Δυσκολίες Ανάκλησης Λέξεων: Όταν οι λέξεις κρύβονται.

 

Illustration "Aphasia" by Kelly Dyson

 

Υπάρχουν στιγμές που όλοι οι άνθρωποι απλώς δεν μπορούμε να θυμηθούμε την λέξη που μέχρι πριν κλάσματα δευτερολέπτου ήταν στο μυαλό μας. Είναι πραγματικά αρκετά βασανιστικό καθώς παλεύουμε με τη μνήμη μας που μοιάζει να μην μας επιτρέπει την πρόσβαση στην λέξη. Αυτό συμβαίνει πάντα με λέξεις που γνωρίζουμε και έχουμε χρησιμοποιήσει στο παρελθόν, ωστόσο δεν μπορούμε προσωρινά να ανακαλέσουμε ακριβώς εκείνη την στιγμή που τις χρειαζόμαστε.

"Εεεεε, να. Αυτό. Το τέτοιο. Εδώ το'χω! Τώρα το σκεφτόμουν. Θα σκάσω αν δεν το θυμηθώ." Κι έπειτα η αναπόφευκτη ερώτηση: "Μήπως άρχισα να τα χάνω;".

Η απάντηση σαφώς είναι όχι. Μία προσωρινή δυσκολία ανάκλησης λέξεων μπορεί να συμβεί σε όλους, ενήλικες και παιδιά, και είναι συμπτωματική. Όταν η συχνότητα του φαινομένου αυτού αυξάνεται και περιορίζεται η επικοινωνία και η ικανότητα του ατόμου να εκφράσει τις σκέψεις του, τότε μόνο αξίζει να ερευνηθεί μία πιθανή διαταραχή κατονομασίας ή ανάκλησης λέξεων, η οποία σπανίως εντοπίζεται μεμονωμένα και συχνότερα κάτω από μία ομπρέλα άλλων γλωσσικών διαταραχών. Συνήθως αποτελεί σύμπτωμα ή χαρακτηριστικό νευρολογικών διαταραχών (αφασία, άνοια, όγκοι του εγκεφάλου, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις) αλλά μπορεί να συνοδεύει και διαταραχές λόγου της παιδικής ηλικίας (ειδική γλωσσική διαταραχή, τραυλισμό, απραξία ομιλίας), ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και διαταραχές στην ανάγνωση και διάσπαση προσοχής με/ ή υπερκινητικότητα. 

Ένα άτομο με διαταραχή κατονομασίας παρουσιάζει συχνά πολλές από τις παρακάτω συμπεριφορές: 

• Δυσκολεύεται να θυμηθεί ονόματα ανθρώπων, τόπων ή αντικειμένων
• Αντί για την λέξη δίνει την λειτουργία της ["κόβουμε" αντί για ψαλίδι]
• Περιγράφει την λέξη ["το ψηλό κτίριο με τα διαμερίσματα" αντί για πολυκατοικία]
• Χρησιμοποιεί λέξεις (ή ψευδολέξεις-λέξεις χωρίς νόημα) που μοιάζουν ηχητικά με την ζητούμενη ["ράμπα" αντί για λάμπα, "νοίχος" αντί για τοίχος]
• Χρησιμοποιεί αόριστες λέξεις συχνά ["το αυτό", "τέτοιο", "εκείνο", "το πώς-το-λένε"]
• Λέει τη λάθος λέξη και διορθώνει τον εαυτο του ["καλαθοσφαίριση. Όχι. Υδατοσφαίριση"]
• Κάνει μεγάλες παύσεις όταν προσπαθεί να θυμηθεί ["Πάρε την............μπάλα"]
• Επαναλαμβάνει λέξεις και φράσεις όταν συσχετίζει εμπειρίες ["ήμαστε,...ήμαστε στο σπίτι]
• Αρχίζει λανθασμένα και αναθεωρεί ["εμείς.... η Κατερίνα κι εγώ φάγαμε"]
• Χρησιμοποιεί χειρονομίες και νοήματα που δείχνουν εκνευρισμό ή μιμείται την λέξη-στόχο
• Χρησιμοποιεί "γεμίσματα" στο λόγο του όταν προσπαθεί να θυμηθεί ["εεεεε..., τοοοο.... νησί"]
• Δηλώνει ότι γνωρίζει την λέξη αλλά δεν τη θυμάται

[λίστα βασισμένη στη Word Finding Referral Checklist της Diane German, PhD]

Η παθολογική δυσκολία κατονομασίας, αφού αξιολογηθεί λεπτομερώς, μπορεί να αντιμετωπιστεί με πλήθος τεχνικών και ασκήσεων που βοηθούν είτε την οργάνωση και αποθήκευση των λέξεων είτε την στιγμιαία ανάκλησή τους. Εάν υποψιάζεστε διαταραχή κατονομασίας απευθυνθείτε σε λογοθεραπευτή ο οποίος θα αξιολογήσει τις γλωσσικές ικανότητες, θα σας συμβουλέψει και θα παρέμβει εάν χρειαστεί.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια 
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

 

 Additional Reading

1. German, D. (1983). I know it but I can’t think of it: Word Retrieval Difficulties.  Academic Therapy 18:5, 539-545.
2. German, D. J., & Simon, E. (1991). Analysis of children's word finding skills in discourse. Journal of Speech and Hearing Research, 34, 309-316.  
3. Johnson, P. (1991, November). Word-finding ability in preschool stuttering and non-stuttering children. Paper presented at the meeting of the American Speech-Language-Hearing Association. Atlanta.
   Lahey, M., & Edwards, J. (1999). Naming errors of children with specific language impairment. Journal of Speech and Hearing Research, 42(1), 195-205.
4. Marshall RC. Word retrieval behavior of aphasic adults. Journal of Speech and Hearing Disorders. 1976;44:444–451
5. Peran P., Cardebat D., Cherubini A., Piras F., Luccichenti G., Peppe A., Caltagirone C., Rascol O., Démonet J. F., Sabatini U. (2009). Object naming and action-verb generation in Parkinson's disease: a fMRI study. Cortex 45, 960–971. doi: 10.1016/j.cortex.2009.02.019.
6. Shafto M. A., Burke D. M., Stamatakis E. A., Tam P. P., Tyler L. K. (2007). On the tip-of-the-tongue: neural correlates of increased word-finding failures in normal aging. J. Cogn. Neurosci. 19, 2060–2070. doi: 10.1162/jocn.2007.19.12.2060. 
7. Snyder, L.S., & Downey, D.M. (1995). Serial rapid naming skills in children with reading disabilities. Annals of Dyslexia, 45, 31-49.
8. Wolf, M. (1991). The word retrieval deficit hypothesis and developmental dyslexia . Learning and Individual Differences, 3, 205-223.
9. http://www.wordfinding.com