Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία: Τι σκέφτεσαι-Τι νιώθεις-Τι κάνεις;

Illustration by L. Dalzell via berndwuersching.tumblr.com

Η Μαρία μπαίνει στο σπίτι χτυπώντας δυνατά τη πόρτα πίσω της. Η μητέρα της την παρακολουθεί προβληματισμένη, τον  τελευταίο καιρό έρχεται συνεχώς με νεύρα στο σπίτι. Της ζητά να πλύνει τα χέρια της πριν το φαγητό. Η Μαρία της αντιμιλά και πετάει την τσάντα της κάτω. Η μητέρα φανερά  θυμωμένη της  ζητά  να πάει στο δωμάτιο της και ότι για τιμωρία δε θα βγει να παίξει με της φίλες της το απόγευμα. Η Μαρία δακρυσμένη αποχωρεί στο δωμάτιο της.

Τι συνέβη πραγματικά: Η Μαρία στο σχολείο τον τελευταίο καιρό αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα.Οι φίλες της Φρόσω και Θάλεια δεν παίζουν μαζί της πια γιατί όπως λένε κάνουνε παρέα με άλλες συμμαθήτριές τους. Λίγο πριν φύγει για το σπίτι, η Θάλεια και η Φρόσω μαζί με τα υπόλοιπα κορίτσια την κορόιδευαν αποκαλώντας την «φυτό» καθώς τον τελευταίο καιρό τα πάει καλά στα μαθήματα και έχει γίνει η αγαπημένη μαθήτρια της δασκάλας. Η Μαρία σκέφτεται: «Δεν πρόκειται ποτέ να ξανακάνω φίλες» και κατευθύνεται στο σπίτι.

Σε αυτό  το παράδειγμα βλέπουμε ότι η μητέρα της Μαρίας αντέδρασε με την τιμωρία βλέποντας τη Μαρία να συμπεριφέρεται άσχημα στερώντας της  την αγαπημένη της ασχολία. Πόσο πιο χρήσιμο λέτε να ήταν αν πολύ απλά ήξερε τι σκεφτόταν η Μαρία  και οδηγήθηκε σε αυτήν την συμπεριφορά; Σε αυτό ακριβώς το σημείο βοηθά η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία!

Η Γνωσιακή  Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ) είναι ένας συνδυασμός της Ψυχολογίας της μάθησης και της Γνωστικής Ψυχολογίας. Πιο συγκεκριμένα αναδεικνύει ξεκάθαρα τη σχέση ανάμεσα στο τι σκεφτόμαστε («Δεν πρόκειται ποτέ να ξανακάνω φίλες»),τι αισθανόμαστε (θυμός,  απογοήτευση) και  πως συμπεριφερόμαστε(αντιμιλά και αποσύρεται στο δωμάτιό της).Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία παιδιών και εφήβων, απευθύνεται σε παιδιά και τις οικογένειές τους που αντιμετωπίζουν δυσκολίες όπως:

1. Προβλήματα συμπεριφοράς (π.χ. εκρήξεις θυμού, ανυπακοή, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα)
2. Δυσκολίες στις σχέσεις με τους γονείς, τα αδέλφια και τους συνομηλίκους
3. Δυσκολίες προσαρμογής (π.χ. στο σχολείο)
4. Προβλήματα ύπνου
5. Προβλήματα στη διατροφή
6. Αγχώδεις διαταραχές (κρίσεις πανικού, κοινωνική φοβία, ειδικές φοβίες, γενικευμένο άγχος, ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές), καταθλιπτικά συμπτώματα
7. Διαταραχές αυτιστικού φάσματος και μαθησιακές  δυσκολίες

Σύμφωνα με σύγχρονες επιστημονικές έρευνες, οι πρώιμες εμπειρίες των παιδιών και κυρίως οι αρνητικές μορφές  δεσμού και ανατροφής από  τους γονείς (υπερπροστασία, απορριπτική-επικριτική στάση)  τα οδηγούν σε αρνητικές σκέψεις  για τον εαυτό τους, τον κόσμο και τους άλλους. Οι δυσλειτουργικές αυτές σκέψεις  δημιουργούν  αρνητικά συναισθήματα τα οποία τα παιδιά προσπαθούν να καταπολεμήσουν υιοθετώντας συμπεριφορές όπως απομόνωση, αποφυγή, εκρήξεις θυμού ,κοινωνική απόσυρση, καταναγκαστικές συμπεριφορές  καθώς και σωματικά συμπτώματα.

Ο κύριος στόχος της θεραπείας είναι τόσο τα παιδιά όσο και οι γονείς να αναγνωρίζουν, να αμφισβητούν, και τέλος να τροποποιούν και ν' αντικαθιστούν τους δυσλειτουργικούς τρόπους σκέψης  με εναλλακτικούς πιο παραγωγικούς ,να μαθαίνουν να διαχειρίζονται το συναίσθημά τους και να χρησιμοποιούν πιο λειτουργικούς  τρόπους διαχείρισης των καταστάσεων.

Γονική Συμμετοχή στη Θεραπεία

-Για μικρότερες ηλικίες συνηθίζεται ο θεραπευτής να βλέπει  τους γονείς πριν το παιδί. Σε πολλές περιπτώσεις ο θεραπευτής μπορεί να δει τους γονείς και το παιδί ταυτόχρονα σε περίπτωση που θέλει να διερευνήσει  περαιτέρω την αλληλεπίδραση του παιδιού με τους γονείς, του παιδιού με το θεραπευτή καθώς και των γονέων μεταξύ τους.

- Όσον αφορά τους έφηβους, ο θεραπευτής μπορεί να φροντίσει να δει τον έφηβο πριν κανονίσει συνεδρία με τους γονείς. Αν οι γονείς θέλουν να δώσουν κάποιες  πληροφορίες ο θεραπευτής πρέπει να τους μιλήσει τηλεφωνικώς αρχικά μέχρι να συναντηθεί με τον έφηβο. Η συνεδρία με τους γονείς θα ακολουθήσει μετά την αρχική συνεδρία με τον έφηβο.

Για να εφαρμοστεί η θεραπεία σε παιδιά και εφήβους πρέπει να ακολουθούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
-Ικανότητα έκφρασης σκέψεων (Ελάχιστο όριο ηλικίας παιδιού 6-7 έτη)

-Ικανότητα αναγνώρισης των συναισθημάτων

-Ικανότητα ερμηνείας και επεξήγησης καταστάσεων

-Ικανότητα σύνδεσης μεταξύ σκέψεων-συναισθημάτων συμπεριφορών.

Όλα αυτά εκμαιεύονται κατά τη θεραπευτική διαδικασία ανάλογα με την ηλικία του παιδιού μέσα από ένα πλήθος  δραστηριοτήτων όπως το συμβολικό παιχνίδι, τη παιγνιοθεραπεία ,το παιδικό ιχνογράφημα κλπ.

Τα θετικά της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής:

• Η συγκεκριμένη θεραπεία είναι σύντομη 
• Παρέχει στους γονείς και στα παιδιά ένα δομημένο περιβάλλον θεραπείας
• Το παιδί μαθαίνει να συμμετέχει ενεργά στη θεραπευτική διαδικασία καθώς μέσα από την καθοδήγηση του θεραπευτή, μαθαίνει να ανακαλύπτει και να αντιμετωπίζει μόνο του τα προβλήματα της καθημερινότητας αποκτώντας ταυτόχρονα την αυτονομία του και αυξάνοντας την αυτό-εικόνα του και την αυτοεκτίμηση του
  

Σίσσυ Σκαλτσογιάννη

Ψυχολόγος ΑΠΘ

MSc. Εφαρμοσμένης Παιδοψυχολογίας

(Nottingham Trent University, UK)

Εκπαιδευόμενη στην Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία

Τ.6948310266

 s.skaltsogianni@yahoo.com