 |
| Image via pixabay.com |
Την στιγμή που διαβάζετε αυτό το άρθρο περίπου 36,6 εκατομύρια άνθρωποι έχουν άνοια. Είναι γεγονός, καθώς επίσης και η εκτίμηση ότι μέχρι το 2030 ο αριθμός αυτός αναμένεται να διπλασιαστεί.
Είναι σαφές ότι αυτοί οι αριθμοί αντιστοιχούν σε αληθινούς ανθρώπους που ζουν δίπλα μας και-για πολλούς-στο ίδιο σπίτι. Το βάρος της φροντίδας των ασθενών στην Ελλάδα ακουμπά στους συγγενείς συνήθως, καλώς στις περισσότερες περιπτώσεις αφού κανένας δεν γνωρίζει την προσωπικότητα και τις ανάγκες ενός ανθρώπου από κάποιον αγαπημένο του. Κι αυτό γιατί λόγω της προοδευτικής φύσης της κατάστασης η επικοινωνία δυσχεραίνει και ο φροντιστής καλείται να αναγνωρίσει την εκάστοτε ανάγκη, την επιθυμία του ασθενή όπως και αν αυτή εκφράζεται.
Ο λόγος των ασθενών με άνοια παρουσιάζει κάποια χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την προοδευτική φύση των αλλαγών στις γνωστικές λειτουργίες (μνήμη, γλώσσα, κρίση, προσοχή, αντίληψη, κοινωνικές δεξιότητες) και η βαρύτητά τους είναι ανάλογη με το στάδιο άνοιας στο οποίο βρίσκεται ο ασθενής. Παρατηρείται λοιπόν:
- "Κενός" λόγος (λέξεις συνδεδεμένες μεταξύ τους χωρίς νόημα)
- Στερεότυπος λόγος (επαναλήψεις φράσεων πχ "Πότε θα φύγουμε;", "Γιατί δεν φεύγουμε;", "Πότε θα φύγουμε")
- Παραφασίες (αντικαταστάσεις λέξεων από ψευδολέξεις πχ. αντί για "τρένο"--> "τρέλο")
- Δυσκολία στην ολοκλήρωση προτάσεων
- Δυσκολία στην εύρεση των σωστών λέξεων
- Δυσκολία στην παρακολούθηση μεγάλων συζητήσεων
- Δυσκολία στην κατανόηση του χιούμορ, της ειρωνίας, του σαρκασμού
- Περιορισμένη ικανότητα να παραμονής στο ίδιο θέμα
- Απώλεια ροής της σκέψης
Ο στόχος της επικοινωνίας μεταξύ του ασθενή και του φροντιστή του είναι ένας και είναι διπλός: από την μία η παροχή της καλύτερης δυνατής φροντίδας και της ποιότητας διαβίωσης του ασθενή με άνοια και από την άλλη μία επιτυχημένη, ευχάριστη και ήρεμη καθημερινότητα για τον φροντιστή. Πρακτικά, η καλή επικοινωνία μεταξύ του φροντιστή και του ασθενή αντανακλά πολλαπλά οφέλη στην καθημερινότητα:
- εξοικονομεί χρόνο
- προλαμβάνει πιθανά λάθη (...και εξοικονομεί χρονο!)
- κρατά σε ηρεμία τον ασθενή (και τον φροντιστή)
- περιορίζει το αίσθημα ανημποριάς του ασθενή
- περιορίζει την απομόνωση και το αίσθημα απώλειας της προσωπικότητας
- ενισχύει το συναισθηματικό "δέσιμο"
- βελτιώνει την αυτοεκτίμηση του ασθενή και του φροντιστή
- περιορίζει το άγχος και την εξουθένωση
- γλιτώνει χρήματα σε βάθος χρόνου
- περιορίζει την πιθανότητα κακοποίησης
Με λίγα λόγια η επιτυχημένη επικοινωνία μεταξύ του ασθενή με άνοια και του φροντιστή του έχει πρακτικά και συναισθηματικά οφέλη. Ο ασθενής που θέλει να διατηρήσει μία καθημερινότητα λειτουργική και ευχάριστη για το μεγαλύτερο δυνατό χρονικό διάστημα ακολουθεί συστηματική φαρμακοθεραπεία, συχνή παρακολούθηση από τον νευρολόγο του και θεραπεία γνωστικής αποκατάστασης.
Η αντιμετώπιση για την επίτευξη μίας πιο λειτουργικής επικοινωνίας στην άνοια είναι κάπως ιδιότυπη. Οι τεχνικές απευθύνονται κυρίως στους φροντιστές, είτε πρόκειται για μέλη της οικογένειας είτε για επιστήμονες υγείας. Κι επειδή πρόκειται ακριβώς για τεχνικές, ενθαρρύνεται η εφαρμογή τους από όλα τα άτομα που έρχονται σε επαφή με τον ασθενή. Ενδεικτικά, αναφέρουμε κάποιες τεχνικές διευκόλυνσης της επικοινωνίας σε καθημερινή βάση χωρίς την άμεση χρήση υλικών και άλλων θεραπευτικών μέσων:
# Περιορίστε τους περισπασμούς: Δημιουργήστε ένα περιβάλλον φιλικό προς την επικοινωνία-κλείστε την τηλεόραση/ ραδιόφωνο, "απλοποιήστε" το περιβάλλον
# Επιτύχετε και διατηρήστε βλεματική επαφή: Ειδικότερα όταν κάνετε κάποια δραστηριότητα μαζί προσπαθήστε να βρίσκεστε μπροστά στον ασθενή και να μην κινείτε τα χέρια σας κοντά στο στόμα (βλ. "απλοποιήστε" το περιβάλλον!). Κοινοποιείτε πάντα την παρουσία σας για να μην τρομάζει και ταράζεται.
# Μην υποτιμάτε τις ικανότητες επικοινωνίας του ασθενή: Πολλές φορές παρασυρόμαστε και μιλούμε στους ηλικιωμένους με παράξενο -και καθόλου αποτελεσματικό- τρόπο: οι Αγγλόφωνοι τον ονομάζουν "elderspeak". Μιλούμε δυνατά και αργά, χρησιμοποιούμε απλές λέξεις, μικρές προτάσεις, κάνουμε μόνο κλειστού τύπου ερωτήσεις, δίνουμε μεμονωμένες οδηγίες. Παρόλο που σε ορισμένες περιπτώσεις (πχ. ηλικιωμένους με προβλήματα ακοής) και σε ασθενείς σε προχωρημένα στάδια μπορεί και να αποδειχτούν αποτελεσματικές τεχνικές επικοινωνίας, σε ασθενείς σε πρώιμα στάδια που διατηρούν καλές γνωστικές επιδόσεις, το "elderspeak" μπορεί να είναι προσβλητικό και να προκαλέσει προστριβές. Επίσης έχει βρεθεί ότι όχι μόνο δεν ωφελεί αλλά μπορεί ακόμη και να περιορίσει την ικανότητα αντίληψης σύνθετων προτάσεων.
# Μιλήστε για τα παλιά: Με αυτό τον τρόπο ο ασθενής δένεται συναισθηματικά με τον συνομιλητή και διατηρεί ένα αίσθημα ασφάλειας και αυτοπεποίθησης καθώς οι παλιές αναμνήσεις διατηρούνται καλύτερα στην άνοια.
# Μην αγνοείτε τον "κενό" λόγο: Μέσα στις σκόρπιες λέξεις και τις ασυναρτησίες μπορεί να βρίσκεται αυτό που ο ασθενής θέλει να σας πει. Δώστε σημασία και ακούστε προσεκτικά.
# Δώστε ερεθίσματα: Μην μένετε μόνο στην λεκτική επικοινωνία. Χρησιμοποιήστε νοήματα, εικόνες, εκφράσεις.
# Προσαρμόστε το περιβάλλον: Κάνετε το περιβάλλον που ζει ο ασθενής πιο λειτουργικό τοποθετώντας ευανάγνωστα ημερολόγια, σήματα, φωσφοριζέ ταινίες, φωτογραφίες σε στοχευμένα σημεία (πχ. στην έξοδο ή στην πόρτα της τουαλέτας).
# Εφαρμόστε καθολικές "επικοινωνιακές τακτικές": Αγκαλιάστε τον ασθενή, χαμογελάστε του, κάνετε πράγματα μαζί, πηγαίνετε βόλτα, τραγουδήστε, διαβάστε. Με λίγα λόγια χαρείτε την ζωή και τον χρόνο με τον άνθρωπό σας!
Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com
Βιβλιογραφία
1. Ferri CP, Prince
M, Brayne C, Brodaty H, Fratiglioni L, et al. (2005), Global prevalence of
dementia: a Delphi consensus study. Lancet 366: 2112–2117. doi: 10.1016/S0140-6736(05)67889-0
2. Dennis M (April
1976). "Dissociated naming and locating of body parts after left anterior
temporal lobe resection: an experimental case study". Brain Lang 3 (2):
147–63. doi: 10.1016/0093-934X(76)90013-4
3. Ripich, D. N.,
Carpenter, B. D. and Ziol, E. W. (2000), Conversational Cohesion Patterns In
Men And Women With Alzheimer'S Disease: A Longitudinal Study. International
Journal of Language & Communication Disorders, 35: 49–64.
doi: 10.1080/136828200247241
4.Tomoeda K. C., Bayles K. A., Boone D.R. , Kaszniak
A.W., Slauson T.J. (1990), Speech rate and syntactic complexity
effects on the auditory comprehension of alzheimer patients. Journal of
Communication Disorders, 23 (2):151–161 doi: 10.1016/0021-9924(90)90019-U
5. Kemper S., Harden T., (1999), Experimentally
disentangling what's beneficial about elderspeak from what's not. Psychology and Aging, Vol 14(4), 656-670.
doi: 10.1037/0882-7974.14.4.656
