Οδοντοφυΐα και Άρθρωση της Ομιλίας

Illustration by Kate Pugsley

Η άρθρωση της ομιλίας είναι το αποτέλεσμα ενός πολύπλοκου συντονισμού μεταξύ μυών και οργανικών δομών του στόματος του ανθρώπου. Τα όργανα που συμμετέχουν σε αυτή είναι τα χείλη, τα δόντια, τα μάγουλα, η γλώσσα, η υπερώα. Αν και κάποια από αυτά έχουν πιο άμεσο ρόλο στην ομιλία από άλλα, όλα συμμετέχουν στην παραγωγή της καταληπτής ομιλίας. Όταν μία δομή αφαιρεθεί από την εξίσωση τότε μπορεί να επηρεαστεί η ομαλή άρθρωση της ομιλίας.

Τα δόντια παίζουν ενδιαφέροντα ρόλο στην ομιλία των παιδιών καθώς βρίσκονται ακόμα σε φάση ανάπτυξης: τα νεογιλά δόντια έρχονται και φεύγουν και ξεφυτρώνουν τα μόνιμα δόντια ενώ διορθώνονται πιθανές ορθοδοντικές ανωμαλίες. Κατά τη διάρκεια αυτών των αλλαγών η άρθρωση της ομιλίας ενός παιδιού μπορεί να επηρεαστεί ή και όχι. Υπάρχουν συγκεκριμένοι ήχοι που βασίζονται στα δόντια για να αρθρωθούν σωστά: για παράδειγμα όταν παράγετε τον ήχο φ (|f|) τα δόντια σας δαγκώνουν το χείλος σας ώστε να δημιουργήσουν εκείνο το ελάχιστο άνοιγμα από όπου θα περάσει ο αέρας και θα φτιάξει τον ήχο. Εάν τα μπροστινά σας δόντια λείπουν, ο ήχος θα αλλοιωθεί. Οι ήχοι της ομιλίας |v f ð θ s z| εκφέρονται στο μπροστινό μέρος του στόματος και επηρεάζονται από την οδοντοφυΐα (μαζί με τα |x γ| ανήκουν στα τριβόμενα ή εξακολουθητικά σύμφωνα).

Κατά κανόνα, εάν ένα παιδί αρθρώνει τον ήχο σωστά πριν από την απώλεια των δοντιών τότε θα διατηρήσει αυτή την ικανότητα μέχρι και αφού φυτρώσουν τα μόνιμα δόντια. Ωστόσο, προσωρινά ο ήχος μπορεί να ακούγεται αλλοιωμένος επειδή δεν υπάρχει κάτι για να προκαλέσει την απαραίτητη τριβή προφέροντάς τον πιο "αέρινα".

Η επίδραση των δοντιών στην ομιλία γίνεται πιο σύνθετη όταν συνυπάρχει μία διαταραχή άρθρωσης με προβλήματα στη σύγκλιση των δοντιών. Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί προσπαθεί να παράγει σωστά τον ήχο |s| ενώ έχει ανοιχτή δήξη θα δυσκολευτεί να κατακτήσει τον στόχο του επειδή σε δομικό επίπεδο τα δόντια δεν έχουν την ιδανική θέση για την παραγωγή του ήχου. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι ιδανική η συνεργασία του λογοθεραπευτή με τον ορθοδοντικό για την οργάνωση ενός κατάλληλου θεραπευτικού πλάνου. Εν τέλει, μία σωστή σύγκλιση και η πλήρης οδοντοφυΐα έχουν θετική επίπτωση στην ικανότητα ενός παιδιού να παράγει καταληπτή ομιλία.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com