Προσέγγιση των Αισθητικών Προβλημάτων της Σιελόρροιας: Πρακτικές Συμβουλές και Τεχνικές Αντιμετώπισης

 

Η λογοθεραπευτική αντιμετώπιση της σιελόρροιας στα πλαίσια ενός αισθητικο-κινητικού προγράμματος θεραπείας μπορεί να αποτελέσει μία χρονοβόρα διαδικασία ανά περίπτωση γι'αυτό και πολλές φορές προτείνουμε κάποιες τεχνικές αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκύπτουν από την υπερβολική υγρασία και την μυρωδιά του σάλιου. Σαφώς είναι θέμα ιατρικής φύσης αλλά έχει κοινωνική και αισθητική διάσταση είτε πρόκειται για παιδί είτε για ενήλικα, άρα οι παρακάτω συμπληρωματικές στρατηγικές αποδεικνύονται χρήσιμες και, κάποιες φορές αναγκαίες:

• Προτιμήστε πολύχρωμες μπλούζες ή/ και με πολλά σχέδια για να μην φαίνονται οι λεκέδες.
• Προτιμήστε απορροφητικά υφάσματα: βαμβακερά, πλεκτά κλπ.
• Αποφύγετε ρούχα που βγαίνουν από το κεφάλι ή έχουν στενή λαιμόκοψη.
• Αποφύγετε στενά ρούχα, ειδικά στο σημείο που υγραίνονται συχνότερα.
• Χρησιμοποιήστε φουλάρια, κασκόλ, μαντήλια που θα αλλάζετε συχνά.
• Φορέστε στα παιδιά περικάρπια (πετσετέ, βαμβακερά) για να σκουπίζονται τα οποία θα αλλάζετε συχνά.
• Ράψτε με velcro στους ώμους των ρούχων, στην ζώνη ασφαλείας και γενικά σε καίρια σημεία, κομμάτια από βαμβακερό ύφασμα που θα αφαιρείτε εύκολα για να αντικατασταθούν και να πλυθούν.
• Χρησιμοποιήστε αιθέρια έλαια και αρωματίστε διακριτικά τα ρούχα.
• Αλλάξτε την θέση της πλάτης ή το μαξιλάρι του αμαξιδίου (προς τα πίσω) ή του θρανίου (πιο ψηλά) για να αποφύγετε το σκύψιμο.
• Εάν είναι δυνατό, αποφύγετε το σκούπισμα και προτιμήστε το ταμπονάρισμα.
• Προσπαθήστε να θέσετε υπενθυμίσεις για κατάποση ή σκούπισμα του σάλιου, ηχητικές ή οπτικές (πχ. μία προσυμφωνημένη κίνηση ή άγγιγμα) ώστε να μην επαναλαμβάνεστε: "κατάπιε", "σάλιο", "σκουπίσου" και άλλες λέξεις λιγότερο αποδεκτές σε κοινωνικές εκδηλώσεις.
• Πάντα να έχετε στην τσέπη ένα χαρτομάντηλο ή μαντήλι (τουλάχιστον ένα).
• Επιβραβεύστε το σκούπισμα ή την κατάποση του σάλιου μετά από υπενθύμιση (με χαμόγελο ή μία λέξη ή κλείσιμο ματιού κλπ).
• Μην μασάτε τσίχλες πριν βγείτε από το σπίτι (η μάσηση προκαλεί έκκριση σάλιου).
• Χρησιμοποιείτε lip balm για να αποφύγετε το σκάσιμο των χειλιών.
• Κρατήστε το στόμα καθαρό: πλένετε συχνά τα δόντια, χρησιμοποιήστε οδοντικό νήμα.
• Καθαρίζετε πάντα το στόμα από τις τροφές μετά το φαγητό.
• Αντιμετωπίζετε μολύνσεις και ενοχλήσεις του στόματος μόλις τις αντιληφθείτε.
• Δοκιμάζετε τροφές με διαφορετικές υφές και θερμοκρασίες (εκτός εάν συνυπάρχει δυσφαγία, ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες του γιατρού και του λογοθεραπευτή σας).

Φυσικά, όλες οι παραπάνω τεχνικές προσαρμόζονται ανάλογα με την ηλικία και την ιδιοσυγκρασία του ατόμου και λειτουργούν συμπληρωματικά στην θεραπεία. Συμβουλευτείτε τον λογοθεραπευτή σας για εξατομικευμένες συμβουλές και προσαρμοσμένες ασκήσεις για το σπίτι.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια 
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Illustration by Christopher Silas Neal

 

Additional Reading

1. Chambers, D., Franklin, L., (1992). Creative clothing : practical options for people who have difficulty with saliva control. West Perth, Australia: Western Australian Association of Occupational Therapists
2. Scott A., Johnson H.,(1993). A practical approach to the management of saliva.2nd ed. USA: Pro-ed
3. http://www.superduperinc.com/handouts/pdf/183_drooling.pdf

 

Στοματοκινητικές Ασκήσεις: Ασκήσεις Χειλιών

Οι ασκήσεις αυτές είναι δομημένες με σκοπό να αυξήσουν το εύρος κίνησης των χειλιών στοχεύοντας στην ομαλή λειτουργικότητα της ομιλίας και της κατάποσης. Είναι κατάλληλες για θεραπεία μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, Νόσο του Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, σύνδρομο Down, διαταραχές άρθρωσης, ομιλίας, λήψης και κατάποσης τροφής, εν γένει στοματοκινητικές και μυολειτουργικές διαταραχές. Είναι σημαντικό να προσπαθήσετε να κάνετε όσο το δυνατόν μεγαλύτερες και δυνατότερες κινήσεις μέχρι να νιώσετε τους μύες να τεντώνονται. Σταματήστε εάν νιώσετε πόνο και ενημερώστε τον λογοθεραπευτή ή τον γιατρό σας. 

Εύρος κίνησης

1. Τέντωμα Χειλιών.
Χαμογελάστε με χείλη κλειστά.
Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

2. Σούφρωμα Χειλιών.

Σουφρώστε τα χείλη (σαν σε φιλί).

Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

3. Τέντωμα και Σούφρωμα Χειλιών.

Χαμογελάστε και μετά σουφρώστε τα χείλη σας.

Κάνετε έντονες κινήσεις.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

  
4. Τέντωμα Χειλιών (β).
Χαμογελάστε με χείλη ανοιχτά και δόντια ελαφρώς ανοιχτά.
Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

5. Σούφρωμα Χειλιών με χείλη ανοιχτά.

Σουφρώστε τα χείλη (σε κυκλική θέση σαν να λέτε ο).

Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

6. Τέντωμα και Σούφρωμα Χειλιών (β).

Χαμογελάστε και μετά σουφρώστε τα χείλη σας με τα χείλη ανοιχτά.

Κάνετε έντονες κινήσεις.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

Κλείσιμο

* Πίεση χειλιών
Πιέστε τα χείλη μεταξύ τους σφιχτά για 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.
 

* Πίεση χειλιών σε γλωσσοπίεστρο

(μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την λαβή κουταλιού)

Βάλτε το γλωσσοπίεστρο ανάμεσα στα χείλη οριζοντίως,

 πιέστε δυνατά ενώ προσπαθείτε να το τραβήξετε και με τα δύο χέρια.

Εφαρμόστε πίεση για 3 με 5 δευτ.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

 * Φούσκωμα

Φουσκώστε τα μάγουλα

Μεταφέρετε τον αέρα από το ένα μάγουλο στο άλλο 5 με 10 φορές

Δεν πρέπει να διαφύγει αέρας από τα χείλη ή την μύτη.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

Οι ασκήσεις αυτές είναι βασικές, ενδεικτικές και δεν αποτελούν θεραπεία από μόνες τους αν και μπορούν να βελτιώσουν την κινητικότητα των χειλών. Προτιμήστε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπείας σχεδιασμένο ειδικά για εσάς από έναν λογοθεραπευτή για πλήρη θεραπευτική αντιμετώπιση.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Δυσφαγία: Συμβουλές για Επιτυχημένα Γεύματα

 Η δυσφαγία είναι κοινό χαρακτηριστικό σύμπτωμα πολλών ασθενειών που προκαλούν βλάβες στο νευρικό σύστημα. Σε πολλές περιπτώσεις οι ασθενείς φτάνουν να χρειάζονται την βοήθεια νοσηλευτικού προσωπικού ή των συγγενών που τους φροντίζουν για τη διαδικασία του φαγητού. Εάν φροντίζετε κάποιον που χρειάζεται τη βοήθειά σας στη σίτιση, αντιλαμβάνεστε την προσπάθεια, την προσοχή και τον χρόνο που απαιτεί από κάθε πλευρά. Οι συμβουλές παρακάτω θα σας βοηθήσουν να επιτύχετε ευκολότερα, ασφαλέστερα και -γιατί όχι;- πιο ευχάριστα γεύματα:

• Προετοιμάστε ένα ήρεμο περιβάλλον.
• Σιγουρευτείτε ότι ο ασθενής μπορεί να αναπνεύσει από την μύτη. Εάν χρειαστεί καθαρίστε την.
• Ελέγξτε εάν η τεχνητή οδοντοστοιχία (μασέλα) είναι σταθερή.
• Μη γεμίζετε το κουτάλι.
• Χρησιμοποιήστε κανονικά μαχαιροπήρουνα (όχι πολύ βαθιά ούτε μυτερά). Εάν χρειαστεί χρησιμοποιήστε ειδικά μαχαιροπήρουνα και σερβίτσια σε συνεννόηση με τον εργοθεραπευτή
• Εάν είναι εφικτό, χρησιμοποιήστε κανονικά ποτήρια ή ειδικά κύπελλα με εγκοπή για την μύτη και όχι κύπελλα με στόμιο.

"flexi cup" ή "nose cut cup" ή "κύπελλο εκμάθησης πόσης"

• Σε περιπτώσεις μειωμένης λειτουργικότητας των χεριών, μπορούν να χρησιμοποιηθούν καλαμάκια αλλά μόνο εάν τα χείλη κλείνουν επαρκώς (ώστε να αποφευχθεί η εισροή αέρα που ενισχύει την εισρόφηση). Τα καλαμάκια πρέπει να αποφεύγονται όταν υπάρχει έντονο το αντανακλαστικό δαγκώματος. Εάν ο ασθενής δυσκολεύεται να ρουφήξει χρησιμοποιήστε μικρότερο καλαμάκι.
• Όταν βοηθάτε τον ασθενή να φάει, σταθείτε απέναντι ώστε να έχετε αμφίδρομη βλεματική επαφή. Μην στέκεστε όρθιος/α καθώς αυτό μπορεί να κάνει τον ασθενή να τεντώνει τον λαιμό προς τα επάνω.
• Αφιερώστε και αφήστε αρκετό χρόνο στην ώρα του φαγητού.
• Περιμένετε να καταπιεί ο ασθενής. Μην δίνετε την επόμενη κουταλιά ή γουλιά πολύ σύντομα. Εάν καταπιεί θα το καταλάβετε από την κίνηση του λάρυγγα. Καθαρίστε το στόμα από τυχόν υπολείμματα.
• Καθίστε ακριβώς απέναντι από τον ασθενή όταν δίνετε το φαγητό. Σιγουρευτείτε ότι το κουτάλι ή το πηρούνι μπαίνει στο στόμα σε ευθεία. Εάν χρειαστεί πιέστε λίγο την γλώσσα. Ενθαρρύνετε τον ασθενή να πάρει ο ίδιος την τροφή στο στόμα του και βγάλτε αμέσως το πηρούνι ή κουτάλι. Μην το καθαρίζετε στα χείλη ή στα δόντια.
• Φροντίστε ώστε τα χείλη του ασθενή να είναι κλειστά όταν μασάει ή καταπίνει (βοηθήστε εάν χρειαστεί).
• Εάν χρειαστεί ξαναζεστάνετε το φαγητό. Οι κρύες τροφές δεν έχουν αρκετή γεύση, είναι δύσκολο να φαγωθούν και έτσι δεν δίνουν αρκετό ερέθισμα.
• Προτιμήστε να ταμπονάρετε το στόμα του ασθενή (παρά να το σκουπίζετε).
• Μην κάνετε ερωτήσεις στον ασθενή όταν τρώει. Δώστε σύντομες οδηγίες.

"Nευρογενείς ασθένειες όπως η Νόσος του Parkinson, η Νόσος Alzheimer, η Σκλήρυνση κατά Πλάκας, η Μυασθένεια Gravis και βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος όπως το Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο, η Κρανιοεγκεφαλική Κάκωση και η Εγκεφαλική Παράλυση μπορεί να συνοδεύονται από δυσφαγία."

• Σε περίπτωση εισρόφησης (δείτε εδώ) ενθαρρύνετε τον ασθενή να βήξει δυνατά. Εάν χρειαστεί εφαρμόστε την λαβή Heimlich. Διακόψτε την σίτιση μέχρι να επανέλθει ο ρυθμός αναπνοής.
• Εάν δε λειτουργεί το αντανακλαστικό της κατάποσης εφαρμόστε πιέσεις κάτω από το πηγούνι.
• Σε περίπτωση κόπωσης, μπορεί να βοηθήσουν μικρές μπουκιές με μεγαλύτερη συχνότητα και ξεκούραση πριν από το φαγητό.
• Μπορεί να χρειαστεί να καθαρίζει ο ασθενής τον λαιμό του συχνά.
• Ο ασθενής θα πρέπει να κάθεται για 15 λεπτά μετά το φαγητό.
• Δώστε ένα χάπι τη φορά με ένα κουτάλι.
• Φροντίστε την στοματική του υγιεινή. (δείτε εδώ)
• Κάποιες φορές, οι τεχνητές οδοντοστοιχίες δεν εφαρμόζουν σωστά λόγω των αλλαγών που συμβαίνουν στο στόμα. Ειδικές κόλλες μπορούν να βοηθήσουν να μείνουν σταθερές. Εάν χρειαστεί απευθυνθείτε σε οδοντίατρο.
• Σε περιπτώσεις σιελόρροιας αποφύγετε τις πολύ έντονες γεύσεις.
• Είναι πολύ σημαντικό να προσέξετε τον τρόπο που σερβίρετε το φαγητό. Ο ασθενής πρέπει να το χαίρεται. Η μυρωδιά και η γεύση παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο καθώς αυξάνουν την αισθητικότητα του στόματος.
• Απλοί τρόποι για να διατηρήσετε τη μυρωδιά και τη γεύση είναι:

τρόφιμα στον ατμό ή στο γκριλ

ελαφριές σάλτσες

ποικιλία φαγητού

μπαχαρικά

σωστές θερμοκρασίες 

Θυμηθείτε πως αν αντιληφθείτε κάτι διαφορετικό από τη συνηθισμένη διαδικασία πρέπει να απευθυνθείτε άμεσα σε ΩΡΛ.

Σημείωση: Το παρόν κείμενο δεν αποτελεί πηγή αναφοράς για ακαδημαϊκά έργα. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή του.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Λογοθεραπευτική Αντιμετώπιση της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας

Η Πολλαπλή Σκλήρυνση ή Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣΚΠ) είναι αυτοάνοσο νόσημα που προκαλείται από φθορά της μυελίνης, της ουσίας που περιβάλει και προστατεύει τα νευρικά κύτταρα. Η καταστροφή της μυελίνης εμποδίζει την μεταφορά ηλεκτρικών ώσεων μεταξύ των νεύρων οδηγώντας σταδιακά σε πολλαπλά νευρολογικά συμπτώματα, από κινητικές μέχρι γνωστικές διαταραχές. Ανάμεσα στα συμπτώματα παρατηρούνται και προβλήματα ομιλίας (δυσαρθρία), κατάποσης (δυσφαγία) και φωνής (δυσφωνία). Οι αλλαγές στη λειτουργικότητα μπορεί να προκύψουν σε διάφορες φάσεις της εξέλιξης της νόσου ανάλογα με τον εντοπισμό της βλάβης στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Λαμβάνοντας υπόψιν ότι οι μύες της ομιλίας χρησιμοποιούνται επίσης και στην κατάποση, δεν είναι παράξενο το γεγονός ότι οι ασθενείς με δυσκολίες στην ομιλία μπορεί να παρουσιάσουν και προβλήματα κατάποσης. Η δυσφαγία προκύπτει από βλάβη των νεύρων που ελέγχουν τους μύες του στόματος και του λαιμού. Συμπτώματα δυσφαγίας μπορεί να είναι ο βήχας ή ο πνιγμός κατά την κατάποση ή η αίσθηση στάσης τροφής στον λαιμό. Εάν δεν αντιμετωπιστούν τα προβλήματα κατάποσης υπάρχει κίνδυνος υποσιτισμού ή/ και αφυδάτωσης καθώς και αναπνευστικές λοιμώξεις αφού τροφές και υγρά μπορεί να περάσουν από τον λάρυγγα στους πνεύμονες (εισρόφηση) αντί για τον οισοφάγο και το στομάχι. Η πιο συνηθισμένη επίπτωση είναι η πνευμονία λόγω εισρόφησης.

Το θεραπευτικό πλάνο εξαρτάται από τα ειδικά συμπτώματα που παρουσιάζει κάθε ασθενής. Οι λογοθεραπευτές χρησιμοποιούν πλήθος τεχνικών για να βοηθήσουν τα άτομα με ΣΚΠ να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες ομιλίας, φωνής ή/ και κατάποσης καταρτώντας ένα εξατομικευμένο θεραπευτικό πλάνο.

Το πρόγραμμα θεραπείας μπορεί να περιλαμβάνει ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών της γλώσσας, των χειλιών, του προσώπου, εκμάθηση τεχνικών ελέγχου της ομιλίας, ασκήσεις ελέγχου αναπνοής, επιλογή κατάλληλου τρόπου εναλλακτικής επικοινωνίας (κάρτες, συσκευές, εφαρμογές, προγράμματα). Ο λογοθεραπευτής διδάσκει τον ασθενή να αναγνωρίζει την αίσθηση της διαδικασίας της κατάποσης για μπορεί να βοηθήσει την τροφή (στο μέτρο που μπορεί) να κατέβει σωστά, αλλάζει τις τροφές και την υφή των τροφών (πχ. προσθέτοντας πηκτικές ουσίες ή πολτοποιεί τροφές όπου και όταν χρειάζεται) και εφαρμόζει τεχνικές αλλαγής της θέσης του κεφαλιού και λαβές κατάποσης κατά την σίτιση για να διευκολυνθεί η κατάποση.

Παρ' όλο που ο ρόλος της λογοθεραπείας στην ΣΚΠ είναι υποτιμημένος λόγω της εξελικτικής φύσης της νόσου, η εξατομικευμένη και στοχευμένη θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση των προβλημάτων ομιλίας, φωνής και κατάποσης που μπορεί να προκύψουν.

 

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com