Πώς να μειώσετε τις πιθανότητες εμφάνισης πνευμονίας λόγω εισρόφησης

Η πνευμονία λόγω εισρόφησης είναι μία από τις πιο σοβαρές επιπλοκές της δυσφαγίας. Ο όρος "εισρόφηση" (aspiration) χρησιμοποιείται για να περιγράψει την κατάσταση κατά την οποία τροφές ή υγρά περνούν από τον λάρυγγα στην τραχεία και καταλήγουν στους πνεύμονες, αντί για τη φυσιολογική πορεία της τροφής από τον οισοφάγο στο στομάχι κατά την κατάποση. Επαναλαμβανόμενα περιστατικά εισρόφησης μπορεί να οδηγήσουν σε πνευμονία.

Βεβαίως, ο καλύτερος τρόπος περιορισμού του κινδύνου εισρόφησης είναι η πλήρης αξιολόγηση του μηχανισμού κατάποσης από ωτο-ρινο-λαρυγγολόγο και ειδικό λογοθεραπευτή, ο οποίοι θα εντοπίσουν το πρόβλημα, θα οργανώσουν το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο για τη βελτίωση της κατάποσης και θα ορίσουν τις καταλληλότερες και ασφαλέστερες τροφές και υγρά για την κάθε περίπτωση.

Ωστόσο, ο ίδιος ο ασθενής μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του κάνοντας κάποια απλά βήματα προς τη βελτίωση της διαδικασίας κατάποσης, παράλληλα με τις οδηγίες του λογοθεραπευτή του. Κι αυτό γιατί η έρευνα έχει εντοπίσει κάποιους παράγοντες που επιβαρρύνουν την κατάσταση του ασθενή με δυσφαγία, που όμως μπορεί να χειριστεί και να αντιμετωπίσει ο ίδιος:

1. Φτωχή στοματική υγιεινή/ εξάρτηση της στοματικής υγιεινής από τρίτους:

Η ίδια η εισρόφηση σαν κατάσταση είναι άσχημη, αλλά επιβαρρύνεται και από αυτό το οποίο εισροφάται. Η φτωχή στοματική υγιεινή προκαλεί συσσώρευση βακτηριδίων στο στόμα. Τα βακτήρια αυτά μεταφέρονται στους πνεύμονες μαζί με το σάλιο και τις τροφές που εισροφούνται προκαλώντας λοιμώξεις. Αυτός ο κίνδυνος μπορεί να περιοριστεί με συχνό βούρτσισμα των δοντιών, των ούλων και της γλώσσας και με τη χρήση ενός καλού αντισηπτικού στόματος.

2. Εξάρτηση της σίτισης από τρίτους.

Συνήθως σε ιδρύματα, οι επαγγελματίες φροντιστές καλούνται να σιτίσουν όσους περισσότερους ασθενείς μπορούν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Έτσι, δίνονται μεγάλες μπουκιές, πολύ γρήγορα, κάτι που δεν επιτρέπει σε στρατηγικές υποβοήθησης της κατάποσης να λειτουργήσουν (πχ. πολλές καταπόσεις για μία μπουκιά, χορήγηση υγρών για να παρασύρουν τυχόν υπολείμματα τροφής). Σε αυτή την περίπτωση ο φροντιστής θα πρέπει να ενημερωθεί για την κατάσταση του ασθενούς από την οικογένεια και να συμβουλευτεί έναν ειδικό λογοθεραπευτή για τυχόν τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιήσει κατά τη σίτιση ώστε να αποφύγει τον κίνδυνο πνευμονίας.

3. Αδύναμος βήχας.

Ο βήχας είναι η φυσική προστασία του σώματος από την εισρόφηση. Οπότε στη δυσφαγία ένας έντονος, δυνατός βήχας ναι, κάνει καλό! Εάν ο βήχας είναι αδύναμος, πολλές φορές μπορεί να βελτιωθεί με τη θεραπεία κατάποσης. Ένα ακόμη προληπτικό μέσο κατά της πνευμονίας είναι η καλή σωματική κατάσταση, εννοώντας πως οποιαδήποτε φυσική δραστηριότητα είναι καλύτερη από την ακινησία. Το άτομο που κινείται κατά τη διάρκεια της ημέρας έχει πολύ λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξει πνευμονία από εισρόφηση από εκείνο το άτομο που δεν δραστηριοποιείται.

4. Ένα στεγνό στόμα αναπτύσσει περισσότερα βακτήρια.

Μία πολύ συχνή παρενέργεια πολλών φαρμάκων είναι το στεγνό στόμα ή ξηροστομία. Όταν μειώνεται η παραγωγή σάλιου, τα βακτήρια συσσωρεύονται και αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης ουλίτιδας και τερηδόνας. Αυτό μας οδηγεί ξανά στην πρώτη παρατήρηση με τα βακτήρια που ταξιδεύουν προς τους πνεύμονες. Εάν τα φάρμακα του ασθενή του προκαλούν ξηροστομία, μπορεί να το συζητήσει με τον γιατρό του για να δει εάν μπορεί να του χορηγήσει κάποιο άλλο φάρμακο χωρίς αυτή την παρενέργεια.

5. Ξεκούραση μετά το φαγητό.

Ο κίνδυνος εισρόφησης δεν σταματά μόλις τελειώσει το γεύμα. Τα άτομα με δυσφαγία μπορεί να διατηρήσουν μικρά κομμάτια τροφής στο λαιμό τους ακόμα και μετά την κατάποση. Σε αυτή την περίπτωση η βαρύτητα είναι πολύ καλός φίλος καθώς, όσο περισσότερο χρόνο παραμείνει όρθιος ο ασθενής, τόσο περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν αυτά τα μικρά κομμάτια τροφής να βρουν το δρόμο τους προς το στομάχι. Εάν ο ασθενής ξαπλώσει αμέσως μετά το γεύμα, υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα τα υπολείμματα τροφής να καταλήξουν στον αεραγωγό. Επίσης, όταν το άτομο βρεθεί σε οριζόντια θέση μετά το φαγητό, υπάρχει και η περίπτωση να παλινδρομήσει το οξύ το στομάχου και να καταλήξει στους πνεύμονες. Αφήνουμε λοιπόν, τον χρόνο και τη βαρύτητα να λειτουργήσουν υπέρ μας μετά το γεύμα.

6. Κάπνισμα

Προσθέστε και την εισρόφηση στον μακρύ κατάλογο των κινδύνων από το κάπνισμα. Το κάπνισμα αυξάνει την "μόλυνση" στο στόμα και περιορίζει τη λειτουργικότητα των πνευμόνων. Ένα "βρώμικο" στόμα και ενας αδύναμος βήχας είναι η συνταγή καταστροφής για κάποιον με δυσφαγία. Άρα ο κίνδυνος εισρόφησης είναι άλλος ένας λόγος  να κόψει κανείς το κάπνισμα

Μαζί με τις οδηγίες του γιατρού και του λογοθεραπευτή σας, η εφαρμογή αυτών των μηχανισμών μπορεί να περιορίσει την πιθανότητα εμφάνισης πνευμονίας από εισρόφηση και να βοηθήσει στην ταχύτερη αποκατάσταση της δυσφαγίας.

Additional Reading

• Langmore S, Terpenning M, Schork A, Chen Y, Murray J, Lopatin D, Loesche W.  Predictors of Aspiration Pneumonia: How Important Is Dysphagia? Dysphagia 13:69–81 (1998).

• Scannapieco FA. Role of oral bacteria in respiratory infection. J Periodontol. 1999 Jul;70(7):793-802.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com