"Άρα;" Τι είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων και πώς τη διδάσκουμε

illustration by kissikissi.tumblr

Το συμπέρασμα είναι η πληροφορία που εξάγουμε όταν συνδυάσουμε τα στοιχεία ενός ερεθίσματος (εικόνα, κείμενο κλπ) με προηγούμενη γνώση. Η εξαγωγή συμπερασμάτων ξεκινά πρώιμα, ακόμη από την ηλικία των δύο ετών. Είναι μία σύνθετη ικανότητα αναγκαία και χρήσιμη καθημερινά: μας βοηθά να επιλύουμε προβλήματα, να κατανοούμε τον προφορικό και τον γραπτό λόγο, να διαπραγματευόμαστε, να αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον μας και με άλλους ανθρώπους "διαβάζοντας" τι συμβαίνει γύρω μας, τι νιώθουν ή τι σκέφτονται οι άλλοι έτσι ώστε να μπορούμε να προσαρμόσουμε τις ενέργειές μας κατάλληλα.

Το συμπέρασμα διαφέρει από την πρόβλεψη στο γεγονός ότι βασίζεται σε κάτι που γίνεται εκείνη τη στιγμή ή έχει ήδη ολοκληρωθεί. Από την άλλη η πρόβλεψη αποτελεί μία υπόθεση, ένα μάντεμα για το μέλλον.

         Κείμενο/ Εικόνα (Ερέθισμα)

+   Προηγούμενη γνώση

=> Συμπέρασμα

Η ικανότητα εξαγωγής συμπερασμάτων επαφίεται στην επαρκή κατανόηση της πληροφορίας, στις γενικότερες γνώσεις του ατόμου, στην ικανότητα να αποδίδει νοητικές καταστάσεις στον εαυτό του και τους άλλους (Θεωρία του Νου) και σε μετα-γνωστικές δεξιότητες. Σχετίζεται άμεσα με τη γλώσσα και μπορεί να επηρεάσει την ανάγνωση και κατ' επέκταση  την ακαδημαϊκή πρόοδο του παιδιού.

Εξαιτίας όλου αυτού του σύνθετου γνωστικού μηχανισμού η εξαγωγή συμπερασμάτων είναι μία δύσκολη διαδικασία για παιδιά με γλωσσική διαταραχή, με πραγματολογική διαταραχή και με αυτισμό. Η δυσκολία ενός παιδιού να βγάλει συμπεράσματα κάνοντας κάποια δομημένη δραστηριότητα ή στην καθημερινότητά του μπορεί να οφείλεται σε δυσκολία σε οποιαδήποτε από τις δεξιότητες που αναφέρθηκαν παραπάνω (περιορισμένο πλαίσιο γνώσης, δυσκολία στη προσέγγιση κι εφαρμογή προηγούμενης γνώσης, περιορισμένη ικανότητα στη άντληση κατάλληλων πληροφοριών από το κείμενο/ εικόνα/ άτομο, στην αδυναμία κατανόησης της χρησιμότητας των συμπερασμάτων κλπ.)

Διδάσκοντας την εξαγωγή συμπερασμάτων

Εικόνες: Συνήθως είναι πιο εύκολο να δείξουμε πώς βγάζουμε ένα συμπέρασμα μέσω εικόνων. Μπορείτε να βρείτε κατάλληλες εικόνες στο διαδίκτυο, σε βιβλία ή σε εκπαιδευτικό υλικό για να χρησιμοποιήσετε με το παιδί. Εξηγήστε του τι είναι το συμπέρασμα και από τι αποτελείται. Βρείτε τα στοιχεία που σας δίνει η εικόνα και χρησιμοποιήστε την προηγούμενη σας γνώση για να καταλήξετε σε ένα ορθό συμπέρασμα. Ίσως χρειαστείτε πολλά παραδείγματα μέχρι να μπορέσει το παιδί να βγάλει μόνο του συμπέρασμα από κάποια εικόνα.

Εικόνες και κείμενο: Χρησιμοποιήστε κόμικ ή γελοιογραφίες, ακόμη και παιδικά βιβλία. Διαβάστε το κείμενο μαζί, δείτε την εικόνα και αφήστε το παιδί να σας πει το συμπέρασμα αφού το υποστηρίξει δείχνοντάς σας τα στοιχεία και την δική του γνώση πάνω στο θέμα.

Κείμενο: Ξεκινήστε με μία ή δύο απλές προτάσεις που δίνονται στο παιδί γραπτά. Εκείνο θα ακολουθήσει τη διαδικασία που έκανε και παραπάνω και θα εξάγει το συμπέρασμά του. Έπειτα ζητήστε του να κυκλώσει τις λέξεις που χρησιμοποίησε ως στοιχεία και να καταγράψει αυτά που ήδη ξέρει και τον βοήθησαν να φτάσει στο συμπέρασμα.

Κοινωνικές δεξιότητες: Όταν ένα παιδί δυσκολεύεται να "διαβάσει" μία κατάσταση ή τη γλώσσα του σώματος ενός άλλου ανθρώπου για να κατανοήσει τι συμβαίνει στο περιβάλλον θα χρειαστεί να διδαχθεί πώς να εξάγει συμπεράσματα μέσα από την αλληλεπίδρασή του με τους άλλους. Το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να δείξουμε στο παιδί πώς να παρατηρεί και να προσέχει τι γίνεται και τι κάνουν οι άλλοι και να αναζητά εκείνα τα σημάδια που θα του δώσουν τις πληροφορίες που χρειάζεται κι έπειτα να μάθει τι σημαίνουν αυτά. Εξασκηθείτε μέσω παιχνιδιών ρόλων και κοινωνικών σεναρίων.


Σημείωση: Το παρόν κείμενο δεν αποτελεί πηγή αναφοράς για ακαδημαϊκά έργα. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή του.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Βιβλιογραφία

1. Adams C., Clarke E., Haynes R. (2009). Inference and sentence comprehension in children with specific or pragmatic language impairment. Int. J. Lang. Commun. Disord. 44, 301–318.
2. Bishop, D.V.M., & Adams, C. (1992). Comprehension problems in children with specific language impairment: Literal and inferential meaning. Journal of Speechand Hearing Research, 35, 119-129.
3. Botting, N., & Adams, C. (2005). Semantic and inferencing abilities in children with communication disorders. International Journal of Language & Communication Disorders, 40, 49–66.
4. Jaswal V. K., Markman E. M. (2001). Learning proper and common names in inferential versus ostensive contexts. Child Dev. 72, 768–786
5. Karasinski, C., & Weismer, S. E. (2010). Comprehension of Inferences in Discourse Processing by Adolescents With and Without Language Impairment. Journal of Speech, Language, and Hearing Research : JSLHR, 53(5), 1268–1279.
6. Oakhill, J. & Yuill, N. (1996). Higher order factors in comprehension disability: Processes and remediation. In C. Cornoldi & J. Oakhill (Eds.), Reading comprehension difficulties:Processes and intervention. (pp. 69-92). Mahwah, NJ: Erlbaum