"Στόλισε το δέντρο!": Ασκήσεις και Κίνητρο

Οι ασκήσεις είναι βαρετές. Όλες οι ασκήσεις. Ειδικά αν τις ονομάσουμε "ασκήσεις" γίνονται ακόμη πιο βαρετές. Η λέξη από μόνη της περιέχει μία έννοια υποχρέωσης, ένα "πρέπει", μία σοβαρότητα. Όλοι βαριόμαστε να κάνουμε ασκήσεις και τα παιδιά βαριούνται τις ασκήσεις κι εμάς μαζί που τις επιβάλλουμε.

Αν όμως τις εντάξουμε μέσα σε παιχνίδι; Χμμμ...

Όταν κάνουμε μυολειτουργική θεραπεία που είναι κουραστική λόγω των επαναλήψεων και επίπονη κάποιες φορές, οι θεραπευτές βρίσκουμε τρόπους να επιτύχουμε τους θεραπευτικούς μας στόχους αλλά και να περνάμε καλά. Με λίγα λόγια δίνουμε κίνητρο.
Εμείς εδώ φτιάχνουμε επιτραπέζια παιχνίδια για να αυξήσουμε το ενδιαφέρον και το κίνητρο του παιδιού απέναντι στις -βαρετές και δύσκολες κάποιες φορές- ασκήσεις που πρέπει να κάνει. Φέτος κάναμε κάτι απλό αλλά απίστευτα αποτελεσματικό. Το ονομάσαμε "Στόλισε το δέντρο!".
Φτιάξαμε ένα απλούστατο δέντρο από χαρτόνι και καταγράψαμε τις ασκήσεις με αστεία ονόματα σε μονόχρωμες κάρτες. Χρησιμοποιούμε ένα ζάρι χρωμάτων και χρωματιστά κουφέτα. Ρίχνουμε το ζάρι και παίρνουμε την κάρτα του αντίστοιχου χρώματος. Αφού εκτελέσουμε την άσκηση σωστά βάζουμε ένα κουφέτο στο δέντρο και το στολίζουμε. Όσο περισσότερες ασκήσεις κάνουμε, τόσο πιο όμορφο δέντρο φτιάχνουμε και φυσικά, τόσο πιο πολλά κουφέτα θα φάμε στο τέλος της άσκησης ;)

Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αληθινό δεντράκι και όποιο κίνητρο λειτουργεί καλύτερα με κάθε παιδί. Η ευελιξία και η δημιουργικότητα είναι δύναμη! Μην ξεχνάτε πώς κάνοντας αυτό που πρέπει δεν σημαίνει ότι δεν θα κάνουμε και αυτό που θέλουμε και δεν θα περνάμε καλά.

Χαμογελάτε!
Καλά Χριστούγεννα!

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

FAQ για τις Ασκήσεις Στόματος: Τα Πώς, τα Γιατί και τα Όχι

Ένα από τα σημαντικότερα και πιο θεμελιώδη εργαλεία του λογοθεραπευτή είναι οι στοματο-προσωπικές ασκήσεις (ΣΠΑ). Από τα "αρχαιότερα" εργαλεία της επιστήμης μας, χρησιμοποιούνται σε μεγάλο εύρος διαταραχών με πλήθος παραλλαγών. Στην πορεία και στην επιστημονική εξέλιξη της λογοθεραπείας αναπτύχθηκαν μέθοδοι που οργάνωσαν τις ασκήσεις αυτές, τις μελέτησαν σε βάθος και όρισαν το πεδίο εφαρμογής τους. Η σύγχρονη επιστημονική πρακτική επισημαίνει τα όρια και την χρήση των ασκήσεων, προβαίνει σε νέες μελέτες πιο συγκεκριμένες, με ακριβέστερα και μετρήσιμα αποτελέσματα αν και ενίοτε παρατηρείται μία λανθασμένη νοοτροπία σχετικά με την επιλογή των ασκήσεων και την εφαρμογή τους.

*Τι είναι οι στοματοπροσωπικές ασκήσεις;
Επισήμως, "οι στοματο-προσωπικές ασκήσεις είναι μη λεκτικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν αισθητηριακή διέγερση ή ενέργειες των χειλιών, της γνάθου, της γλώσσας, της μαλακής υπερώας, του λάρυγγα και των αναπνευστικών μυών που στόχο έχουν να επηρεάσουν τα φυσιολογικά ερείσματα του στοματοφαρυγγικού μηχανισμού ώστα να επηρεάσουν τις λειτουργίες του. Οι ΣΠΑ μπορεί να περιλαμβάνουν ενεργητικές μυϊκές ασκήσεις, μυϊκές εκτάσεις, παθητική άσκηση και αισθητηριακά ερεθίσματα" (Adverson et all, 2007).

*Πότε κάνουμε στοματο-προσωπικές ασκήσεις;
Κάθε άσκηση στοχεύει σε κάποια λειτουργία του στόματος. Η θεραπεία προσαρμόζεται και εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που παρατηρούνται νευρο-μυϊκές ή δομικές διαταραχές ή διαταραχές της φυσιολογίας στην περιοχή του στόματος που επηρεάζουν την σωστή του λειτουργία: σε παιδιά με λανθασμένα πρότυπα κατάποσης και στοματική αναπνοή, σε παιδιά με σύνδρομο Down, σε παιδιά με γναθοπροσωπικές ανωμαλίες, σε ασθενείς με νευροκινητικές διαταραχές (μετά από αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια ή νευρογενείς νόσους ή κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις ή εγκεφαλική παράλυση), σε ασθενείς με δυσφαγία (διαταραχές κατάποσης) ανά περίπτωση. Ο λογοθεραπευτής εξετάζει και κρίνει πολυπαραγοντικά αν και σε ποιο βαθμό θα ωφεληθεί κάθε θεραπευόμενος από την συγκεκριμένη θεραπεία και θα ορίσει εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα.

*Η στοματο-κινητική θεραπεία βελτιώνει την ομιλία;
Οι νέες μελέτες επισημαίνουν ότι παρ' όλο που οι οι λειτουργίες του στόματος (ομιλία, αναπνοή, θηλασμός, μάσηση, κατάποση) μοιράζονται τις ίδιες ανατομικές δομές, εξακολουθούν να αποτελούν διαφορετικές λειτουργίες σε νευρολογικό επίπεδο. Η θεραπεία ομιλίας απαιτεί ομιλία και λεκτικά ερεθίσματα. Ερευνητικά, δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι ασκήσεις στόματος μπορούν να διορθώσουν την ομιλία (Lof, 2006 & Mc Cauley, 2009).
Φυσικά, δεν πρέπει να συγχέεται η τοποθέτηση των οργάνων άρθρωσης για την εκφορά ενός ήχου της ομιλίας (δλδ. σε ποιο σημείο τοποθετείται η γλώσσα και τα χείλη για να πούμε το |r| ή το |l| ή το |s| κλπ.) με την στοματο-κινητική θεραπεία.
Για παράδειγμα, ένα παιδί με εξώθηση της γλώσσας κατά την κατάποση που παρουσιάζει διαταραχή άρθρωσης (δεν μπορεί να πει το |s|) θα ακολουθήσει συνδιασμό θεραπειών: θεραπευτικό πρόγραμμα με ασκήσεις γλώσσας και χειλιών για να μπορεί καταπίνει σωστά και να αναπνέει από το στόμα και παράλληλα σωστή τοποθέτηση και εκφορά του |r|. Από την άλλη ένα παιδί που δεν μπορεί να πει σωστά το |r| θα ακολουθήσει αποκλειστικά ένα πρόγραμμα θεραπείας άρθρωσης για το |r| χωρίς να κάνει ασκήσεις για το στόμα εφόσον δεν τις χρειάζεται. Το ίδιο ισχύει και για τους ενήλικες.
 Αξίζει να σημειώσουμε ότι έχει βρεθεί πώς για την ομιλία χρειάζεται μόνο το 10-20% της μέγιστης δύναμης των χειλιών ενώ για τη γνάθο περίπου το 11-15%. Εάν αυτό επιτυγχάνεται για την ομιλία, τότε γιατί να φορτωθεί ο θεραπευόμενος με περιττές ασκήσεις;

*Η στοματο-κινητική θεραπεία είναι επίπονη;
Όχι. Ίσως λίγο κουραστική καθώς απαιτεί αρκετές επαναλήψεις κάποιες φορές. Εφόσον δεν υπάρχει κάποια κεντρική εγκεφαλική βλάβη ή σύνδρομο κροταφογναθικής άρθρωσης ώστε οι ίδιες οι κινήσεις να προκαλούν πόνο στον θεραπευόμενο η στοματο-προσωπική θεραπεία δεν πονά.

*Μπορεί να συνδιαστεί με ορθοδοντική θεραπεία;
Ο λογοθεραπευτής που εφαρμόζει στοματο-προσωπική θεραπεία συνεργάζεται άμεσα με τον ορθοδοντικό που παρακολουθεί τον θεραπευόμενο. Συνήθως όπου παρατηρείται άτυπη κατάποση ή εξώθηση γλώσσας ο συνδιασμός των δύο θεραπειών είναι απαραίτητος για επιτυχή και μόνιμα αποτελέσματα.

*Η στοματο-προσωπική θεραπεία απαιτεί την χρήση εργαλείων;
Κάποιες μέθοδοι στοματο-κινητικής θεραπείας χρησιμοποιούν συγκεκριμένα εργαλεία, ειδικά κατασκευασμένα ανάλογα με την φιλοσοφία και το ασκησιολόγιο που αναπτύσσουν, όπως είναι η Oral Placement Therapy και η Μέθοδος Padovan. Από την άλλη, μέθοδοι όπως η Μυολειτουργική Θεραπεία απαιτεί τη χρήση λίγων ή καθόλου εργαλείων ανάλογα πάλι με τους στόχους θεραπείας.


Η ανασκόπιση της βιβλιογραφίας αναδεικνύει πολύ ενδιαφέροντα δεδομένα και πλήθος αντιθετικών απόψεων σχετικά με τη χρήση των στοματο-προσωπικών ασκήσεων. Οι ειδικοί συμφωνούν για την αποτελεσματικότητά τους σε συγκεκριμένες διαταραχές αλλά επισημαίνουν την ματαιότητα της χρήσης τους σε άλλες. Οι στοματο-προσωπικές ασκήσεις δεν είναι λογοθεραπεία και η λογοθεραπεία δεν είναι μόνο στοματο-προσωπικές ασκήσεις. Ο θεραπευτής σας θα αξιολογήσει και εφαρμόσει ένα κατάλληλο πλάνο θεραπείας για εσάς ή για το παιδί σας και θα οργανώσει εξατομικευμένο ασκησιολόγιο, αποτελεσματικό και επιστημονικά τεκμηριωμένο. Μην διστάζετε να ρωτάτε, να ζητάτε συμβουλές και κυρίως προσέχετε πάντα τις ασκήσεις και το υλικό που βρίσκετε στο διαδίκτυο.

 

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

 
Βιβλιογραφία

1) Arvedson, J., Clark, H., Frymark, T., Lazarus, C., Lof, G., McCauley, R., Mullen, R., Schooling, T., & Strand, E. (2007, November). The effectiveness of oral-motor exercises: An evidence-based systematic review. Paper presented at the annual convention of the American Speech-Language-Hearing Association, Boston, MA.

2) Benkert, K. (1997). The effectiveness of orofacial myofunctional therapy in improving dental occlusion. International Journal of Orofacial Myology. Vol. 23, 35-47.

3) Clark, H. M. (2003). Neuromuscular treatments for speech and swallowing: A tutorial. American Journal of Speech Language Pathology, 12(4), 400-415.

4) Clark, H.M. (2005, June 14). Clinical decision making and oral motor treatments. The ASHA Leader, pp. 8-9, 34-35.
 

5) Forrest, K. (2002, February). Are oral-motor exercises useful in the treatment of phonological/articulatory disorders?. In Seminars in Speech and Language (Vol. 23, No. 01, pp. 015-026). 
 
6) Braislin, M. A. G., & Cascella, P. W. (2005). A preliminary investigation of the efficacy of oral motor exercises for children with mild articulation disorders. International Journal of Rehabilitation Research, 28(3), 263-266. 
 

7) Lof, G. L. (2006). Logic, theory, and evidence against using nonspeech oralmotor exercises. ASHA Annual Convention, Miami Beach.

8) Rebecca J. McCauley, Edythe Strand, Gregory L. Lof, Tracy Schooling, Tobi Frymark; Evidence-Based Systematic Review: Effects of Nonspeech Oral Motor Exercises on Speech. Am J Speech Lang Pathol 2009;18(4):343-360. doi: 10.1044/1058-0360(2009/09-0006).

9) Ruscello, D. M. (2009). Treating compensatory errors in the cleft palate population: Some treatment techniques. In C. Bowen, Children's speech sound disorders. Oxford: Wiley-Blackwell, pp. 289-293.

10) Wilson, E.M., Green, J.R., Yunusova, Y., & Moore, C.A. (2008). Task specificity in early oral motor development. Seminars in Speech and Language. 29, 257-266.

Στοματοκινητικές Ασκήσεις: Ασκήσεις Γλώσσας

 Η γλώσσα μας είναι το όργανο που χρησιμοποιούμε κατεξοχήν κατά την ομιλία και την κατάποση. Στην ουσία πρόκειται για έναν μυ, ευαίσθητο αλλά πολύ δυνατό. Οι ασκήσεις της γλώσσας συνήθως συνοδεύονται και από ασκήσεις χειλιών και, όπως κι αυτές εφαρμόζονται στα πλαίσια της θεραπείας μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, Νόσο του Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, σύνδρομο Down, διαταραχές άρθρωσης, ομιλίας, λήψης και κατάποσης τροφής, εν γένει στοματοκινητικές και μυολειτουργικές διαταραχές. Στόχος των παρακάτω ασκήσεων είναι να ενδυναμώσουν και να αυξήσουν το εύρος κίνησης της γλώσσας. Προσπαθήστε να κάνετε όσο το δυνατόν πιο δυνατές και μεγάλες κινήσεις και φυσικά σταματήστε αμέσως εάν αισθανθείτε πόνο ή πίεση στον λαιμό. Σε περιπτώσεις ημιπάρεσης ή ημιπληγίας συμβουλευτείτε απαραιτήτως τον λογοθεραπευτή σας πριν τις εφαρμόσετε.

Εύρος Κίνησης Γλώσσας

1. Έκταση
Βγάλτε την γλώσσα έξω από το στόμα
Τεντώστε την όσο περισσότερο γίνεται
Κρατήστε στην ίδια θέση σταθερή και σε ευθεία για 3-5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές

2. Απόσυρση
Τραβήξτε την γλώσσα μέσα στο στόμα, όσο πιο πίσω μπορείτε (όπως όταν λέμε |k|)
Κρατήστε για 1-3 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές

3. Έκταση και Απόσυρση
Συνδιάστε τις δύο παραπάνω ασκήσεις διατηρώντας την κάθε θέση για 1-3 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές

4. Άκρη της Γλώσσας Ψηλά
Τοποθετήστε την γλώσσα πίσω από τα πάνω δόντια/ ακουμπήστε τα πάνω ούλα
Ανοίξτε το στόμα όσο περισσότερο μπορείτε χωρίς να πέσει η γλώσσα
Κρατήστε την ίδια θέση για περίπου 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές

5. Γλώσσα στον Ουρανίσκο
Τοποθετήστε την γλώσσα πίσω από τα πάνω δόντια
Κρατώντας την ψηλά, γλείψτε τον ουρανίσκο μπρος-πίσω
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές

6. Δεξιά-Αριστερά
Τοποθετήστε την γλώσσα έξω ακουμπώντας την δεξιά γωνία του στόματος
Κρατήστε για 3-5 δευτ.
Τοποθετήστε την γλώσσα έξω ακουμπώντας την αριστερή γωνία του στόματος
Κρατήστε για 3-5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5-10 φορές

Αντίσταση

1. Πίεση προς τα επάνω
Βγάλτε την γλώσσα έξω
Με ένα πλατύ αντικείμενο (γλωσσοπίεστρο/κουτάλι) πιέστε την γλώσσα προς τα κάτω ενώ ταυτόχρονα σπρώχνετε το αντικείμενο με την γλώσσα προς τα επάνω.
Κρατήστε 2-3 δευτ.
Επαναλάβετε 5 φορές

2. Πίεση στα πλάγια
Τεντώστε την γλώσσα έξω
Τοποθετήστε ένα γλωσσοπίεστρο δεξιά της και πιέστε αντίθετα
Κρατήστε 1-2 δευτ.
Επαναλάβετε 5 φορές
Τοποθετήστε ένα γλωσσοπίεστρο αριστερά της και πιέστε αντίθετα
Κρατήστε 1-2 δευτ.
Επαναλάβετε 5 φορές
! Συμβουλευτείτε απαραιτήτως τον λογοθεραπευτή σας για ακριβείς οδηγίες (εγκεφαλικές βλάβες/ πλάγιος σιγματισμός)

3. Πίεση μέσα
Τοποθετήστε το δάχτυλό σας στην εξωτερική πλευρά του μάγουλου
Από την μέσα πλευρά, πιέστε το μάγουλο στο σημείο που ακουμπά το δάχτυλό σας
Πιέστε όσο πιο δυνατά μπορείτε.
Κρατήστε 1-2 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές για κάθε πλευρά εκτός εάν σας έχουν δοθεί συγκεκριμένες οδηγίες.



Εφαρμόστε τις ασκήσεις με προσοχή και συμβουλευτείτε λογοθεραπευτή σε κάθε περίπτωση ώστε να αποφύγετε να ενισχύσετε που χρειάζονται χαλάρωση ή κινήσεις που απαιτούν ειδικό χειρισμό. Οι ασκήσεις αυτές είναι ενδεικτικές, αποτελούν μία βάση στην θεραπευτική διαδικασία αλλά δεν μπορούν από μόνες τους να αποτελέσουν ένα πλήρες θεραπευτικό πρόγραμμα.

Πατήστε εδώ για ασκήσεις για τα χείλη
Illustration via sketchplease.com

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Στοματοκινητικές Ασκήσεις: Ασκήσεις Χειλιών

Οι ασκήσεις αυτές είναι δομημένες με σκοπό να αυξήσουν το εύρος κίνησης των χειλιών στοχεύοντας στην ομαλή λειτουργικότητα της ομιλίας και της κατάποσης. Είναι κατάλληλες για θεραπεία μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, Νόσο του Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, σύνδρομο Down, διαταραχές άρθρωσης, ομιλίας, λήψης και κατάποσης τροφής, εν γένει στοματοκινητικές και μυολειτουργικές διαταραχές. Είναι σημαντικό να προσπαθήσετε να κάνετε όσο το δυνατόν μεγαλύτερες και δυνατότερες κινήσεις μέχρι να νιώσετε τους μύες να τεντώνονται. Σταματήστε εάν νιώσετε πόνο και ενημερώστε τον λογοθεραπευτή ή τον γιατρό σας. 

Εύρος κίνησης

1. Τέντωμα Χειλιών.
Χαμογελάστε με χείλη κλειστά.
Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

2. Σούφρωμα Χειλιών.

Σουφρώστε τα χείλη (σαν σε φιλί).

Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

3. Τέντωμα και Σούφρωμα Χειλιών.

Χαμογελάστε και μετά σουφρώστε τα χείλη σας.

Κάνετε έντονες κινήσεις.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

  
4. Τέντωμα Χειλιών (β).
Χαμογελάστε με χείλη ανοιχτά και δόντια ελαφρώς ανοιχτά.
Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

5. Σούφρωμα Χειλιών με χείλη ανοιχτά.

Σουφρώστε τα χείλη (σε κυκλική θέση σαν να λέτε ο).

Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

6. Τέντωμα και Σούφρωμα Χειλιών (β).

Χαμογελάστε και μετά σουφρώστε τα χείλη σας με τα χείλη ανοιχτά.

Κάνετε έντονες κινήσεις.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

Κλείσιμο

* Πίεση χειλιών
Πιέστε τα χείλη μεταξύ τους σφιχτά για 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.
 

* Πίεση χειλιών σε γλωσσοπίεστρο

(μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την λαβή κουταλιού)

Βάλτε το γλωσσοπίεστρο ανάμεσα στα χείλη οριζοντίως,

 πιέστε δυνατά ενώ προσπαθείτε να το τραβήξετε και με τα δύο χέρια.

Εφαρμόστε πίεση για 3 με 5 δευτ.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

 * Φούσκωμα

Φουσκώστε τα μάγουλα

Μεταφέρετε τον αέρα από το ένα μάγουλο στο άλλο 5 με 10 φορές

Δεν πρέπει να διαφύγει αέρας από τα χείλη ή την μύτη.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

Οι ασκήσεις αυτές είναι βασικές, ενδεικτικές και δεν αποτελούν θεραπεία από μόνες τους αν και μπορούν να βελτιώσουν την κινητικότητα των χειλών. Προτιμήστε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπείας σχεδιασμένο ειδικά για εσάς από έναν λογοθεραπευτή για πλήρη θεραπευτική αντιμετώπιση.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Στοματοπροσωπικές Ασκήσεις

Η στοματο-κινητική (στοματο-προσωπική) θεραπεία εφαρμόζεται με στόχο την ενίσχυση των δεξιοτήτων του στόματος, απαραίτητων για την σωστή ανάπτυξη της ομιλίας και της σίτισης. Οι δεξιότητες του στόματος περιλαμβάνουν την συνειδητότητα, την ενδυνάμωση, την κινητικότητα και τον συντινισμό των χειλιών,των μάγουλων, της γλώσσας και της γνάθου. Αποτελούν μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας σε περιπτώσεις αρθρωτικών διαταραχών, δυσαρθρίας, στοματικής αναπνοής και διαταραχών ομιλίας μετά από κάποια νευρολογική πάθηση ή κάκωση γενικά. Ωστόσο έχει αμφισβητηθεί η αποτελεσματικότητά τους σε απραξικού τύπου διαταραχές.
Οι παρακάτω ασκήσεις είναι απλές και εφαρμόσιμες στην καθημερινότητα. Σημειώστε ότι δεν αντικαθιστούν την θεραπευτική διαδικασία και αποτελούν απλώς ένα βοήθημα, ένα εργαλείο για ευκολότερη υπενθύμιση στο σπίτι. Επίσης δεν αποκαθιστούν πιθανές δυσκολίες στην άρθρωση. 

Συμβουλευτείτε λογοθεραπευτή ειδικό στην στοματο-κινητική/ μυολειτουργική θεραπεία που θα αξιολογήσει την κατάσταση, θα ορίσει ένα θεραπευτικό πρόγραμμα και θα σας καθοδηγήσει καθ'όλη την διαδικασία.

Στοματο-προσωπικές Μέρος Ι

Ασκήσεις για χείλη, μάγουλα, γλώσσα σε σκίτσα

Στοματο-προσωπικές Μέρος ΙΙ

Επιτραπέζιο παιχνίδι με στοματο-προσωπικές ασκήσεις για πιο ευχάριστη θεραπεία

Στοματο-προσωπικές Μέρος ΙΙΙ

Χάρτινο ζάρι με ασκήσεις γλώσσας- Χρειάζεται εκτύπωση, κόψιμο και κόλλημα

Στοματο-Προσωπικές Ασκήσεις Μέρος IV

Φωτογραφίες που απεικονίζουν στοματοπροσωπικές ασκήσεις και εκφράσεις-Κορίτσι & Αγόρι

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Άτυπη κατάποση: Χαρακτηριστικά, Αίτια και Αντιμετώπιση

Ίσως να μην το έχετε σκεφτεί ποτέ, αλλά καταπίνουμε εκατοντάδες φορές την ημέρα. Η άτυπη κατάποση είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται στα παιδιά και συνήθως ακολουθεί το άτομο και στην ενήλικη ζωή εάν δεν αντιμετωπιστεί.

Για να καταπιούμε την τροφή, το νερό, το σάλιο ακολουθούμε μία συγκεκριμένη διαδικασία που χωρίζεται σε τρεις φάσεις: την στοματική, την φαρυγγική και την οισοφαγική (περισσότερα εδώ). Η άτυπη κατάποση παρουσιάζεται στο στοματικό στάδιο της κατάποσης και αφορά κυρίως την κινητικότητα της γλώσσας.

Φυσιολογικά, για να καταπιούμε το μπροστινό μέρος της γλώσσας υψώνεται και πιέζει τα φατνία (πίσω μέρος των ούλων). Στην συνέχεια, η γλώσσα κάνει μία κυματοειδή κίνηση και σπρώχνει την τροφή προς τον φάρυγγα. Τα χείλη παραμένουν κλειστά χωρίς να συμμετέχουν σε κανένα σημείο της διαδικασίας.

Κατά την άτυπη κατάποση η γλώσσα πιέζει τους άνω ή/και κάτω κεντρικούς και πλάγιους τομείς και κυνόδοντες είτε προβάλλει μεταξύ των οδοντικών τόξων. Συνήθως το κάτω χείλος ή οι γωνίες των χειλιών σφίγγουν κάνοντας υπερπροσπάθεια να βοηθήσουν την γλώσσα ή να αποτρέψουν την διαρροή τροφής έξω από το στόμα. Η άτυπη κατάποση σχετίζεται συνήθως με γενικότερη λανθασμένη τοποθέτηση και προβολή της γλώσσας από τα οδοντικά τόξα (tongue thrust). 

Η άτυπη κατάποση συνήθως συνοδεύεται από:

• χασμοδοντία (ανοιχτή δήξη)
• υποτονικά χείλη
• λεπτό άνω χείλος
• στεγνά και "σκασμένα" χείλη
• ουλίτιδα
• θέση της γλώσσας στο "έδαφος" του στόματος ή ανάμεσα στα δόντια
• λανθασμένη άρθρωση του |r| και του |s|
• δυσάρεστο τρόπο μάσησης και κατάποσης (ανοιχτό στόμα, θόρυβος, εκροή τροφής κλπ)
• στοματική ή μικτή αναπνοή (περισσότερα εδώ)
• πιθανά συμπτώματα συνδρόμου κροταφογναθικής άρθρωσης

Τα αίτια εμφάνισης της άτυπης κατάποσης είναι πολλαπλά και μπορεί να συνυπάρχουν περισσότερα από ένα:

• στοματικές έξεις (εκμύζηση δαχτύλου,μαλλιών, ονυχοφαγία, εκτεταμένη χρήση πιπίλας κλπ)
• μακρογλωσσία
• κοντός χαλινός της γλώσσας
• κληρονομική/ γενετική προδιάθεση (δομή στόματος, γνάθου, δοντιών κλπ)
• αισθητηριακές δυσλειτουργίες του στόματος
• αναπνευστικά προβλήματα - στοματική αναπνοή (υπερτροφικές αμυγδαλές/ αδενοειδείς εκβλαστήσεις, αλλεργίες)
• ελλείψεις δοντιών
• περιορισμένος συντονισμός των κινήσεων της γλώσσας

Η άτυπη κατάποση διαγνώσκεται μετά τα τέσσερα έτη και πρώτα ερευνώνται τα αίτια εμφάνισής της. Τον σχεδιασμό του θεραπευτικού πλάνου επηρεάζουν η ηλικία και τα κίνητρα του ατόμου καθώς απαιτείται άμεση συνεργασία με τον θεραπευτή. Εφαρμόζεται μυολειτουργική θεραπεία με στόχους:

• την εκμάθηση κατάλληλου τρόπου μάσησης
• την ενδυνάμωση ή χαλάρωση συγκεκριμένων μυών
• την σωστή τοποθέτηση των γλώσσας κατά την ανάπαυση και την κατάποση
• την ενίσχυση ενός σωστού τρόπου αναπνοής
• την διόρθωση των προβλημάτων άρθρωσης-ομιλίας

Η άμεση συνεργασία με ορθοδοντικό κρίνεται απαραίτητη για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση της χασμοδοντίας και των γναθικών δυσλειτουργιών γενικά, σε παιδιά και ενήλικες. Η μυολειτουργική θεραπεία εφαρμόζεται παράλληλα και πάντοτε σε συνεννόηση με τον ορθοδοντικό.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Αναφορές

1. Longeman J. (1998). Evaluation and Treatment of Swallowing Disorders. USA: pro-ed
2. Bigenzahn W, Fischman L, Mayrhofer-Krammel U. Myofunctional Therapy in Patients with Orofacial Dysfunctions Affecting Speech. Folia Phoniatr. 1992;44:238–244
   
3. Kennedy D, Kieser J, Bolter C, Swain M, Singh B, Waddell J. Tongue Pressure Patterns During Water Swallowing. Dysphagia. 2010;25(1):11-19
4. Youmans SR, Stierwalt JA. Measures of tongue function related to normal swallowing. Dysphagia. 2006 Apr;21(2):102-11.
5. Giuca MR, Pasini M, Pagano A, Mummolo S, Vanni A.Longitudinal study on a rehabilitative model for correction of atypical swallowing.Eur J Paediatr Dent. 2008 Dec;9(4):170-4.
6. Ralli G, Ruoppolo G, Mora R, Guastini L. Deleterious sucking habits and atypical swallowing in children with otitis media with effusion. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology. 2011Oct;75(10)1260-1264
7. Lemos CM, Junqueira PAS, Gómez MVSG, Faria MEJ, Basso SC. Study of the relationship between the dentition and the swallowing of mouth breathers. Intl Arch Otorhinolaryngol 2006;10(2):114-8.
8. Peng CL, Jost-Brinkmann PG, Yoshida N, Chou HH, Lin CT. Comparison of tongue functions between mature and tongue-thrust swallowing--an ultrasound investigation. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 2004;125(5):562-70. 
9.  Lebrun Y. Tongue thrust, tongue tip position at rest, and sigmatism: A review. Journal of Communication Disorders. 1985;18(4)305–312