30 Ιουλ 2012

Ας μιλήσουμε για αυτούς που δεν μιλούν: Εκλεκτική Αλαλία


Η εκλεκτική αλαλία (selective mutism) είναι ένα ζήτημα που αξίζει την προσοχή μας. Κι αυτό γιατί εντοπίζεται σε παιδιά. Σε παιδιά που δεν μιλούν αλλά έχουν ανάγκη να επικοινωνήσουν. Η εκλεκτική αλαλία αφορά περίπου 1 στα 1000 παιδιά που ζητούν ψυχολογική στήριξη, αλλά νέες έρευνες αναφέρουν ότι η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου 17 στα 1000 παιδιά σχολικής ηλικίας (Bergman et al., 2002; Elizur & Perednik, 2003). Οι αριθμοί ποικίλλουν σε τόσο μεγάλο βαθμό καθώς πολύ συχνά η διαταραχή δεν διαγνώσκεται ή συγχέεται με κάποια άλλη.

Τι είναι η εκλεκτική αλαλία;

Σύμφωνα με το DSM-IV, μεταξύ των διαγνωστικών κριτηρίων για την εκλεκτική αλαλία περιλαμβάνονται τα εξής:
  • Το παιδί δεν μιλά σε συγκεκριμένες καταστάσεις, περιβάλλοντα ή μεταξύ συγκεκριμένων ανθρώπων/ ομάδων ανθρώπων. Ωστόσο, το παιδί μιλά σε άλλες καταστάσεις στις οποίες αισθάνεται άνετα.
  • Η δυσκολία του παιδιού να μιλήσει επηρεάζει αρνητικά την ικανότητά του/ της να λειτουργήσει σε εκπαιδευτικά ή/ και κοινωνικά περιβάλλοντα.
  • Η εκλεκτική αλαλία του παιδιού επιμένει για περισσότερο από έναν μήνα και δεν είναι αποτέλεσμα άλλης διαταραχής της επικοινωνίας
Τα παιδιά με εκλεκτική αλαλία μπορεί να εμφανίζονται πεισματάρικα, χειριστικά και ασεβή εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν μπορούν να μιλήσουν σε στρεσογόνες καταστάσεις. Επίσης σε κάποια περίπτωση μπορεί να αγχωθούν τόσο πολύ ώστε να εμφανίσουν χαρακτηριστικά όπως πάγωμα, τρέμουλο, να μην μπορούν να μιλήσουν και να διακόψουν την βλεματική επαφή.

Πώς να βοηθήσετε ένα παιδί με εκλεκτική αλαλία;

Η Jessica Chase, M.A. CCC-SLP προτείνει τεχνικές και συμβουλές για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε παιδιά με εκλεκτική αλαλία στο σχολικό περιβάλλον ή στο σπίτι.

1. Αναπτύξτε μία αρμονική σχέση με το παιδί. Περάστε χρόνο μαζί του και μάθετε τι του αρέσει και τι όχι, διασκεδάστε μαζί του και περάστε και χαλαρωτικές στιγμές.

2. Μην πιέσετε το παιδί να μιλήσει. Μην το καλοπιάνετε, μην το δωροδοκείτε, μην το ξεχωρίζετε, μην απαιτείτε, μην επιβραβεύετε, μην απειλείτε ή μην τιμωρείτε το παιδί επειδή μίλησε ή δεν μίλησε.

3. Πείτε στο παιδί ότι θα μπορέσει να μιλήσει όταν είναι έτοιμο. Ακόμη και αν δεν περιμένουμε άμεση ανταπόκριση από την αρχή, αυτός είναι ο στόχος της θεραπείας. Η Dr Elsa Shipon-Blum αναφέρει ότι υπάρχουν διαφορετικά στάδια επικοινωνίας μέχρι να επιτευχθεί η ομιλία {Στάδιο 0: Καμία ανταπόκριση/ καμία έναρξη/πάγωμα, Στάδιο 1: Μη λεκτική επικοινωνία-ανταπόκριση μέσω νοημάτων/ κουνήματος του κεφαλιού/ γραφής/ σήκωμα χεριού, Στάδιο 2: Λεκτική επικοινωνία-προσπάθεια για να κερδίσει προσοχή μέσα από ήχους/ βογκητά/ ψιθύρισμα}. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί γνωρίζει ότι ο στόχος είναι να μιλήσει τελικά χωρίς άγχος, αλλά μην το ζορίζετε.

4. Ενημερώστε τους υπόλοιπους για την εκλεκτική αλαλία. Συζητήστε με τα σχετιζόμενα με το παιδί άτομα (εκπαιδευτικοί, γονείς, συγγενείς, φίλοι κλπ) τι είναι η εκλεκτική αλαλία, πώς να επικοινωνούν με το παιδί και πώς να το βοηθήσουν να να κερδίσει από τήν επικοινωνία αυτή χωρίς την πίεση της ομιλίας. 

5. Μάθετε τις καταστάσεις στις οποίες το παιδί αισθάνεται άνετα και εκείνες που νιώθει άβολα να μιλήσει. Εφόσον ξεχωρίσετε πότε νιώθει άνετα να μιλήσει και πότε όχι, έχετε κάνει το πρώτο βήμα. Δημιουργήστε καταστάσεις στις οποίες το παιδί αισθάνεται καλά και σταδιακά προσθέστε στοιχεία ή άτομα σε ένα ασφαλές περιβάλλον για να ενθαρρύνετε την επικοινωνία.

6. Δημιουργήστε μία δομημένη ρουτίνα. Μη δομημένες καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν άγχος στο παιδί με εκλεκτική αλαλία. Ενημερώστε το παιδί για τυχόν αλλαγές στην ρουτίνα, για επισκέπτες κλπ.

7. Καθορίστε ένα ασφαλές μέρος. Φτιάξτε μία "φωλιά" στο σπίτι ή στην τάξη, έναν χώρο ασφάλειας για το παιδί (ένα πουφ, ένα σκαμπο κλπ), όπου θα μπορεί να πηγαίνει για να κάνει διάλειμμα.

8. Διδάξτε στρατηγικές. Δείξτε στο παιδί πώς να χρησιμοποιεί μέσα όπως μπλοκάκια, οπτικά βοηθήματα (κάρτες, pads κλπ), να σκέφτεται τις απαντήσεις, να ζητά περισσότερο χρόνο από τον δάσκαλο όταν το χρειάζεται. Ενημερώστε εκ των προτέρων το παιδί όταν σκοπεύετε να το ρωτήσετε κάτι ώστε να έχει χρόνο να το σκεφτεί. 

9. Μην εξαναγκάσετε το παιδί να μιλήσει ως μέρος κάποιας εργασίας. Επιβραβεύστε την γραπτή εργασία και επιτρέψτε του να χρησιμοποιήσει χειρονομίες ή μη λεκτική επικοινωνία για να πει το μάθημα ή να απαντήσει σε ερωτήσεις. 

10. Ποτέ μην αφήνετε άλλους να μιλούν αντί για το παιδί. Μερικές φορές δεν πειράζει να αφήνετε κάποιον φίλο του να μιλήσει αντί για το παιδί με εκλεκτική αλαλία εφόσον ο ίδιος/ η ίδια του το επιτρέψει ή του ψιθυρίσει. Είναι καλύτερο να μιλήσει "δι'αντιπροσώπου" παρά να μην μιλήσει καθόλου. Ωστόσο εάν κάποιο παιδί ή ενήλικας διαρκώς πετάγεται για να απαντήσει αντί για το παιδί, δείξτε του ότι το παιδί με την εκλεκτική αλαλία μαθαίνει να χρησιμοποιεί την φωνή του και θα σας πει μόνο του τι χρειάζεται.

Προσαρμοσμένος τίτλος και κείμενο από Put Me Back Together
Image via Dana Willis natural light photography

Μετάφραση-Προσαρμογή 
Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Βιβλιογραφία:
1. Shipon-Blum, E. (2002). Understanding selective mutism as a communication anxiety disorder. Retrieved from http://www.selectivemutism.org/resources/library/SM_General_Information/Stages_of_Communication_Comfort.pdf

2. Elizur Y., Perednik R. Prevalence and description of selective mutism in immigrant and native families: A controlled study. (2003) Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 42 (12), pp. 1451-1459.

3. Bergman R.L., Piacentini J., McCracken J.T. Prevalence and Description of Selective Mutism in a School-Based Sample. (2002) Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 41 (8), pp. 938-946.

25 Ιουλ 2012

Άτυπη κατάποση: Χαρακτηριστικά, Αίτια και Αντιμετώπιση


Ίσως να μην το έχετε σκεφτεί ποτέ, αλλά καταπίνουμε εκατοντάδες φορές την ημέρα. Η άτυπη κατάποση είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται στα παιδιά και συνήθως ακολουθεί το άτομο και στην ενήλικη ζωή εάν δεν αντιμετωπιστεί.
Για να καταπιούμε την τροφή, το νερό, το σάλιο ακολουθούμε μία συγκεκριμένη διαδικασία που χωρίζεται σε τρεις φάσεις: την στοματική, την φαρυγγική και την οισοφαγική (περισσότερα εδώ). Η άτυπη κατάποση παρουσιάζεται στο στοματικό στάδιο της κατάποσης και αφορά κυρίως την κινητικότητα της γλώσσας.

Φυσιολογικά, για να καταπιούμε το μπροστινό μέρος της γλώσσας υψώνεται και πιέζει τα φατνία (πίσω μέρος των ούλων). Στην συνέχεια, η γλώσσα κάνει μία κυματοειδή κίνηση και σπρώχνει την τροφή προς τον φάρυγγα. Τα χείλη παραμένουν κλειστά χωρίς να συμμετέχουν σε κανένα σημείο της διαδικασίας.
Κατά την άτυπη κατάποση η γλώσσα πιέζει τους άνω ή/και κάτω κεντρικούς και πλάγιους τομείς και κυνόδοντες είτε προβάλλει μεταξύ των οδοντικών τόξων. Συνήθως το κάτω χείλος ή οι γωνίες των χειλιών σφίγγουν κάνοντας υπερπροσπάθεια να βοηθήσουν την γλώσσα ή να αποτρέψουν την διαρροή τροφής έξω από το στόμα. Η άτυπη κατάποση σχετίζεται συνήθως με γενικότερη λανθασμένη τοποθέτηση και προβολή της γλώσσας από τα οδοντικά τόξα (tongue thrust). 


Η άτυπη κατάποση συνήθως συνοδεύεται από:
  • χασμοδοντία (ανοιχτή δήξη)
  • υποτονικά χείλη
  • λεπτό άνω χείλος
  • στεγνά και "σκασμένα" χείλη
  • ουλίτιδα
  • θέση της γλώσσας στο "έδαφος" του στόματος ή ανάμεσα στα δόντια
  • λανθασμένη άρθρωση του |r| και του |s|
  • δυσάρεστο τρόπο μάσησης και κατάποσης (ανοιχτό στόμα, θόρυβος, εκροή τροφής κλπ)
  • στοματική ή μικτή αναπνοή (περισσότερα εδώ)
  • πιθανά συμπτώματα συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης

Τα αίτια εμφάνισης της άτυπης κατάποσης είναι πολλαπλά και μπορεί να συνυπάρχουν περισσότερα από ένα:
  • στοματικές έξεις (εκμύζηση δαχτύλου,μαλλιών, ονυχοφαγία, εκτεταμένη χρήση πιπίλας κλπ)
  • μακρογλωσσία
  • κοντός χαλινός της γλώσσας
  • κληρονομική/ γενετική προδιάθεση (δομή στόματος, γνάθου, δοντιών κλπ)
  • αισθητηριακές δυσλειτουργίες του στόματος
  • αναπνευστικά προβλήματα - στοματική αναπνοή (υπερτροφικές αμυγδαλές/ αδενοειδείς εκβλαστήσεις, αλλεργίες)
  • ελλείψεις δοντιών
  • περιορισμένος συντονισμός των κινήσεων της γλώσσας

Η άτυπη κατάποση διαγνώσκεται μετά τα τέσσερα έτη και πρώτα ερευνώνται τα αίτια εμφάνισής της. Τον σχεδιασμό του θεραπευτικού πλάνου επηρεάζουν η ηλικία και τα κίνητρα του ατόμου καθώς απαιτείται άμεση συνεργασία με τον θεραπευτή. Εφαρμόζεται μυολειτουργική θεραπεία με στόχους:
  • την εκμάθηση κατάλληλου τρόπου μάσησης
  • την ενδυνάμωση ή χαλάρωση συγκεκριμένων μυών
  • την σωστή τοποθέτηση των γλώσσας κατά την ανάπαυση και την κατάποση
  • την ενίσχυση ενός σωστού τρόπου αναπνοής
  • την διόρθωση των προβλημάτων άρθρωσης-ομιλίας
Η άμεση συνεργασία με ορθοδοντικό κρίνεται απαραίτητη για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της χασμοδοντίας και των γναθικών δυσλειτουργιών γενικά, σε παιδιά και ενήλικες. Η μυολειτουργική θεραπεία εφαρμόζεται παράλληλα και πάντοτε σε συνεννόηση με τον ορθοδοντικό.


Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Αναφορές
  1. Longeman J. (1998). Evaluation and Treatment of Swallowing Disorders. USA: pro-ed
  2. Bigenzahn W, Fischman L, Mayrhofer-Krammel U. Myofunctional Therapy in Patients with Orofacial Dysfunctions Affecting Speech. Folia Phoniatr. 1992;44:238–244
  3. Kennedy D, Kieser J, Bolter C, Swain M, Singh B, Waddell J. Tongue Pressure Patterns During Water Swallowing. Dysphagia. 2010;25(1):11-19
  4. Youmans SR, Stierwalt JA. Measures of tongue function related to normal swallowing. Dysphagia. 2006 Apr;21(2):102-11.
  5. Giuca MR, Pasini M, Pagano A, Mummolo S, Vanni A.Longitudinal study on a rehabilitative model for correction of atypical swallowing.Eur J Paediatr Dent. 2008 Dec;9(4):170-4.
  6. Ralli G, Ruoppolo G, Mora R, Guastini L. Deleterious sucking habits and atypical swallowing in children with otitis media with effusion. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology. 2011Oct;75(10)1260-1264
  7. Lemos CM, Junqueira PAS, Gómez MVSG, Faria MEJ, Basso SC. Study of the relationship between the dentition and the swallowing of mouth breathers. Intl Arch Otorhinolaryngol 2006;10(2):114-8.
  8. Peng CL, Jost-Brinkmann PG, Yoshida N, Chou HH, Lin CT. Comparison of tongue functions between mature and tongue-thrust swallowing--an ultrasound investigation. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 2004;125(5):562-70. 
  9.  Lebrun Y. Tongue thrust, tongue tip position at rest, and sigmatism: A review. Journal of Communication Disorders. 1985;18(4)305–312


2 Ιουλ 2012

Έρευνα: Νέα συσκευή διαβάζει τον εγκέφαλο και επιτρέπει σε άτομα με ολική παράλυση να επικοινωνήσουν

 Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Maastricht ανέπτυξαν μία νέα τεχνική σάρωσης του εγκεφάλου η οποία μπορεί  να βοηθήσει τα άτομα με Σύνδρομο Εγκλεισμού (Locked-In Syndrome-LIS) να επικοινωνήσουν.

Το Σύνδρομο Εγκλεισμού χαρακτηρίζεται από ολική παράλυση και απώλεια της ικανότητας ομιλίας, ενώ διατηρείται η διανοητική κατάσταση. Επομένως είναι τρομερά δύσκολο για το άτομο να θέλει να επικοινωνήσει αλλά να μην μπορεί με κανέναν τρόπο λόγω της παράλυσης.

Η ομάδα της Bettina Sorger εμπνεύστηκε από την εργασία του νευροεπιστήμονα Adrian Owen ο οποίος έδειξε πως με το κατάλληλο εργαλείο, ακόμα και τα άτομα σε κώμα μπορούν να επικοινωνήσουν (Willful Modulation of Brain Activity in Disorders of Consciousness). Η ομάδα της βασίστηκε σε προηγούμενες μελέτες και παρουσίασε μία συσκευή που χρησιμοποιεί λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) και επιτρέπει την επιλογή από 27 ερεθίσματα: γράμματα του αλφαβήτου και κενό. Κάθε επιλογή παράγει ένα διαφορετικό πρότυπο ροής του αίματος στον εγκέφαλο που η συσκευή fMRI αναγνωρίζει και ερμηνεύει.  

Οι ασθενείς ανέλαβαν να επιλέξουν γράμματα από μία οθόνη. Για κάθε ξεχωριστό χαρακτήρα, οι συμμετέχοντες καλούνταν να εκτελέσουν μία νοητική διεργασία για ορισμένο χρόνο. Επομένως οι ασθενείς θα είχαν 27 ξεχωριστά εγκεφαλικά πρότυπα αντίστοιχα με το γράμμα της αφαβήτου και του κενού που αμέσως αποκωδικοποιείται και αποκαλύπτει τις λέξεις που επιθυμεί ο ασθενής να εκφράσει.

 Κατά τη διάρκεια της έρευνας, οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να συνομιλήσουν με τους ερευνητές με σύντομες φράσεις σε πραγματικό χρόνο χρησιμοποιώντας την συσκευή.

Συμπληρώντας τις προηγούμενες μελέτες με χρήση fMRI, η νέα αυτή μελέτη "[...] μπορεί να κάνει τη διαφορά στα άτομα με παράλυση που δεν μπορούν να ωφεληθούν από κανένα άλλο μέσο εναλλακτικής επικοινωνίας" επισημαίνει η Bettina Sorger, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.



Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com