παιδί λένε όσα και τα λόγια. Τα μικρά παιδιά επικοινωνούν χρησιμοποιώντας χειρονομίες και άλλες εξωλεκτικές συμπεριφορές πριν ακόμα αρχίσουν να μιλούν (Vilà-Giménez & Prieto, 2021).

Οι χειρονομίες αποτελούν κάποιες από τις πιο πρώιμες μορφές επικοινωνίας ξεκινώντας περίπου μεταξύ 9 και 12 μηνών. Τα βρέφη συνεχίζουν να χρησιμοποιούν χειρονομίες αφού αρχίσουν να μιλούν, συνδυάζοντάς τις με λέξεις. Αυτό το ταίριασμα χειρονομίας λέξης (πχ. Δείχνει την μπάλα και λέει “μπάλα”) κατά βάση προηγείται του συνδυασμού δύο λέξεων. Επομένως η ανάπτυξη των χειρονομιών προηγείται της γλωσσικής ανάπτυξης (Iverson & Goldin-Meadow, 2005).

Οι χειρονομίες που παράγουν τα παιδιά πρώιμα κατά την ανάπτυξή τους, τους παρέχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν όλα όσα επιθυμούν αλλά δεν μπορούν να εκφράσουν λεκτικά. Για παράδειγμα οι δεικτικές χειρονομίες δίνουν στο παιδί την ευκαιρία να αναφερθεί σε αντικείμενα πριν κατακτήσει τη λέξη που αντιστοιχεί σε αυτά. Στην πορεία, ο συνδυασμός χειρονομίας και λέξης λειτουργεί στη βάση της επικοινωνίας δύο εννοιών πριν ακόμη καταφέρει το παιδί αναπτυξιακά να συνδυάσει δύο λέξεις στην έκφραση του λόγου του (Iverson & Goldin-Meadow, 2005).

Στην πραγματικότητα οι χειρονομίες των βρεφών αποτελούν προβλεπτικό παράγονται της γλωσσικής τους εξέλιξης και λειτουργούν σε άμεση συσχέτιση με αυτή (Choi, Wei & Rowe, 2021, Vilà-Giménez & Prieto, 2021). Οι χειρονομίες, η γλώσσα και η ομιλία είναι άμεσα συνδεδεμένες νευρολογικά και αναπτυξιακά (Capone & McGregor, 2004). Μελέτες που εξετάζουν τη γλωσσική εξέλιξη μη τυπικά αναπτυσσόμενων παιδιών παρατηρούν παρόμοιες αποκλίσεις στη γλωσσική ανάπτυξη και στη χρήση των εξωλεκτικών συμπεριφορών (Goldin-Meadow, 2009; Taverna, Huedo-Medina, Fein & Eigsti, 2021). Πρακτικά, οι πρώιμες αποκλίσεις στην παραγωγή των χειρονομιών από ένα βρέφος μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην ανίχνευση πιθανής καθυστέρησης στη γλωσσική του ανάπτυξη (Goldin-Meadow, 2009).

Οι χειρονομίες ορίζονται ως οι ενέργειες ή κινήσεις μέρους του σώματος (κυρίως των χεριών ή της κεφαλής) που χρησιμοποιούνται από κάποιον με πρόθεση να επικοινωνήσει μία ιδέα ή έννοια. Οι χειρονομίες αυτές τυπικά παράγονται με τα χέρια μας αλλά ο όρος περιλαμβάνει και νοήματα όπως εκφράσεις προσώπου (πχ. κινήσεις του στόματος ως ένδειξη πείνας) ή κινήσεις του σώματος (πχ. τέντωμα της πλάτης ως ένδειξη πόνου) (Capone & McGregor, 2004).

Σε γενικές γραμμές οι χειρονομίες και τα νοήματα αυτά αναπτύσσονται από τη βρεφική ηλικία έως τα δύο έτη ως εξής:

9-12 μηνών

• ζητά αντικείμενα δείχνοντας ή φτάνοντας με το χέρι
• κερδίζει την προσοχή αγγίζοντας (πχ. τραβώντας έναν ενήλικα)
• τεντώνεται για να το πάρουν αγκαλιά
• κάνει μία ενέργεια με στόχο να επαναληφθεί (πχ. χτυπά τα χέρια αφού τα χτυπά και ο άλλος)
• εκφράζει την επιθυμία του να παίξει κοινωνικά παιχνίδια ξεκινώντας πρώτο (πχ. κρύβει το πρόσωπό του για να δείξει ότι θέλει να παίξει κουκου!)
• κουνά το χέρι για να χαιρετήσει
• μιμείται τα παλαμάκια
• δείχνει και δίνει αντικείμενα στους ενήλικες

12-15 μηνών

• δίνει αντικείμενα στους ενήλικες για να ζητήσει βοήθεια
• δείχνει τη χρησιμότητα των αντικειμένων (πχ. Κάνει ότι ανακατεύει με μία κουτάλα)
• αγκαλιάζει λούτρινα παιχνίδια
• χειροκροτά για να δείξει τον ενθουσιασμό του
• χορεύει όταν ακούει μουσική

15-18 μηνών

• κουνά το κεφάλι για να εκφράσει άρνηση
• δείχνει κάτι για να σου ζητήσει να κάνεις κάτι (πχ. δείχνει την πόρτα για να ζητήσει “βόλτα”)
• κάνει εκφράσεις με τα χείλη για να ζητήσει φαγητό
• δείχνει αντικείμενα αφού του το ζητήσει κάποιος
• δείχνει αντικείμενα με στόχο να τα ονομάσει ο ενήλικας
• κάνει χειρονομία για να δείξει πως κάτι τελείωσε

18-24 μηνών

• κάνει γκριμάτσες και αστείους ήχους για να κερδίσει την προσοχή
• αναδύονται οι χειρονομίες που συνοδεύουν κάποιας μορφής λεκτικό περιεχόμενο όπως το ανασήκωμα των ώμων το σήκωμα των χεριών για να να δείξει “τι είναι αυτό;” ή “πού πήγε;”
• στέλνει φιλιά
• κάνει “κόλλα πέντε”
• αποσαφηνίζει λεκτικά μηνύματα δείχνοντας τα αντικείμενα που αντιπροσωπεύουν (πχ. Λέει “παπα” και δείχνει τα παπούτσια του)

Συνοψίζοντας, δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε πόσο σημαντικές είναι οι χειρονομίες για τη γλωσσική ανάπτυξη ενός βρέφους. Επιτρέπουν στο παιδί να επικοινωνήσει τις επιθυμίες και τις ανάγκες του μήνες πριν καταφέρει να εκφραστεί λεκτικά. Τα παιδιά μαθαίνουν να επικοινωνούν μέσω της ακρόασης, της παρατήρησης και της μίμησης του περιβάλλοντός τους. Ο καλύτερος τρόπος να υποστηρίξετε τη γλωσσική ανάπτυξή του παιδιού σας είναι να αλληλεπιδράτε μαζί του καθημερινά. Παίξτε, μιλήστε, γελάστε, τραγουδήστε και περάστε όμορφα μαζί!

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Αναφορές

• Capone, N. C., & McGregor, K. K. (2004). Gesture development: a review for clinical and research practices. Journal of speech, language, and hearing research : JSLHR, 47(1), 173–186. https://doi.org/10.1044/1092-4388(2004/015)
• Choi, B., Wei, R., & Rowe, M. L. (2021). Show, give, and point gestures across infancy differentially predict language development. Developmental psychology, 57(6), 851–862. https://doi.org/10.1037/dev0001195
• Goldin-Meadow S. (2009). How gesture promotes learning throughout childhood. Child development perspectives, 3(2), 106–111. https://doi.org/10.1111/j.1750-8606.2009.00088.x
• Iverson, J. M., & Goldin-Meadow, S. (2005). Gesture paves the way for language development. Psychological science, 16(5), 367–371. https://doi.org/10.1111/j.0956-7976.2005.01542.x
• Taverna, E. C., Huedo-Medina, T. B., Fein, D. A., & Eigsti, I. M. (2021). The interaction of fine motor, gesture, and structural language skills: The case of autism spectrum disorder. Research in autism spectrum disorders, 86, 101824. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2021.101824
• Vilà-Giménez, I., & Prieto, P. (2021). The Value of Non-Referential Gestures: A Systematic Review of Their Cognitive and Linguistic Effects in Children’s Language Development. Children (Basel, Switzerland), 8(2), 148. https://doi.org/10.3390/children8020148

Παιδική Βιβλιοθήκη: Τσουλήθρα στο Ουράνιο Τόξο

Πρόσφατα παραβρέθηκα σε μία γιορτή. Γιορτή χαράς, ελπίδας, ονείρων γεμάτη από ανθρώπους και παιδιά που αγκαλιάζουν το παιδικό βιβλίο με αγάπη. Γιορτάσαμε το νέο παιδικό βιβλίο της κ. Μαρίας Καλτσή "Τσουλήθρα στο ουράνιο τόξο" από τις εκδόσεις Υδροπλάνο.

Σε αυτή την ιστορία η κ. Καλτσή πραγματεύεται για άλλη μια φορά θέματα δύσκολα, εκείνα που μας φέρνουν σε δύσκολη θέση όταν καλούμαστε να τα εξηγήσουμε στα παιδιά. Τα σκοτεινά γεγονότα είναι οι ρίζες της αφήγησης, μα ο κορμός της είναι η δυνατή και άδολη φιλία μεταξύ δύο κοριτσιών, της Αλίκης και της Μελίτας που δε γνωρίζει χρόνο, αποστάσεις και διαφορές. Γύρω τους ένα πλαίσιο φροντίδας τις περιβάλλει με αγάπη, τις στηρίζει, τους ανοίγει νέους δρόμους, τις οδηγεί προς το όνειρο. Η φωτεινή εξέλιξη της ιστορίας ξεδιπλώνεται αργά, οι ζεστές λέξεις γεμίζουν το φύλλο, και αγκαλιάζουν την ψυχή.



Η κ. Καλτσή γράφει με ανεπιτήδευτη απλότητα. Τα συναισθήματα δεν εκβιάζονται, τα γεγονότα παρουσιάζονται ως έχουν όπου και ο αναγνώστης καλείται να καθρεφτίσει τα δικά του βιώματα και συναισθήματα.

Αυτός ο τρόπος αφήγησης, μαζί με την κλιμάκωση τη ιστορίας και την καθαρή και ρεαλιστική εικονογράφηση, καθιστούν το βιβλίο "Τσουλήθρα στο ουράνιο τόξο" έναν πολύτιμο βοηθό στην εξερεύνηση των συναισθημάτων σε εκπαιδευτικό και θεραπευτικό πλαίσιο.

Η Αλίκη και η Μελίτα είναι άτομα του δικού μας κόσμου, η καθεμιά τους είναι κομμάτι δικό μας όσο διαφορετικοί κι αν είμαστε μεταξύ μας - μοιάζουμε με χρώματα του ίδιου ουράνιου τόξου. Η ιστορία τους είναι γήινη, βιώνεται μέσα από τον πόνο, την αισιοδοξία, τη χαρά και την ελπίδα. Την ελπίδα πως τα πολύχρωμα όνειρα των παιδιών θα γίνουν αληθινά. Και αυτή είναι η μεγάλη νίκη του βιβλίου.

Καλοτάξιδο!

Τσουλήθρα στο ουράνιο τόξο, της Μαρίας Καλτσή, σε εικονογράφηση του Σπυρίδωνα Ζαχαρόπουλου. Από τις Εκδόσεις Υδροπλάνο.

Φωτογραφίες: Νίκη Ράτσικα

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Αυτοματοποίηση: Το κλειδί για μία επιτυχημένη θεραπεία ομιλίας

Η θεραπεία μιας διαταραχής της ομιλίας οδηγεί στην αντικατάσταση μιας παλιάς συνήθειας με μία νέα. Έχετε δοκιμάσει να κόψετε το τσιγάρο; Να σταματήσετε να τρώτε τα νύχια σας; Να διαβάζετε περισσότερο και να βλέπετε λιγότερη τηλεόραση; Οι άνθρωποι συνήθως αντιστεκόμαστε σε τέτοιου είδους αλλαγές γιατί μας κάνουν να νιώθουμε άβολα. Κάπως έτσι συμβαίνει όταν παρεμβαίνουμε για να αλλάξουμε μια διαταραχή ομιλίας.

 Για να αλλάξουμε συνήθειες χρειάζεται επίγνωση, μνήμη, θέληση, αποφασιστικότητα, επιμονή, αυτοέλεγχος. Μέρος της δουλειάς ενός λογοθεραπευτή είναι να ενεργοποιήσει αυτά τα χαρακτηριστικά στους θεραπευόμενούς του ώστε να κατακτήσουν την κορυφή της νέας τους δεξιότητας ομιλίας: την αυτοματοποίηση ή αλλιώς γενίκευση του ήχου στον ελεύθερο λόγο.

Η αυτοματοποίηση για την επιστήμη της λογοθεραπείας είναι η ικανότητα του ατόμου να μεταφέρει μία νέα δεξιότητα ομιλίας που έχει μάθει στον έξω κόσμο, σε όλα τα περιβάλλοντα πέρα από τον χώρο θεραπείας. Τότε και μόνο τότε μπορούμε να μιλάμε για πλήρη κατάκτηση του στόχου και τότε μπορεί να θεωρηθεί η θεραπεία ολοκληρωμένη. Στη θεραπεία των αρθρωτικών και φωνολογικών διαταραχών η γενίκευση του ζητούμενου ήχου σε κάθε πλαίσιο είναι για πολλούς θεραπευόμενους η δυσκολότερη και πιο απαιτητική διαδικασία ολόκληρου του θεραπευτικού προγράμματος. Κάποιοι κάνουν τη μετάβαση ευκολότερα και άλλοι χρειάζονται προσεκτική και συστηματική καθοδήγηση.

 

Οι αποτελεσματικότερες τεχνικές αυτοματοποίησης απαιτούν αυτοέλεγχο από τον θεραπευόμενο. Επιλέγονται προσεκτικά με βάση παράγοντες όπως η ηλικία, το γνωστικό και γλωσσικό επίπεδο, η ακουστική ικανότητα, οι κινητικές δεξιότητες, τα ενδιαφέροντα και η προσωπικότητα του θεραπευόμενου, ο χρόνος και το διαθέσιμο υλικό, ο βαθμός εμπλοκής της οικογένειας στη διαδικασία. Όπως και τα υπόλοιπα στάδια χρειάζεται προσεκτική εποπτεία από τον λογοθεραπευτή. Η γενίκευση δεν είναι η απαγγελία λιστών λέξεων με τον ήχο αρθρωμένο σωστά, ούτε η ανάγνωση λέξεων ή κειμένων με τον ήχο αρθρωμένο σωστά, ούτε η επανάληψη λέξεων με τον ήχο αρθρωμένο σωστά, ούτε η διαρκής διόρθωση από τον συνομιλητή. Όλες αυτές είναι διαδικασίες που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία αλλά δε βοηθούν την αυτοματοποίηση του ήχου στον αυθόρμητο λόγο. Μπορεί κάποιες από αυτές τις τεχνικές να εφαρμοστούν για να βοηθήσουν την έναρξη της γενίκευσης αλλά η ίδια η διαδικασία στοχεύει στον αυθόρμητο λόγο και οι τεχνικές που την αφορούν περιλαμβάνουν ελεύθερη ομιλία. Οι λογοθεραπευτές συνδυάζουμε την εξάσκηση με το παιχνίδι όταν εργαζόμαστε με παιδιά ώστε να επιτύχουμε αυτή τη φυσικότητα στην αλληλεπίδραση και σε όλες τις διαδικασίες που απαιτείται να συμβούν κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Η γενίκευση μπορεί να απαιτεί πολλές επαναλήψεις ή περισσότερη εξάσκηση μέσα από διασκεδαστικές δραστηριότητες. Η εξισορρόπηση μεταξύ του παιχνιδιού και της δουλειάς δημιουργεί το θετικότερο κλίμα για την ενεργοποίηση της αυτοματοποίησης καθώς εξασφαλίζει την επαρκή εξάσκηση με τη λειτουργική απόδοση.

Κάποιες από τις πιο αγαπημένες μου δραστηριότητες αυτοματοποίησης ήχων της ομιλίας είναι:

• Walkie-Talkies: σε ποιο παιδί δεν αρέσει να μιλά στο τηλέφωνο ή στον ασύρματο; Συνδυάζουμε με παιχνίδια ρόλων ή σενάρια (πχ. γινόμαστε πυροσβέστες που πηγαίνουμε να σβήσουμε τη φωτιά). Μεγάλη επιτυχία έχει επίσης το "τηλέφωνο" που φτιάναμε ως παιδιά με τα ποτήρια και τον σπάγκο!
• Οριοθέτηση: οριοθετούμε τον χρόνο, τον τόπο ή το πρόσωπο στο οποίο θα προσπαθεί το παιδί να μιλά με τον ήχο του σωστά (πχ. κάθε πρωί 8:00 με 8:20, κάθε φορά που είναι στο αυτοκίνητο ή όποτε μιλά στη γιαγιά). Έτσι, μαθαίνει να αυτοελέγχεται σε ένα ασφαλές και άνετο περιβάλλον πριν αρχίσει να γενικεύει τον ήχο παντού και πάντα.
• Μπουμ! παραλλαγής: αντί για επανάληψη της λέξης, φτιάχνουμε προτάσεις ή μικρές ιστορίες με κάθε λέξη που βρίσκουμε ή συνεχίζουμε την ίδια ιστορία εναλλάξ.
• Τα ζάρια ιστοριών Rory's Cubes με κάθε τρόπο.
• Το παιχνίδι Dobble.
• Το παιχνίδι Στο κεφάλι το 'χω.
• Το παιχνίδι Μάντεψε ποιος.
• Παιχνίδια ρόλων και δραματοποίηση.
• Η χαμένη λέξη: Φτιάχνουμε μια πρόταση από την οποία λείπει μια λέξη και πρέπει το παιδί να την επαναλάβει προσθέτοντας όποια λέξη θέλει στο κενό. Πχ "νομίζω πως υπάρχει ένα ________ μέσα στη σούπα μου". Συμπληρώνουμε την πρόταση εναλλάξ αλλάζοντας κάθε φορά τη λέξη. Συνδυάζεται υπέροχα με τα walkie-talkies.
• Εξωγήινοι: φανταζόμαστε πως είμαστε εξωγήινοι που επισκέπτονται τη γη και ονομάζουμε πράγματα του περιβάλλοντός μας με ψευδολέξεις.
• Σπασμένο τηλέφωνο: όταν δουλεύουμε σε ομάδα ή στο σπίτι.
• Αλυσίδες λέξεων: Πρόκειται για παιχνίδι μνήμης. Ο πρώτος αναφέρει μία λέξη, οδεύτερος επαναλαμβάνει την πρώτη λέξη και προσθέτει άλλη μία, ο επόμενος (ή εναλλάξ) επαναλαμβάνει τις δύο πρώτες λέξεις και προσθέτει μία τρίτη. Συνήθως το παιχνίδι ξεκινά με μία φράση όπως "Στο δρόμο είδα μία ____, μία _______ και έναν _______" ή "Από το μαγαζί αγόρασα ένα _____ και ένα _______". Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι κάποιος παίκτης να μην μπορεί να θυμηθεί την αλυσίδα των λέξεων.
• Χτίσε μία ιστορία: Απαιτητικό αλλά με εξαιρετικά οφέλη, το παίζουμε κυρίως με μεγαλύτερα παιδιά. Ο ένας μας ξεκινά λέγοντας μία λέξη και ο άλλος συμπληρώνει με την επόμενη ώστε να διατηρείται μια σχετική μορφο-συντακτική ομαλότητα, πχ. "Εγώ-έχω-τέσσερα-πόδια-που-κοιμούνται-στην-μπανάνα-και-τίποτε-δεν-γελάει-γύρω-από-τον-ουρανό-κλπ". Η "δόμηση" συνεχίζεται μέχρι να σκάσουμε στα γέλια ή να βαρεθούμε. Η ηχογράφηση βοηθά στην αυτοδιόρθωση και στη διασκέδαση! Μία απλούστερη παραλλαγή του παιχνιδιού μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας τα Rory's Cubes. Μαθαίνουμε τις ημέρες, τους μήνες, να λέμε την ώρα και να μετράμε.
• Τυφλόμυγα: Κρύβω μερικά αντικείμενα σε μια αδιαφανή τσάντα ή μέσω αισθητηριακού παιχνιδιού και καθώς ψηλαφίζει το παιδί, είτε πρέπει να βρει τι είναι αυτό που κρατά ή να το περιγράψει για να το μαντέψω.
• Κυνήγι θησαυρού: Εκτός από τον κλασσικό τρόπο με τα κρυμμένα αντικείμενα στο χώρο, υπάρχει και η λίστα. Φτιάχνουμε μια λίστα με λέξεις ή εικόνες ανάλογα με το αν γνωρίζει ανάγνωση ή όχι με πράγματα που μπορεί να συναντήσει στη μέρα του. Πρέπει να σημειώσει όσα βρήκε. Πχ. ψιψίνα, ψητό, ψωμί, ψαροκάικο, ψησταριά, ψείρα (ποτέ δεν ξέρεις), ψάρι, ψεκαστήρας.
• Κινούμενα σχέδια και παραμύθια: ζητάμε από το παιδί να μας περιγράψει ένα σύντομο επεισόδιο κινουμένων σχεδίων που είδε ή να μας αφηγηθεί το παραμύθι που διάβασε.
• Μάντεψε τι ζωγραφίζεις: Το παιδί μας δίνει σαφείς οδηγίες για να ζωγραφίσουμε μια παράσταση που έχει στο μυαλό του, πχ. "ζωγράφισε μία ευθεία γραμμή, δίπλα κάνε άλλη μία. Ένωσέ τις πάνω άκρες μεταξύ τους με μία άλλη γραμμή κλπ". Εμείς δεν ξέρουμε τι ζωγραφίζουμε, ωστόσο η εικόνα θα αποκαλυφθεί εάν ακολουθήσουμε πιστά τις οδηγίες του παιδιού και φυσικά εάν μας έχει δώσει τις σωστές οδηγίες. Συνήθως το αποτέλεσμα είναι σουρεαλιστικό αλλά έχει κι αυτό την ομορφιά του. 
• Παζλ: Αν και θεωρείται σιωπηλή ασχολία, μπορούμε μέσω ερωτήσεων να ενθαρρύνουμε τη λεκτική επικοινωνία. 
• Ψώνια: Καθώς πρόκειται για καθημερινή δραστηριότητα της οικογένειας μπορεί να αποτελέσει το τέλειο πλαίσιο αυτοματοποίησης του ήχου. Από την καταγραφή της λίστας με τα ψώνια, το δρομολόγιο, την επιλογή των προϊόντων, την πληρωμή μέχρι και την τακτοποίησή τους στο σπίτι, δεν υπάρχει λεπτό και λέξη χαμένη. 
• Αυτοσχέδια βιβλία: Συγκεντρώνουμε εικόνες με λέξεις με τον ήχο-στόχο ή ενθαρρύνουμε το παιδί να τις ζωγραφίσει και φτιάχνουμε ένα βιβλίο με τη δική μας μοναδική και άκρως ενδιαφέρουσα ιστορία για να αφηγηθεί ξανά και ξανά στους οικείους του, πχ. "Ένα σπουδαίο Σάββατο ο Σάκης το σοβαρό σκουλίκι συνάντησε τον Σωτήρη το σαλιωμένο σαλιγκάρι που σήκωνε σίδερα δίπλα στο στοιχειωμένο σπίτι του στρατηγού Στέλιου του σκίουρου." 

 Ποιες είναι οι δικές σου αγαπημένες δραστηριότητες αυτοματοποίησης;

 

Αναφορά

Marshalla, P. (2010). Carryover techniques in articulation and phonological therapy. Marshalla Speech and Language.

 

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Μπορώ να κάνω λογοθεραπεία μόνος μου στο σπίτι;

Στα έντεκα χρόνια που γράφω στο μπλογκ δεν είναι λίγες οι φορές που μου έχουν κάνει αυτή την ερώτηση. Μάλιστα παρόμοια ερωτήματα παραπέμπουν στο ιστολόγιο, σύμφωνα με τα στατιστικά που μου παρέχει η Google. Και, καθώς ενθαρρύνω πάντα τους επισκέπτες να επικοινωνήσουν μαζί μου για απορίες, δέχομαι συχνά την ίδια ερώτηση με διαφορετικούς τρόπους: "Πώς μπορώ να κάνω λογοθεραπεία μόνος μου στο σπίτι; Θα μου πεις κανένα κολπάκι για να το λύσω μόνος μου; Μου είπαν ότι μπορώ και μόνη μου, θα μου στείλεις υλικό;". Είτε αφορά τον ίδιο/ίδια είτε το παιδί τους η απάντησή μου πάντα είναι η ίδια και δεν επιδέχεται διαπραγμάτευσης: Όχι.

 

Η λογοθεραπεία μπορεί να γίνεται μέσω του παιχνιδιού στα παιδιά αλλά είναι επιστήμη. Αυτό σημαίνει πως για να επιλέξω εγώ (και ο κάθε θεραπευτής αντί εμού) να κάνω αυτό το συγκεκριμένο παιχνίδι, με τον συγκεκριμένο τρόπο, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, λέγοντας τα συγκεκριμένα λόγια, κάνοντας τις συγκεκριμένες κινήσεις έχω βασίσει αυτές τις συγκεκριμένες επιλογές σε συγκεκριμένα δεδομένα. Παίρνω δηλαδή σημαντικές κλινικές αποφάσεις που βασίζονται σε χρόνια εκπαίδευσης και χρόνια κλινικής εμπειρίας. Αυτό σαφώς δε σημαίνει πως θα κάνω ακριβώς τα ίδια με το παιδί του γείτονα που ήρθε σε εμένα για τον ίδιο λόγο. Οι κλινικές αποφάσεις λαμβάνονται και με βάση το πολύ συγκεκριμένο ιστορικό του παιδιού, το αναπτυξιακό του επίπεδο, την ιδιοσυγκρασία του, τις προτεραιότητες της οικογένειάς του, τις ανάγκες του, την εξέλιξη του.

 

Το ίδιο ισχύει και για τις λογοθεραπείες ενηλίκων.

 

Άρα όχι. Δεν μπορώ να σε καθοδηγήσω για να κάνεις θεραπεία μόνος σου στο σπίτι. Γιατί η θεραπεία δεν μπαίνει σε εισαγωγικά. Δε γίνεται στο περίπου.

 

Επίσης όχι, γιατί δεν θέλω να το κάνω. Δεν είναι ηθικό. Γιατί στην καλύτερη περίπτωση θα χάσεις πολύτιμο χρόνο. Στην χειρότερη περίπτωση θα μπορεί και να γίνει ζημιά. Ζημιά που θα έχουμε προκαλέσει εσύ κι εγώ χωρίς λόγο.

Δεν είναι diy. Δεν είναι κάτι που γίνεται αφού παρακολουθήσεις δέκα βιντεάκια στο YouTube. Ακόμη και έχεις αγοράσει τα καλύτερα εργαλεία και τις πιο ακριβές κάρτες από τον καλύτερο εκδότη.

 

Κάνε τη χάρη στον εαυτό σου, στο παιδί σου κυρίως, και κάνε μια επίσκεψη σε ένα λογοθεραπευτή.

 

Η λογοθεραπεία είναι δώρο. Μαζί και όλες οι σύγχρονες θεραπείες που βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα. Το δώρο που οι δικές μας γενιές και πίσω δεν είχαν. Και μεγάλωσαν άνθρωποι με λειτουργικά προβλήματα που θα μπορούσαν να έχουν μια πιο εύκολη ζωή με λιγότερα εμπόδια.

 

Όχι λοιπόν, με κάθε σεβασμό. Για το καλό σου και το καλό του παιδιού σου.

 

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

 

Παιδική βιβλιοθήκη: "Λουίζα. Το κόκκινο κουμπάκι"

 

Περίμενα πολλές ημέρες αυτό το βιβλίο και όπως φάνηκε, δικαίως. Ήταν κατακόκκινο σαν κεράσι γλυκό, σαν ζεστή καρδιά. Δύο μικρά χέρια το άρπαξαν από τα δικά μου με την αθέλητη ζωηρή αναίδεια του νηπίου και το ξεφύλλισαν αχόρταγα. "Νιάου! Νιάου! Νιάου!" Η γελαστή φωνή γέμισε τον χώρο. Εγκρίθηκε!

Ένα κορίτσι και ένα κουμπάκι. Ένα κορίτσι χωρίς το κουμπάκι. Είναι άραγε τόσο σημαντική η παρουσία ενός κόκκινου κουμπιού στη ζωή ενός κοριτσιού;

Ξέχασες;

Είναι το πιο σημαντικό πράγμα.

Η μικρή Λουίζα ξέρει. Ξέρει πως το κουμπάκι της ενώνει αυτά που πέρασαν και αυτά που έρχονται. Αυτά που χάσαμε και αυτά που θα γεμίσουν το κενό τους. Το κουμπάκι είναι εκείνο που βοηθά να κρατήσουμε τη ζεστασιά μέσα και κουμπώνει την πολυπόθητη αγκαλιά.

Το κόκκινο κουμπάκι της μικρής της Λουίζας βρίσκει το δρόμο για την απέραντη παιδική ψυχή όπου την αγγίζει με ποιητική τρυφεράδα. Οι εικόνες μοιάζουν να κρατιούνται χέρι χέρι, σελίδα σελίδα και χορεύουν με παιδιάστικη ζωηράδα μια ιστορία βγαλμένη από τα μέσα.

Η "Λουίζα. Το κόκκινο κουμπάκι" είναι ένας μικρός θησαυρός. Διαχρονικός και πολύτιμος. Μία κόκκινη, τρυφερή ιστορία που γεννά ευαισθησία και οικειότητα, νοσταλγία και περιέργεια, αγωνία και χαρά. Για όλα εκείνα τα σημαντικά στη ζωή. Για τα κόκκινα κουμπάκια των παιδιών.

Λουίζα. Το κόκκινο κουμπάκι. Της Σοφίας Πολίτου-Βερβέρη σε εικονογράφηση της Ζακλίν Πολενάκη. Από τις εκδόσεις Επόμενος Σταθμός.

ΥΓ. Έχει και γάτα!

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Χρήσιμο Γλωσσικό Υλικό: Εξωφρενικά Σενάρια τα Χριστούγεννα

 

Σκέψου, λέει, να ήμασταν σε έναν τόπο που θα χιόνιζε μαλακά ζαχαρωτά, οι χιονάνθρωποι να ήταν φτιαγμένοι από κουραμπιέ και να τραγουδούσαν τα κάλαντα. Σκέψου να σε επισκεπτόταν ο Άη Βασίης για ζεστή σοκολάτα και με την ευκαιρία αυτή να έριχνες και ματιά στη μύτη του Ρούντολφ που έσβησε μιας κι εσύ ξέρεις από αυτά. Σκέψου να μπορούσες να τρέξεις σε μια παραλία που αντί για άμμο θα είχε χρυσόσκονη και μέσα στη θάλασσα να κολυμπούν καλικαντζαράκια που σκορπούν στα κύματα πορτοκάλι και ζεστά μελομακάρονα.

Σκέψου, λέει, να έκλεινες τα μάτια και να βρισκόσουν εδώ αλλά να ήσουν αλλού και να έπαιζες τα πιο φανταστικά παιχνίδια και να γνώριζες τα πιο παράξενα πλάσματα και να έκανες την κάθε μέρα Χριστούγεννα και γιορτή.

Πέρυσι, παραμονές Χριστουγέννων φτιάξαμε τους δικούς μας κόσμους. Φέτος θα είναι λίγο πιο εορταστικοί:

Εξωφρενικά Σενάρια τα Χριστούγεννα 

 κι ερχόμαστε ένα κλικ πιο κοντά στην ελευθερία.

 

Ευαγγελία Δ. Σούπη

 Λογοθεραπεύτρια

 Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Μακροχρόνιες επιδράσεις των γλωσσικών διαταραχών στην κοινωνικότητα

Η έρευνα για τις αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές δεν εστιάζει μόνο στα νήπια που καθυστερούν να μιλήσουν αλλά και στους εφήβους και στους ενήλικες που έχουν διαγνωστεί ως παιδιά με αυτές. Έχουν βρεθεί μακροχρόνιες επιδράσεις στην κοινωνικότητα των ατόμων με γλωσσικές διαταραχές που αξίζει να συζητήσουμε, παρόλο που είναι δύσκολο και επώδυνο. Όταν ξέρεις τι να περιμένεις μπορείς να προετοιμαστείς καλύτερα να το αντιμετωπίσεις.

Οι αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές μπορεί να συνεχίσουν να επηρεάζουν τη ζωή του ατόμου ακόμη και στην ενήλικη ζωή του πολύ περισσότερο εάν δε λάβει θεραπεία ή δε λάβει τη σωστή θεραπεία.
Σύμφωνα με μελέτες της τελευταίας εικοσαετίας:
Οι γλωσσικές διαταραχές δεν παύουν να υφίστανται κατά τη σχολική ηλικία αλλά συνεχίζονται στην ενήλικη ζωή επηρεάζοντας δυνητικά τη σχέση με τους συνομηλίκους στο σχολικό περιβάλλον.
Οι γλωσσικές διαταραχές μπορεί να επηρεάσουν την κοινωνική συμμετοχή: τα παιδιά ενδεχομένως να έχουν λιγότερους φίλους, μπορεί να απομονωθούν κοινωνικά, αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και μπορεί να αναπτύξουν περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες.
Οι γλωσσικές διαταραχές σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κοινωνικού άγχους και κοινωνικής φοβίας σε σχέση με τους συνομήλικους στους εφήβους που μπορεί να επιμένουν στην ενήλικη ζωή.
Οι γλωσσικές διαταραχές μπορεί να επηρεάσουν την ακαδημαϊκή και εργασιακή απόδοση.

Περισσότερα:
*Browlie, E.B., Bao, L., & Beitchman, J. (2016) Childhood Language Disorder and Social Anxiety in Early Adulthood. Journal of Abnormal Psychology, 44, 1061-1070.
*Your right to know: long-term social effects of language disorders https://www.banterspeech.com.au/your-right-to-know-long.../