Σωστό ή Λάθος; Ανάπτυξη Λόγου

Αναρωτηθήκατε ποτέ εάν τα αγόρια πραγματικά μιλούν αργότερα από τα κορίτσια; Εάν το παιδί μπερδεύεται όταν του μιλούν σε δύο γλώσσες; Και όταν η γιαγιά λέει ότι η χρήση της πιπίλας θα προκαλέσει προβλήματα ομιλίας αργότερα, πρέπει να την πιστέψετε; Παρακάτω θα βρείτε κάποιες συνηθισμένες υποθέσεις σχετικά με την ανάπτυξη της ομιλίας και της γλώσσας στα παιδιά, και τις έρευνες που είτε τις υποστηρίζουν είτε τις καταρρίπτουν.

Image via pixabay.com

1. Ποτέ δεν πρέπει να μιλάτε "μωρουδιακά" στα μωρά

►Λάθος

Τα "μωρουδιακά" αναφέρονται σε κάποια πολύ κοινά αναγνωρίσιμα πρότυπα ομιλίας που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι όταν μιλούν στα παιδιά. Χαρακτηρίζονται από υψηλότερο του φυσιολογικού και με περισσότερη ποικιλία τόνο φωνής, πιο αργό ρυθμό ομιλίας, απλούστερο λεξιλόγιο, πολλές επαναλήψεις, έμφαση στις σημαντικές λέξεις και έντονες θετικές εκφράσεις προσώπου. Για παράδειγμα: "Πού κοιτάς;;; Κοιτάς την μπάλα; Σ'αρέσει η μπάλα; Είναι μία κόκκινη μπάλα!"

Πολλοί πιστεύουν ότι τα μωρά προτιμούν τα "μωρουδιακά" καθώς τα βοηθά να εστιάζουν την προσοχή τους στην ομιλία, ιδιαίτερα σε θορυβώδη περιβάλλοντα [1]. Τα "μωρουδιακά" διευκολύνουν τα μωρά να καταλάβουν πώς λειτουργεί η γλώσσα και ποιες λέξεις είναι πιο σημαντικές σε επίπεδο σημασιολογίας [2]. Αυτό τα βοηθά να κατανοήσουν τι σημαίνουν οι λέξεις και, εν ευθέτω χρόνω, να εκφέρει λέξεις [3]. Επομένως μη φοβηθείτε να μιλήσετε μωρουδιακά με το παιδί σας-το βοηθά να συντονιστεί μαζί σας και με αυτά που λέτε [4]!

2. Ο "τηλεγραφικός λόγος" βοηθά τα μικρά παιδιά να μάθουν

►Λάθος

Ο τηλεγραφικός λόγος περιλαμβάνει μόνο τη χρήση λέξεων με περιεχόμενο με ελάχιστη ή καθόλου γραμματική. Για παράδειγμα "Νίκος καλό παιδί" (αντί για "Είσαι καλό παιδί") ή "Όχι χτυπάμε" (αντί για "Δεν πρέπει να χτυπάς άλλα παιδιά"). Κάποιοι πιστεύουν ότι ο τηλεγραφικός λόγος κάνει πιο εύκολη την ανάπτυξη της ομιλίας γιατί επιτρέπει στα μωρά να ακούσουν μόνο τις σημαντικές λέξεις σε μία πρόταση. Οι ειδικοί όμως διαφωνούν. Σύμφωνα με τον Marc Fey[5], ο τηλεγραφικός λόγος μπορεί να εμποδίσει την εκμάθηση της γραμματικής και της σημασιολογίας των λέξεων καθώς στερεί από τα παιδιά τα βοηθητικά σημεία και τις πληροφορίες που προσδίδει η γραμματική και η σύνταξη. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται πως οι λέξεις που λήγουν σε -ώνω είναι ρήματα, καθιστά ευκολότερη την κατανόηση του νοήματος της λέξης.

Έτσι, όταν χρησιμοποιείτε "μωρουδιακά", βεβαιωθείτε ότι είναι γραμματικά σωστά. Προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε μικρές, απλές προτάσεις με την κατάλληλη γραμματική και σύνταξη. Καλός εμπειρικός κανόνας, όταν δεν είστε σίγουροι ότι η φράση σας είναι κατάλληλη, είναι να σκεφτείτε εάν θα τη λέγατε σε έναν ενήλικα. Εάν η απάντηση είναι όχι, πιθανόν να χρησιμοποιείτε τηλεγραφικό λόγο.

3. Η χρήση εκπαιδευτικού υλικού, όπως DVD ή κάρτες αποτελούν ερέθισμα για τη γλωσσική ανάπτυξη των μικρών παιδιών

►Λάθος

Παρ'όλο που η αγορά ειδικών "εκπαιδευτικών" προϊόντων για μικρά παιδιά είναι δελεαστική, αυτά τα προϊόντα δεν είναι απαραίτητα αποτελεσματικά στο ότι βοηθούν τα παιδιά να μάθουν να επικοινωνούν.

• Παιδικά DVD - τα τελευταία χρόνια πολλά εμπορεύσιμα DVD απευθύνονται σε νήπια και μικρά παιδιά με στόχο την ενίσχυση της ανάπτυξης των παιδιών, συμπεριλαμβανομένου των γλωσσικών ικανοτήτων. Ωστόσο, η μέχρι τώρα έρευνα δεν έχει δείξει ότι τέτοια προϊόντα ενισχύουν τη γλωσσική ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα τα παιδιά που ξοδεύουν πολύ χρόνο παρακολουθώντας τέτοια DVD μπορεί να αναπτύξουν μικρότερο λεξιλόγιο [6]. (Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε το άρθρο “Educational DVDs: What Helps Babies Learn and What Doesn’t”.)
•  Κάρτες - Όταν το παιδί μαθαίνει κάποια λέξη από μία κάρτα, στην ουσία διδάσκεται να αποκρίνεται στην εικόνα. Αυτό, ωστόσο δε σημαίνει ότι το παιδί θα καταλάβει το πλήρες νόημα της λέξης ή τον τρόπο που θα τη χρησιμοποιήσει κατάλληλα στην καθημερινότητά του. Η εκμάθηση των νέων λέξεων πρέπει να γίνεται μέσω των καθημερινών αλληλεπιδράσεων και πολλών επαναλήψεων μέχρι αυτές να γίνουν μέρος του λεξιλογίου του παιδιού. Η R. Golinkoff (διαβάστε σχετικά "Einstein Never Used Flash Cards: How Our Children Really Learn and Why They Need to Play More and Memorize Less") εξηγεί ότι "τα μωρά μαθαίνουν καλύτερα μέσω παιχνιδιών με ανθρώπους που τα αγαπούν" και δίνει την παρακάτω συμβουλή στους γονείς σχετικά με τα εκπαιδευτικά προϊόντα: "Κάνετε οικονομία! Απλά παίξτε με το παιδί σας!" [7].

4. Η χρήση πιπίλας προκαλεί γλωσσικά προβλήματα και προβλήματα ομιλίας

►Ασαφές

Η ετυμηγορία πάνω σε αυτό το θέμα δεν έχει δοθεί ακόμη. Η παρατεταμένη χρήση πιπίλας έχει συνδεθεί με οδοντικά προβλήματα [8] και λοιμώξεις του ωτός [9], τα οποία μπορούν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη γλωσσική ανάπτυξη και στην ανάπτυξη της ομιλίας. Ωστόσο, σε κάποιες πρόσφατες μελέτες που εξετάζουν την ομιλία παιδιών με παρατεταμένη χρήση πιπίλας παρατηρήθηκαν διαφορετικά ευρήματα. Μία μελέτη δεν εντόπισε διαφορές στην ομιλία παιδιών που χρησιμοποίησαν πιπίλα για μεγάλο χρονικό διάστημα [10]. Παρ'όλα αυτά, το 2010, άλλη μελέτη παρατήρησε περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης προβλημάτων ομιλίας (διαταραχές άρθρωσης) ανάμεσα σε παιδιά που χρησιμοποίησαν πιπίλα για τρία ή περισσότερα χρόνια ή πιπιλούσαν τα δάχτυλά τους εκτενώς [11].

Μολονότι, το ζήτημα δεν έχει ξεκαθαρίσει, οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι οι ευκαιρίες ενός παιδιού για βάβισμα, για μίμηση ήχων και συμμετοχή σε συνομιλίες περιορίζονται εάν έχει απασχολημένο το στόμα με μία πιπίλα [12]. Έτσι, ο περιορισμός της πιπίλας συνιστάται από τους περισσότερους λογοθεραπευτές.

5. Τα δευτερότοκα και τριτότοκα παιδιά καθυστερούν να μιλήσουν επειδή τα μεγαλύτερα αδέρφια τους μιλούν για εκείνα

►Λάθος

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η γλωσσική ανάπτυξη και οι δεξιότητες των πρωτότοκων παιδιών είναι όμοιες με των δευτερότοκων. Στην πραγματικότητα, κάποιες μελέτες δείχνουν ότι τα δευτερότοκα παιδιά υπερτερούν στη χρήση αντωνυμιών και στις δεξιότητες συνομιλίας [14]. Μία μελέτη δείχνει ότι τα πρωτότοκα παιδιά κατακτούν το ορόσημο των 50 λέξεων νωρίτερα, αλλά αφού και τα δευτερότοκα κατακτήσουν το ίδιο ορόσημο, δε διακρίνονται διαφορές μεταξύ τους [15]. Έτσι, μολονότι τα μεγαλύτερα αδέλφια συχνά διακόπτουν και μιλούν αντί για τα μικρότερα αδέλφια τους, αυτό δεν επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη των μικρότερων.

6. Τα αγόρια μιλούν αργότερα από τα κορίτσια

►Σωστό 

Είναι αλήθεια ότι τα αγόρια εκφέρουν τις πρώτες τους λέξεις αργότερα από τα κορίτσια. Παρ'όλα αυτά αυτές οι διαφορές είναι θέμα λίγων μηνών. Υπάρχει συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο τα παιδιά κατακτούν φυσιολογικά τα στάδια γλωσσικής ανάπτυξης. Σύμφωνα με τους Özçalskan και Goldin-Meadow (2010) "τα κορίτσια τείνουν προς το πιο πρώιμο ενώ τα αγόρια προς το πιο όψιμο όριο του ηλικακού εύρους". Επομένως η γλωσσική ανάπτυξη των αγοριών στην ουσία, δεν καθυστερεί, απλά αργεί λίγο περισσοτερο από τα κορίτσια. Εάν, λοιπόν ένα αγόρι πραγματικά μένει πίσω στην ανάπτυξη της ομιλίας του ή τη γλωσσική του ανάπτυξη, μη συμπεράνετε ότι επειδή είναι αγόρι αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Πιθανό να χρειάζεται κάποια λογοθεραπευτική παρέμβαση.

7. Περισσότερα αγόρια από ότι κορίτσια παρουσιάζουν αναπτυξιακή καθυστέρηση λόγου.

►Σωστό

Είναι γεγονός πως προβλήματα λόγου, γενικά, παρουσιάζουν πιο συχνά τα αγόρια από τα κορίτσια. Η συχνότητα εμφάνισης διαταραχών λόγου είναι υψηλότερη μεταξύ των αγοριών σε σχέση με τα κορίτσια, με αναλογία από 2:1 έως 3:1 [16]. Η συχνότητα εμφάνισης αυτισμού είναι επίσης υψηλότερη, τέσσερις φορες πιο κοινός στα αγόρια από τα κορίτσια [17]

8. Τα δίδυμα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσουν αναπτυξιακή καθυστέρηση λόγου.

►Σωστό

Στην αναθεώρηση της έρευνάς της σχετικά με την ανάπτυξη των διδύμων, η Karen Thorpe συνόψισε τα εξής συμπεράσματα:

• Τα δίδυμα, ιδιαίτερα τα δίδυμα αγόρια, έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν αναπτυξιακή καθυστέρηση λόγου.
• Η αναπτυξιακή καθυστέρηση του λόγου είναι συνήθως ήπια και περιορίζεται κατά τη μέσ παιδική ηλικία
• Υπάρχουν μεγάλες παρεκλίσεις σχετικά με τις γλωσσικές επιδόσεις των διδύμων [18].

Επομένως, ενώ δεν εμφανίζουν όλα τα δίδυμα καθυστέρηση λόγου, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν.

9. Τα παιδιά που καθυστερούν να μιλήσουν, αλλά κατά τα άλλα αναπτύσσονται φυσιολογικά, πάντοτε "φθάνουν" τα άλλα παιδιά της ηλικίας τους.

►Λάθος

Η έρευνα δείχνει ότι περίπου το 40-50% των παιδιών που καθυστερούν να μιλήσουν (παρουσιάζουν όμως τυπικές για την ηλικία τους δεξιότητες σε άλλους τομείς) δεν "φθάνουν" μόνα τους [19]. Τα παιδιά με καθυστέρηση λόγου που χρησιμοποιούν λίγες ή καθόλου χειρονομίες δείχνουν ότι κινδυνεύουν περισσότερο από αναπτυξιακή καθυστέρηση λόγου που δεν επιλύεται μόνη της [20]. Ακόμα και όταν αυτά τα παιδιά φαίνεται πως "φθάνουν" τους συνομηλίκους τους, υπάρχει ακόμη ο κίνδυνος εμφάνισης προβλημάτων ανάγνωσης [21]. Επομένως, εάν ανησυχείτε για τη γλωσσική ανάπτυξη του νηπίου σας, μην ακούτε ανθρώπους που σας λένε "περίμενε λίγο και βλέπουμε". Συμβουλευτείτε έναν λογοθεραπευτή, αφού όσο νωρίτερα λάβει το παιδί βοήθεια, τόσο πιο εύκολα θα "φθάσει" τους συνομηλίκους του και θα έχει καλύτερη πρόγνωση.

10. Η εκμάθηση δύο γλωσσών συγχρόνως (διγλωσσία) προκαλεί καθυστέρηση λόγου σε μικρά παιδιά

►Λάθος

Τα παιδιά που μαθαίνουν δύο γλώσσες ταυτόχρονα θα περάσουν από τα ίδια αναπτυξιακά στάδια και για τις δύο γλώσσες και περίπου στον ίδιο χρόνο με εκείνα που μαθαίνουν μία γλώσσα [22]. Παρ' όλο που το λεξιλόγιο κάθε γλώσσας μπορεί να είναι μικρότερο εάν μετρηθεί χωριστά, το συνολικό λεξιλόγιο των δίγλωσσων παιδιών είναι συγκρίσιμο με εκείνο των μονογλωσσικών παιδιών [23]. Μερικές φορές τα μικρά παιδιά που μαθαίνουν δύο γλώσσες μπερδεύουν λέξεις ή τη γραμματική μεταξύ των γλωσσών, γνωστό ως "εναλλαγή κωδίκων". Στην πραγματικότητα, τα δίγλωσσα παιδιά μπορεί να ωφεληθούν από την εκμάθηση των δύο γλωσσών, αφού αποκτούν ισχυρές μεταγλωσσικές δεξιότητες (η ικανότητα μα σκεφτόμαστε για τη γλώσσα) καθώς και γνωστικές δεξιότητες, όπως η προσοχή [24].

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

---

Βιβλιογραφία

1. Werker, Pegg & McLeod, 1994; Colombo, Frick, Ryther, Coldren, & Mitchell, 1995.
2. Fernald, A., Mazzie, C. (1991). Prosody and focus in speech to infants and adults. Developmental Psychology, 27(2), 209-221.
3. Colombo, J., Frick, J.E., Ryther, J.S., Coldren, J.T., Mitchell, D.W. (1995). Infants’ detection of analogs of ‘‘motherese’’ in noise. Merrill-Palmer Quarterly, 41(1), 104-113.
4. Weppelman, T., Bostow, A., Schiffer, R., Elbert-Perez, E., Newman, R. (2003). Children’s use of the prosodic characteristics of infant-directed speech. Language & Communication, 23, 63-80.
5. Fey, M. (2008) The (mis-)use of telegraphic input in child language intervention. Revista de Logopedia, Foniatría y Audiología 2008, Vol. 28, No. 4, 218-230
6. University of Washington. (2007, August 7). Baby DVDs, Videos May Hinder, Not Help, Infants’ Language Development. Retrieved from http://www.washington.edu/alumni/uwnewslinks/200709/videos.html
7. Golinkoff, R. WebMD Live Events Transcript “Baby Talk: Communicating with Your Child - 10/2/2003”, medicinenet.com
8. American Academy of Pediatric Dentistry, 2003.
9. Niemelä M, Uhari M, Möttönen M. (1995). “A pacifier increases the risk of recurrent acute otitis media in children in day care centers.” Pediatrics 5 Pt 1, 884-8.
10. Shotts, L., McDaniel, M., Neeley, R. (2008). The Impact of Prolonged Pacifier Use on Speech Articulation: A Preliminary Investigation. Contemporary Issues In Communication Sciences and Disorders, 35, 72-75.
11. Barbosa, C., Vasquez, S., Parada, M., Velez Gonzalez, J.C., Jackson, C.,  Yanez, N.D., Gelaye, B., & Fitzpatrick, A. (2009). The relationship of bottle feeding and other sucking behaviors with speech disorder in Patagonian preschoolers. BMC Pediatrics 9:66
12. Rovers, M., Numans, M., Langenbach, E., Grobbee, D., Verheij, T., Schilder, A.(2008). Is pacifier use a risk factor for acute otitis media? A dynamic cohort study. Fam Pract. 25(4):233-6
13. Adair, S. (2003). Pacifier Use in Children: A Review of Recent Literature. Pediatric Dentistry, 25: 449-458.
14. Oshima-Takane, Y., Goodz, E., Derevensky, J. (1996). Birth Order Effects on Early Language Development: Do Second Born Children Learn from Overheard Speech? Child Development. 67; 2: 621-634; Erika Hoff-Ginsberg (1998). The relation of birth order and socioeconomic status to children's language experience and language development. Applied Psycholinguistics, 19, pp 603-629.
15. Berglund, Eriksson M., and Westerlund M. (2005). Communicative skills in relation to gender, birth order, childcare and socioeconomic status in 18-month-old children. Scandinavian Journal of Psychology, 46, 485-491.
16. Choudhury, N., & Benasich, A. (2003). A family aggregation study: the influence of family history and other risk factors on language development. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 46(2) 261. 
17. Autism Society of Canada website: www.autismsocietycanada.ca
18. Thorpe, K. (2006). Twin children's language development. Early Human Development, 82(6), 387-395.
19. Paul, R.  (1991). Profiles of Toddlers With Slow Expressive Language Development. Topics in Language Disorders, 11(4): 1-13.
20. Özçalskan, S., & Goldin-Meadow, S. (2010). Sex differences in language first appear in gesture. Developmental Science, 13(5), 752-760.
21. Rescorla, L.  (2005). Age 13 Language and Reading Outcomes in Late-Talking Toddlers. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 48(2): 459-472.
22. American Speech-Language-Hearing Association website, “Learning Two Languages” & “Acquiring English as a Second Language What's "Normal," What's Not”, asha.org
23. Marchman, V., Fernald, A., & Hurtado, N. (2010). How vocabulary size in two languages relates to efficiency in spoken word recognition by young Spanish-English bilinguals. J. Child Lang., 37, 817-840.
24. Genesee, F. (2009). Early childhood bilingualism: Perils and possibilities. Journal of Applied Research on Learning, Vol. 2, Special Issue, Article 2.

25. www.hanen.org