Στρατηγικές Ανάκλησης Λέξεων στην Αφασία

Ένα από τα πιο κοινά προβλήματα λόγου για τα άτομα με αφασία είναι το να μπορέσουν να βρουν την κατάλληλη λέξη. Συνήθως γεμίζουν το κενό με ακατάληπτες ή εμβόλιμες λέξεις/ φράσεις ("Νααυτότοπώςτολένε") που, επειδή στερούνται νοήματος, διακόπτουν τη μεταφορά του μηνύματος και παρεμβαίνουν στην ομαλή επικοινωνία. 

Όποτε συμβαίνει αυτό, εγείρεται η ανάγκη της εφαρμογής μίας στρατηγικής που θα σας βοηθήσει θυμηθείτε τη ζητούμενη λέξη και να μεταφέρετε αυτό που θέλετε να πείτε χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Οι στρατηγικές είναι τεχνικές που χρησιμοποιούμε για να κάνουμε τη ζωή μας πιο εύκολη και να αποφύγουμε προβλήματα που μπορεί να προκύψουν, όπως να πάρουμε μαζί μας ομπρέλα μία συννεφιασμένη μέρα ή να χαμηλώσουμε την ένταση της τηλεόρασης για να ακούσουμε τι μας λέει κάποιος στο τηλέφωνο.

Μπορείτε να επιλέξετε οποιαδήποτε στρατηγική σας ταιριάζει ενώ καλό είναι να τις εξασκήσετε αρχικά όλες μέχρι να βρείτε ποια σας βοηθά περισσότερο. Φυσικά, μπορείτε να χρησιμοποιείτε περισσότερες από μία, σύμφωνα με τις ανάγκες σας. Κάθε στρατηγική δίνει διαφορετικά στοιχεία στον ακροατή για αυτό που θέλετε να πείτε ενώ επιλέγει διαφορετικά κανάλια στην προσέγγιση της λειτουργίας του εγκεφάλου σας.


1. Το πρώτο γράμμα: Προσπαθήστε να θυμηθείτε από ποιο γράμμα αρχίζει η λέξη. Στην ανάγκη πείτε μέσα σας το αλφάβητο μέχρι να βρείτε το γράμμα που σας θυμίζει κάτι. Ακόμη και να το "γράψετε" στον αέρα ή στην παλάμη σας.
"Θέλω να αγοράσω... (σχηματίζει λ στον αέρα)...λουλούδια."

2. Καθυστέρηση: Κερδίστε χρόνο κάνοντας μία παύση ή χρησιμοποιώντας μία εμβόλιμη λέξη ή φράση ως μοχλό καθυστέρησης μέχρι να βρείτε τη λέξη.
"Θέλω να αγοράσω... μισό λεπτό... εεεεεεε.... λουλούδια."

3. Περιγραφή: Δώστε πληροφορίες σχετικά με την όψη, τη λειτουργία ή τη σημασία αυτής της λέξη στον ακροατή. Ακόμη κι αν δεν καταλάβει αμέσως τι εννοείτε, μπορεί να βοηθηθείτε να θυμηθείτε ο ίδιος/ η ίδια τη λέξη.
"Θέλω να αγοράσω... αυτά που βάζουμε στο βάζο."

4. Συνώνυμα/ Αντίθετα: Χρησιμοποιείστε μία λέξη που έχει παρόμοια σημασία με αυτό που ψάχνετε ή αντίθετη σημασία με αυτή.
"Θέλω να αγοράσω... άνθη."

5. Νοήματα: Με τα χέρια σας δείξτε τη λειτουργία ή την όψη του αντικειμένου ή της λέξης γενικά.
"Θέλω να αγοράσω... (κάνει πως κρατά μπουκέτο και μυρίζει λουλούδια)."

6. Ζωγραφική: Έχετε πάντα μαζί σας ένα μικρό σημειωματάριο και ζωγραφίστε ένα σκίτσο αυτού που εννοείτε.
"Θέλω να αγοράσω... (ζωγραφίζει ένα λουλούδι)."

7. Συσχέτιση: Δοκιμάστε να βρείτε κάτι που να σχετίζεται με λέξη, κάτι που να έχει παρόμοια λειτουργία ή μια άλλη σχετική λέξη ώστε να περιορίσετε τις πιθανές επιλογές του ακροατή.
"Θέλω να αγοράσω... όχι χόρτα, πιο όμορφα." 

8. Κατηγοριοποίηση: Αναφέρετε ένα γενικότερο θέμα ή μία κατηγορία στην οποία ανήκει η συγκεκριμένη λέξη. Έτσι θα βοηθήσετε τον ακροατή να περιορίσει τις επιλογές δίνοντάς τους ένα συγκεκριμένο πλαίσιο.
"Θέλω να αγοράσω... είναι φυτά."

9. Αναζήτηση: Ψάξτε να βρείτε αν η λέξη είναι γραμμένη κάπου είτε στο περιβάλλον, είτε στο βιβλίο επικοινωνίας σας, είτε στο σημειωματάριο.
"Θέλω να αγοράσω... (κοιτά την πινακίδα) λουλούδια."

10. Αναβολή: Αφήστε το για μετά. Εφόσον άλλη τεχνική δεν βρήκε το στόχο της, αφήστε τον εγκέφαλο να επιλύσει μόνος του το πρόβλημα ενώ ασχολείται με κάτι άλλο. Αργότερα που θα επιστρέψετε στο θέμα είναι πολύ πιθανό να θυμηθείτε πιο εύκολα τη λέξη.
"Θέλω να αγοράσω... (σκέφτεται) ...καλά άσ' το θα σου πω μετά."


Και μην ξεχνάτε πως η επικοινωνία θέλει δύο (τουλάχιστον). Ο συνομιλητής σας κι εσείς είστε εξίσου σημαντικοί και έχετε τον ίδιο στόχο: να επικοινωνήσετε μεταξύ σας με επιτυχία.
   

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

• Ennis, M. R. (2001). Comprehension Approaches for Word Retrieval Training in Aphasia. Perspect Neurophysiol Neurogenic Speech Lang Disord, 11(2), 18-23.
• Kendall, D. L., Oelke, M., Brookshire, C. E., & Nadeau, S. E. (2015). The Influence of Phonomotor Treatment on Word Retrieval Abilities in 26 Individuals With Chronic Aphasia: An Open Trial. J Speech Lang Hear Res, 58(3), 798-812.
• Patterson, J. P. (2001). The Effectiveness of Cueing Hierarchies as a Treatment for Word Retrieval Impairment. Perspect Neurophysiol Neurogenic Speech Lang Disord, 11(2), 11-18.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com