Προβλήματα Κατάποσης στη Νόσο Alzheimer: Αναγνώριση και Αντιμετώπιση

image via Colossal

Τα προβλήματα κατάποσης μπορεί  να αποτελέσουν κοινό σύμπτωμα πολλών εκφυλιστικών νευρολογικών και νευρο-μυικών νόσων. Η νόσος Alzheimer (ΝΑ) είναι μία προοδευτική άνοια που προκαλεί προβλήματα σίτισης και κατάποσης.

Αρχικά, οι ασθενείς αποκτούν αγνωσία τροφής δηλαδή δεν αναγνωρίζουν οπτικά το φαγητό ως τροφή όταν τοποθετείται μπροστά τους. Για παράδειγμα, εάν τους ζητηθεί να επιλέξουν μεταξύ ενός σάντουιτς, ενός μολυβιού και ενός ψαλιδιού ποιο τρώγεται, δεν μπορούν να αναγνωρίσουν το σάντουιτς ως βρώσιμο. Αυτό τους δυσκολεύει να δεχτούν την τροφή στο στόμα και να την καταπιούν και εξηγεί τη βραδύτητα στο να ανοίξουν το στόμα και να δεχτούν φαγητό.

Με την εξέλιξη της άνοιας οι ασθενείς αναπτύσσουν απραξία σίτισης και κατάποσης. Η απραξία σίτισης εμφανίζεται ως δυσκολία χειρισμού των μαχαιροπήρουνων: μπορεί να γυρίζουν το κουτάλι ή το πηρούνι στο χέρι χωρίς να είναι σίγουροι ποιο άκρο θα χρησιμοποιήσουν. Η απραξία κατάποσης προκαλεί δυσκολία στην έναρξη του στοματικού σταδίου: οι ασθενείς είτε μετακινούν την τροφή μέσα στο στόμα γιατί δεν είναι σίγουροι τι θα κάνουν με αυτή και πώς να ξεκινήσουν την κατάποση, είτε κρατούν την τροφή στο στόμα χωρίς καμία κίνηση της γλώσσας. Αυτοί οι ασθενείς εμφανίζουν επίσης στοματική αγνωσία τροφής. Όταν η τροφή δεν αναγνωρίζεται στο στόμα, δεν υπάρχει λόγος να ξεκινήσει η στοματική φάση της κατάποσης. Αυτό οδηγεί στη διατήρηση της τροφής στο στόμα χωρίς κατάποση.

Μαζί με την απραξία κατάποσης, ο ασθενής με ΝΑ μπορεί να παρουσιάσει αλλαγές στη φυσιολογία της κατάποσης: περιορισμό στην πλευρική κίνησης της γλώσσας για τη μάσηση, καθυστέρηση στην έναρξη της φαρυγγικής φάσης και κινητικές ανωμαλίες του φάρυγγα που περιλαμβάνουν αμφοτερόπλευρη αδυναμία, περιορισμένη ανύψωση λάρυγγα και περιορισμένη οπίσθια κίνηση της βάσης της γλώσσας.

Συχνά, η αγνωσία και η απραξία κατάποσης εμφανίζονται σε αρχικό στάδιο και επιδεινώνονται μέχρι να προκαλέσουν σημαντική καθυστέρηση στην είσοδο της τροφής στο στόμα διακινδυνεύοντας τη πλήρη διατροφή και ενυδάτωση. Κάποιοι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν 3-4 λεπτά για την έναρξη κάθε μοναδικής κατάποσης.

Σε πολλές περιπτώσεις τεχνικές αύξησης της αισθητικότητας πριν από την έναρξη της σίτισης ή κατά τη διάρκεια, μπορεί να επιταχύνουν το στοματικό στάδιο και και την έναρξη της κατάποσης. Οι διαδικασίες ενίσχυσης της αισθητικότητας είναι υπό τον έλεγχο του φροντιστή και μπορούν να χρησιμοποιηθούν επιτυχώς για ένα διάστημα με τα άτομα με άνοια. Θεωρούνται αντισταθμιστικές καθώς δε μπορούν να μεταβάλλουν τον κινητικό έλεγχο της κατάποσης αλλά και θεραπευτικές αφού αλλάζουν τη διάρκεια της κατάποσης. Οι τεχνικές αύξησης της αισθητικότητας περιλαμβάνουν την παροχή ερεθισμάτων (βλωμού/μπουκιάς) που διαφέρουν σε όγκο, γεύση, θερμοκρασία, υφή:

• αύξηση της πίεσης του κουταλιού στη γλώσσα κατά τη σίτιση
• παροχή βλωμού με ξινή γεύση
• παροχή κρύου ερεθίσματος (τροφής)
• παροχή βλωμού που απαιτεί μάσηση
• παροχή βλωμού μεγάλου όγκου
• εφαρμογή απτικού ερεθίσματος

Η άνοια τύπου Alzheimer μπορεί να είναι μία σταδιακά επιδεινούμενη κατάσταση ή μπορεί να οδηγήσει σε ταχεία επιδείνωση. Σε κάθε περίπτωση ο λογοθεραπευτής θα πρέπει να κρίνει πότε παύει να ωφελείται ο ασθενής από τη θεραπεία κατάποσης οπότε και οφείλει να διακόψει ή να συστήσει παρεντερικό σωλήνα για ασφαλέστερη και πληρέστερη σίτιση σε προχωρημένα στάδια.

Βιβλιογραφία

1. Longeman J. (1998). Evaluation and Treatment of Swallowing Disorders. USA: pro-ed
2. Cichero J., Murdoch B. (2006). Dysphagia Foundation, Theory and Practice. USA: Wiley

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com