Καρκινώματα λάρυγγα: Διάγνωση, Θεραπεία, Εναλλακτικές Μέθοδοι Ομιλίας

Ο βασικός λόγος που μπορεί να οδηγήσει κάποιον ασθενή σε ολική ή τμηματική λαρυγγεκτομή είναι η προσβολή του οργάνου του λάρυγγα από καρκίνο.

Τα καρκινώματα του λάρυγγα είναι τα πιο συχνά μεταξύ των κακοηθών όγκων κεφαλής και τραχήλου. Απαντώνται περίπου στο 2 – 3 % του συνόλου των κακοηθών νεοπλασμάτων στο ανθρώπινο σώμα και εμφανίζονται πιο συχνά στους άντρες, ηλικίας από 45 έως 70 ετών.

Για τον καρκίνο του λάρυγγα ευθύνεται βασικά η κατάχρηση καπνίσματος και δευτερευόντως η συνοδεία υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ.

Τα καρκινώματα του λάρυγγα, ανάλογα με τον εντοπισμό τους, χωρίζονται σε υπεργλωττιδικά, γλωττιδικά και υπογλωττιδικά.

Εντοπισμός και Συμπτωματολογία

Υπεργλωττιδικά καρκινώματα (Supraglottic Carcinoma)

Εμφανίζονται σε συχνότητα περίπου 23 –26%. Μπορούν να προσβάλλουν τη λαρυγγική επιφάνεια της επιγλωττίδας, τις νόθες φωνητικές χορδές και τη μοργάνειο κοιλία.

Τα πρώτα συμπτώματα είναι κατά βάση άτυπα και περιλαμβάνουν: αίσθημα ξένου σώματος φαρυγγικά και αίσθημα ερεθισμού. Καθώς η νόσος εξελίσσεται παρουσιάζονται δυσκαταποσία, ωδυνοφαγία, ωταλγίες. Οι πρώτες μεταστάσεις σηματοδοτούνται από διογκώσεις των τραχηλικών λεμφαδένων. Ανάλογα με τον εντοπισμό, μπορεί να προκαλέσει δυσκαμψία της επιγλωττίδας. Σε μεταστάσεις του νεοπλάσματος προς τη γλωττιδική μοίρα παρουσιάζεται βράγχος φωνής και δύσπνοια με εισπνευστικό συριγμό.

 Γλωττιδικά Καρκινώματα (Glottic Carcinoma)

Περιλαμβάνουν τα καρκινώματα των γνήσιων φωνητικών χορδών, της πρόσθιας και της οπίσθιας εντομής. Αναλογούν περίπου στο 70 – 75% των λαρυγγικών καρκινωμάτων.

Κύριο και πρώιμο σύμπτωμα είναι η βραχνάδα στη φωνή. Καθώς το νεόπλασμα αναπτύσσεται, ο όγκος προκαλεί στένωση του αυλού του λάρυγγα με αποτέλεσμα φαινόμενα δύσπνοιας και εισπνευστικό συριγμό.

Τα καρκινώματα της γλωττίδας έχουν καλή πρόγνωση λόγω των πρώιμων συμπτωμάτων που εμφανίζουν και επιπλέον μπορούν, στο αρχικό στάδιο, να αντιμετωπιστούν με ακτινοθεραπεία (ποσοστό επιτυχίας 90 – 90%).

Οι μεταστάσεις των γλωττιδικών καρκινωμάτων είναι σπάνιες. Σε περιπτώσεις επέκτασης στον ενδολάρυγγα, στην πρόσθια εντομή ή στους βαθύτερους ιστούς, οι μεταστάσεις στους λεμφαδένες είναι συχνότερες και η πρόγνωση είναι κακή.

Υπογλωττιδικά Καρκινώματα (Subglottic Carcinoma)

Είναι σπάνια και απαντώνται περίπου στο 2 – 4% των συνολικών καρκινωμάτων του λάρυγγα. Μπορούν να προσβάλλουν την υπογλωττιδική χώρα και την τραχεία. Βασικό σύμπτωμά τους είναι η δύσπνοια λόγω της στένωσης του υπογλωττιδικού χώρου και συνοδεύεται από αίσθημα ξένου σώματος, ελαφρά αλλοίωση της φωνής, βήχα.

Στα υπεργλωττιδικά και υπογλωττιδικά καρκινώματα υπάρχει προδιάθεση μεταστάσεων λόγω της μεγαλύτερης αγγείωσης και λεμφικής παροχέτευσης πάνω και κάτω από τις φωνητικές χορδές. Επιπλέον, η πρόγνωση είναι χειρότερη από εκείνη των γλωττιδικών καρκινωμάτων επειδή τα συμπτώματα καθυστερούν να εμφανιστούν (κυρίως βράγχος φωνής).

Διάγνωση

Ο όγκος του λάρυγγα διαγνώσκεται από τον ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο μέσα από έμμεση ή άμεση λαρυγγοσκόπηση. Στη συνέχεια, γίνεται βιοψία δείγματος ιστού και διερευνάται η περίπτωση παρουσίας καλοήθους ή κακοήθους νεοπλάσματος.

Θεραπεία

Η θεραπεία καρκινωμάτων του λάρυγγα εξαρτάται από την έκταση του νεοπλάσματος, την ύπαρξη ή όχι μεταστάσεων στους επιχώριους λεμφαδένες ή σε άλλα όργανα (πνεύμονες, ήπαρ κλπ.), από την ηλικία και τη γενική κατάσταση του ασθενούς. Οι θεραπευτικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στις μέρες μας για την αντιμετώπιση αυτών των καρκινωμάτων είναι η ακτινοθεραπεία, η χειρουργική θεραπεία ή ο συνδυασμός των δύο. Ανά περίπτωση μπορεί να εφαρμοστεί και χημειοθεραπεία.

Ακτινοθεραπεία (Radiation Therapy). Η ακτινοβολία εφαρμόζεται συνήθως συμπληρωματικά όταν υπάρχουν μεταστάσεις στους λεμφαδένες, προεγχειρητικά, παρηγορητικά, και σπάνια σαν κύρια θεραπεία.

Χημειοθεραπεία (Chemotherapy). Εφαρμόζεται για να περιορίσει την έκταση ανεπτυγμένου όγκου πριν την ακτινοθεραπεία ή τη χειρουργική επέμβαση. Χορηγείται χημικό απευθείας στο αίμα ή μέσω του στόματος. Το χημικό επιτίθεται στα καρκινικά κύτταρα και περιορίζει την ανάπτυξή τους αλλά ταυτόχρονα επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και τα υγιή κύτταρα. Επειδή οι παρενέργειες της θεραπείας είναι πολλές και σοβαρές, χημειοθεραπεία εφαρμόζεται περιστασιακά και προγραμματισμένα σε περιστατικά που πραγματικά τη χρειάζονται.

Χειρουργική θεραπεία. Η χειρουργική θεραπεία όγκων του λάρυγγα ονομάζεται λαρυγγεκτομή. Κατά την επέμβαση αφαιρούνται τμήματα του λάρυγγα ή και ολόκληρος ο λάρυγγας. Η λαρυγγεκτομή μπορεί να είναι τμηματική ή ολική.

Τμηματική λαρυγγεκτομή (Partial Laryngectomy). Σε περιπτώσεις που το καρκίνωμα είναι περιορισμένο μόνο στο όργανο του λάρυγγα, σε κάποιο τμήμα του ο ασθενής υφίσταται μερική λαρυγγεκτομή ή ημιλαρυγγεκτομή.

Η μερική λαρυγγεκτομή είναι η χειρουργική επέμβαση κατά την οποία γίνεται οριζόντια τομή και αφαιρείται το πάσχον τριτημόριο (ή τα πάσχοντα τριτημόρια) του λάρυγγα. Συνήθως εφαρμόζεται υπεργλωττιδικά (δηλαδή, αφαιρούνται η επιγλωττίδα, οι νόθες φωνητικές χορδές, το υοειδές οστό και τα άνω τμήματα του θυρεοειδούς χόνδρου) ή γλωττιδικά (με αφαίρεση μιας φωνητικής χορδής και της αντίστοιχής της νόθης, τμήμα της άλλης φωνητικής χορδής και μέρος του θυρεοειδούς χόνδρου).

Η ημιλαρυγγεκτομή (Hemilaryngectomy) είναι η μερική αφαίρεση του λάρυγγα, του πρόσθιου ή οπίσθιου ημίσεως του οργάνου. Συνήθως αποσπώνται ο θυρεοειδής χόνδρος, μία φωνητική χορδή και οι αρυταινοειδείς χόνδροι. Μετεγχειρητικά, ο ασθενής δύναται να αναπνέει κανονικά, ενώ η φωνή του χαρακτηρίζεται από βραχνάδα,  άσκοπη διαφυγή αέρα κατά την ομιλία και χαμηλά ένταση.

Ολική λαρυγγεκτομή (Total Laryngectomy). Σε περίπτωση που ο όγκος έχει επεκταθεί σε μεγάλο τμήμα του οργάνου, το καρκίνωμα μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με ολική λαρυγγεκτομή.

Η διαδικασία απαιτεί ολική αναισθησία του ασθενούς, γίνεται τομή στον τράχηλο και εκτέμνεται ο λάρυγγας. Αφαιρείται το υοειδές οστό, η επιγλωττίδα, ο θυρεοειδής, ο κρικοειδής και οι αρυταινοειδείς χόνδροι και τα τρία άνω χόνδρινα ημικρίκια της τραχείας. Δηλαδή η τραχεία χάνει τη σύνδεσή της με το φάρυγγα και τη στοματική κοιλότητα, το άνω άκρο της άπτεται στο δέρμα του χειρουργικού τραύματος σχηματίζοντας μόνιμο τραχειόστομα. Ο ασθενής πλέον μαθαίνει να αναπνέει, να βήχει, να φταρνίζεται μέσω του στομίου.

Σε περιστατικά όπου εμφανίζεται μετάσταση του νεοπλάσματος στους τραχηλικούς λεμφαδένες γίνεται και ριζικός καθαρισμός του τραχήλου (Neck Dissection).

Πρόγνωση

Εφόσον η διάγνωση και η παρέμβαση γίνουν στα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης του λαρυγγικού καρκινώματος η πρόγνωση είναι πολύ καλή με ποσοστά επιτυχίας θεραπείας 90 –95%. Η καθυστερημένη διάγνωση μπορεί ακόμη και να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου. Η επανεμφάνιση του καρκίνου είναι πολύ σπάνια μετά τα πέντε μετεγχειρητικά χρόνια αλλά δύναται να σηματοδοτεί την εμφάνιση νέας κακοήθειας. Με τις συχνές επισκέψεις του καρκινοπαθούς ακόμη και μετά τη θεραπεία στον ωτορινολαρυγγολόγο μπορούν να προληφθούν και να αντιμετωπιστούν έγκαιρα πιθανές επιπλοκές.

Συμβουλευτική και αξιολόγηση του ασθενούς πριν από ολική λαρυγγεκτομή

Οι ειδικοί επιμένουν πως κάθε ασθενής πρέπει να αντιμετωπίζεται μεμονωμένα και εξειδικευμένα και να ερευνώνται όλες οι πτυχές του περιστατικού από τη στιγμή ακόμη της διάγνωσης. Ο γιατρός ενημερώνει τον ασθενή για την κατάσταση, για τις προτεινόμενες μεθόδους θεραπείας. Ο ασθενής μαθαίνει γιατί και με ποιον τρόπο θα αφαιρεθεί ο λάρυγγάς του και τις εναλλακτικές μεθόδους ομιλίας.

Εναλλακτικες μεθοδοι ομιλιας

Οι προτεινόμενοι εναλλακτικοί τρόποι ομιλίας για λαρυγγεκτομηθέντες είναι οι εξής:

• Ομιλία μέσω τεχνητού λάρυγγα
• Οισοφαγική ομιλία
• Τραχειοοισοφαγική ομιλία

Σε αυτό το σημείο η συμβολή του εξειδικευμένου λογοθεραπευτή είναι πολύ σημαντική. Κατ’ αρχήν, οφείλει να παρέχει πληροφορίες στον ασθενή και στην οικογένειά του για την όλη διαδικασία και για την ομιλία του χωρίς λάρυγγα μετεγχειρητικά. Επιπλέον διενεργεί πλήρη διαδικασία αξιολόγησης του λόγου του ασθενούς προεγχειρητικά όπου εξετάζονται: η καταληπτότητα της ομιλίας, η άρθρωση, η στοματοπροσωπική δομή και λειτουργία, η ύπαρξη ξενικής προφοράς ή διαλέκτου, ο ρυθμός και η προσωδία, οι νοητικές λειτουργίες, η ακουστική ικανότητα ακόμη και η ευχέρεια ανάγνωσης και γραφής. Το λογοπαθολογικό ιστορικό παρέχει σημαντικές πληροφορίες για πιθανές ασθένειες (νευρολογικές διαταραχές, ΑΕΕ κλπ.), συνήθειες (π.χ. αλκοολισμός) που μπορεί να επηρεάσουν τη διαδικασία και τα αποτελέσματά της. Δείγμα ομιλίας του ασθενούς μπορεί να μαγνητοφωνηθεί προεγχειρητικά για μελέτη και σύγκριση με την ομιλία του μετεγχειρητικά.

Ο λογοθεραπευτής οφείλει να δημιουργήσει σχέση εμπιστοσύνης με τον ασθενή, μιλώντας του με ειλικρίνεια για ό,τι πρόκειται να του συμβεί και βεβαιώνοντάς τον για την παρουσία και την αρωγή του καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.

 Προτεινόμενη βιβλιογραφία:

• Graham, M. S., The clinician’s guide to alaryngeal speech therapy. χ.τ., Butterworth – Heinemann, 1997 Cummings, C. W., et all, Otolaryngology – Head & neck surgery, Vol. 3. St. Louis, Mosby, 1998
• Blom, E. D., et all, Tracheoesophageal voice restoration following total laryngectomy. London, Singular Publishing Group Inc, 1998
• Bull, T. R., Έγχρωμος άτλαντας της ΩΡΛ διάγνωσης. Μτφ. Ν. Δ. Νηφόρος, Επιμ. Γ. Ν. Γεωργόπουλος. Αθήνα, Εκδόσεις Παρισιάνου, 1996
• Σκεύας, Αντώνιος, Επίτομη Ωτορινολαρυγγολογία, Ιωάννινα, Εκδόσεις Γ. Τσόλη, 1998

Σούπη Ευαγγελία

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com