Ας μιλήσουμε για αυτούς που δεν μιλούν: Εκλεκτική Αλαλία

Η εκλεκτική αλαλία (selective mutism) είναι ένα ζήτημα που αξίζει την προσοχή μας. Κι αυτό γιατί εντοπίζεται σε παιδιά. Σε παιδιά που δεν μιλούν αλλά έχουν ανάγκη να επικοινωνήσουν. Η εκλεκτική αλαλία αφορά περίπου 1 στα 1000 παιδιά που ζητούν ψυχολογική στήριξη, αλλά νέες έρευνες αναφέρουν ότι η συχνότητα εμφάνισης είναι περίπου 17 στα 1000 παιδιά σχολικής ηλικίας (Bergman et al., 2002; Elizur & Perednik, 2003). Οι αριθμοί ποικίλλουν σε τόσο μεγάλο βαθμό καθώς πολύ συχνά η διαταραχή δεν διαγνώσκεται ή συγχέεται με κάποια άλλη.

Τι είναι η εκλεκτική αλαλία;

Σύμφωνα με το DSM-IV, μεταξύ των διαγνωστικών κριτηρίων για την εκλεκτική αλαλία περιλαμβάνονται τα εξής:

• Το παιδί δεν μιλά σε συγκεκριμένες καταστάσεις, περιβάλλοντα ή μεταξύ συγκεκριμένων ανθρώπων/ ομάδων ανθρώπων. Ωστόσο, το παιδί μιλά σε άλλες καταστάσεις στις οποίες αισθάνεται άνετα.

• Η δυσκολία του παιδιού να μιλήσει επηρεάζει αρνητικά την ικανότητά του/ της να λειτουργήσει σε εκπαιδευτικά ή/ και κοινωνικά περιβάλλοντα.

• Η εκλεκτική αλαλία του παιδιού επιμένει για περισσότερο από έναν μήνα και δεν είναι αποτέλεσμα άλλης διαταραχής της επικοινωνίας

Τα παιδιά με εκλεκτική αλαλία μπορεί να εμφανίζονται πεισματάρικα, χειριστικά και ασεβή εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν μπορούν να μιλήσουν σε στρεσογόνες καταστάσεις. Επίσης σε κάποια περίπτωση μπορεί να αγχωθούν τόσο πολύ ώστε να εμφανίσουν χαρακτηριστικά όπως πάγωμα, τρέμουλο, να μην μπορούν να μιλήσουν και να διακόψουν την βλεματική επαφή.

Πώς να βοηθήσετε ένα παιδί με εκλεκτική αλαλία;

Η Jessica Chase, M.A. CCC-SLP προτείνει τεχνικές και συμβουλές για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε παιδιά με εκλεκτική αλαλία στο σχολικό περιβάλλον ή στο σπίτι.

1. Αναπτύξτε μία αρμονική σχέση με το παιδί. Περάστε χρόνο μαζί του και μάθετε τι του αρέσει και τι όχι, διασκεδάστε μαζί του και περάστε και χαλαρωτικές στιγμές.

2. Μην πιέσετε το παιδί να μιλήσει. Μην το καλοπιάνετε, μην το δωροδοκείτε, μην το ξεχωρίζετε, μην απαιτείτε, μην επιβραβεύετε, μην απειλείτε ή μην τιμωρείτε το παιδί επειδή μίλησε ή δεν μίλησε.

3. Πείτε στο παιδί ότι θα μπορέσει να μιλήσει όταν είναι έτοιμο. Ακόμη και αν δεν περιμένουμε άμεση ανταπόκριση από την αρχή, αυτός είναι ο στόχος της θεραπείας. Η Dr Elsa Shipon-Blum αναφέρει ότι υπάρχουν διαφορετικά στάδια επικοινωνίας μέχρι να επιτευχθεί η ομιλία {Στάδιο 0: Καμία ανταπόκριση/ καμία έναρξη/πάγωμα, Στάδιο 1: Μη λεκτική επικοινωνία-ανταπόκριση μέσω νοημάτων/ κουνήματος του κεφαλιού/ γραφής/ σήκωμα χεριού, Στάδιο 2: Λεκτική επικοινωνία-προσπάθεια για να κερδίσει προσοχή μέσα από ήχους/ βογκητά/ ψιθύρισμα}. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί γνωρίζει ότι ο στόχος είναι να μιλήσει τελικά χωρίς άγχος, αλλά μην το ζορίζετε.

4. Ενημερώστε τους υπόλοιπους για την εκλεκτική αλαλία. Συζητήστε με τα σχετιζόμενα με το παιδί άτομα (εκπαιδευτικοί, γονείς, συγγενείς, φίλοι κλπ) τι είναι η εκλεκτική αλαλία, πώς να επικοινωνούν με το παιδί και πώς να το βοηθήσουν να να κερδίσει από τήν επικοινωνία αυτή χωρίς την πίεση της ομιλίας. 

5. Μάθετε τις καταστάσεις στις οποίες το παιδί αισθάνεται άνετα και εκείνες που νιώθει άβολα να μιλήσει. Εφόσον ξεχωρίσετε πότε νιώθει άνετα να μιλήσει και πότε όχι, έχετε κάνει το πρώτο βήμα. Δημιουργήστε καταστάσεις στις οποίες το παιδί αισθάνεται καλά και σταδιακά προσθέστε στοιχεία ή άτομα σε ένα ασφαλές περιβάλλον για να ενθαρρύνετε την επικοινωνία.

6. Δημιουργήστε μία δομημένη ρουτίνα. Μη δομημένες καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν άγχος στο παιδί με εκλεκτική αλαλία. Ενημερώστε το παιδί για τυχόν αλλαγές στην ρουτίνα, για επισκέπτες κλπ.

7. Καθορίστε ένα ασφαλές μέρος. Φτιάξτε μία "φωλιά" στο σπίτι ή στην τάξη, έναν χώρο ασφάλειας για το παιδί (ένα πουφ, ένα σκαμπο κλπ), όπου θα μπορεί να πηγαίνει για να κάνει διάλειμμα.

8. Διδάξτε στρατηγικές. Δείξτε στο παιδί πώς να χρησιμοποιεί μέσα όπως μπλοκάκια, οπτικά βοηθήματα (κάρτες, pads κλπ), να σκέφτεται τις απαντήσεις, να ζητά περισσότερο χρόνο από τον δάσκαλο όταν το χρειάζεται. Ενημερώστε εκ των προτέρων το παιδί όταν σκοπεύετε να το ρωτήσετε κάτι ώστε να έχει χρόνο να το σκεφτεί. 

9. Μην εξαναγκάσετε το παιδί να μιλήσει ως μέρος κάποιας εργασίας. Επιβραβεύστε την γραπτή εργασία και επιτρέψτε του να χρησιμοποιήσει χειρονομίες ή μη λεκτική επικοινωνία για να πει το μάθημα ή να απαντήσει σε ερωτήσεις. 

10. Ποτέ μην αφήνετε άλλους να μιλούν αντί για το παιδί. Μερικές φορές δεν πειράζει να αφήνετε κάποιον φίλο του να μιλήσει αντί για το παιδί με εκλεκτική αλαλία εφόσον ο ίδιος/ η ίδια του το επιτρέψει ή του ψιθυρίσει. Είναι καλύτερο να μιλήσει "δι'αντιπροσώπου" παρά να μην μιλήσει καθόλου. Ωστόσο εάν κάποιο παιδί ή ενήλικας διαρκώς πετάγεται για να απαντήσει αντί για το παιδί, δείξτε του ότι το παιδί με την εκλεκτική αλαλία μαθαίνει να χρησιμοποιεί την φωνή του και θα σας πει μόνο του τι χρειάζεται.

Προσαρμοσμένος τίτλος και κείμενο από Put Me Back Together

Image via Dana Willis natural light photography

Μετάφραση-Προσαρμογή 

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Βιβλιογραφία:

1. Shipon-Blum, E. (2002). Understanding selective mutism as a communication anxiety disorder. Retrieved from http://www.selectivemutism.org/resources/library/SM_General_Information/Stages_of_Communication_Comfort.pdf

2. Elizur Y., Perednik R. Prevalence and description of selective mutism in immigrant and native families: A controlled study. (2003) Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 42 (12), pp. 1451-1459.

3. Bergman R.L., Piacentini J., McCracken J.T. Prevalence and Description of Selective Mutism in a School-Based Sample. (2002) Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 41 (8), pp. 938-946.