Διαταραχές Κατάποσης και Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μία φλεγμονώδης νόσος του αναπνευστικού που "χαρακτηρίζεται από πτωχά αναστρέψιμο περιορισμό της ροής του αέρα που είναι συνήθως προοδευτικός και σχετίζεται με μια ανώμαλη φλεγμονώδη απάντηση του πνεύμονα σε ενοχλητικά σωματίδια ή αέρια και κυρίως τον καπνό του τσιγάρου" (1). Οι ασθενείς παρουσιάζουν χρόνιο βήχα ("βήχας του καπνιστή"), δύσπνοια κατά τη δραστηριότητα ή σε ηρεμία, χρόνια παραγωγή βλέννας (απόχρεμψη). Παροξύνσεις της νόσου μπορεί να συμβούν με επιδείνωση των συμπτωμάτων.

Ερευνητές αναφέρουν πως η κλινική συμπτωματολογία της ΧΑΠ μπορεί να επηρεάσει άλλες σημαντικές λειτουργίες όπως η κατάποση (2). Έως σήμερα διαθέτουμε λίγα δεδομένα σχετικά με τον επιπολασμό των διαταραχών κατάποσης (δυσφαγία) στους ασθενείς με ΧΑΠ. Οι σχετικές μελέτες αναφέρουν πως τα ποσοστά των ασθενών με ΧΑΠ που εμφανίζουν και δυσφαγία κυμαίνονται μεταξύ 17-85% (3). Μάλιστα σημειώνεται πως οι διαταραχές κατάποσης σε ασθενείς με ΧΑΠ μπορεί να οδηγήσουν σε παρόξυνση της νόσου (2, 4, 5). Ωστόσο στη βιβλιογραφία περιγράφεται μάλλον μία αμφίδρομη σχέση της ΧΑΠ με τη δυσφαγία. Οι κυριότερες διαταραχές κατάποσης που αναφέρονται αφορούν κυρίως στη στοματική και φαρυγγική φάση της κατάποσης:

• περιορισμένη μυική δύναμη
• διαταραχή του συντονισμού αναπνοής-κατάποσης σε παροξύνσεις της νόσου
• καθυστερημένη μεταφορά του βλωμού και φαρυγγική απόκριση
• περιορισμένη λαρυγγο-φαρυγγική ευαισθησία που οδηγεί σε στάση υπολειμμάτων τροφής στον φάρυγγα μετά την κατάποση
• υψηλά ποσοστά λαρυγγικής διείσδυσης και εισρόφησης
• περιορισμένος έλεγχος γλώσσας
• καθυστερημένη φαρυγγική απόκριση
• μειωμένη λαρυγγική ανύψωση
• υψηλά ποσοστά βλαβών στο αντανακλαστικό της κατάποσης σε παροξύνσεις της νόσου

(2, 3, 4, 5, 6)

Μία αδύναμη κατάποση, όταν συνδυαστεί με μία διαταραγμένη ικανότητα χρήσης του εκπνεόμενου αέρα για καθαρισμό του λάρυγγα μπορεί να οδηγήσει σε υψηλό κίνδυνο εισρόφησης των περιεχομένων του φάρυγγα και πιθανόν σε πνευμονία λόγω εισρόφησης.

Η αντιμετώπιση της ΧΑΠ πραγματοποιείται από ειδικούς πνευμονολόγους. Μία πρώιμη εντόπιση των διαταραχών κατάποσης επιτρέπει την πρώιμη παρέμβαση που με τη σειρά της θα περιορίσει τον κίνδυνο της πνευμονίας λόγω εισρόφησης (6).

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. Μπακάκος. Π, Κωστίκας. Κ, Λουκίδης. Σ. ΧΑΠ και συνοσηρότητες. ΠΝΕΥΜΩΝ. 2010;23(1):21-23.
2. Gross R D, Atwood C W Jr, Ross S B, Olszewski J W, Eichhorn K A. The coordination of breathing and swallowing in chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med. 2009;179(7):559–565.
3. Clayton NA, Carnaby GD, Peters MJ, Ing AJ. Impaired laryngopharyngeal sensitivity in patients with COPD: the association with swallow function. Int J Speech Lang Pathol. 2014;16(6):615–623.
4.  Steidl E, Ribeiro CS, Gonçalves BF, Fernandes N, Antunes V, Mancopes R. Relationship between Dysphagia and Exacerbations in Chronic Obstructive Pulmonary Disease: A Literature Review. International Archives of Otorhinolaryngology. 2015;19(1):74-79
5. Kobayashi S, Kubo H, Yanai M. Impairment of the swallowing reflex in exacerbations of COPD. Thorax. 2007;62(11):1017. 
6. De Deus Chaves R, Chiarion Sassi F, Davison Mangilli L, et al. Swallowing transit times and valleculae residue in stable chronic obstructive pulmonary disease. BMC Pulmonary Medicine. 2014;14:62.

4 Τομείς που -δεν ξέρατε ότι- η Λογοθεραπεία μπορεί να Βοηθήσει

Illustration by Katarina Ilkovicova

 
Οι περισσότεροι άνθρωποι που συναναστρέφομαι έχουν πολύ συγκεκριμένη εικόνα για την δουλειά μου: μαθαίνω στα παιδιά να μιλούν. Η αλήθεια είναι ότι ο όρος "λογοθεραπευτής" είναι λίγο παραπλανητικός. Το βασικό αντικείμενο ενασχόλησης ενός λογοθεραπευτή είναι σαφώς ο λόγος αλλά δεν είναι μόνο αυτό, καθώς η εκπαίδευση επιτρέπει την ενασχόληση των ειδικών με ένα ευρύ φάσμα διαταραχών που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τα συστήματα που συμμετέχουν στον λόγο και τις λειτουργίες τους.

Πέρα λοιπόν από τα προβλήματα ομιλίας και γλωσσικής ανάπτυξης, μπορεί να εκπλαγείτε όταν μάθετε πως ένας λογοθεραπευτής είναι εκπαιδευμένος να αξιολογεί και να αντιμετωπίζει διαταραχές όλων των ηλικιών και στους παρακάτω τομείς:

>Σίτιση και Κατάποση
Οι λειτουργίες της κατάποσης και της ομιλίας μοιράζονται τις ίδιες περίπου ανατομικές δομές, έτσι η άριστη γνώση των λειτουργιών αυτών κάνει τους λογοθεραπευτές ειδικούς στην αντιμετώπιση της δυσφαγίας. Τα παιδιά με διαταραχές σίτισης και επιλεκτική διατροφή μπορεί επίσης να παρουσιάσουν προβλήματα σε κάποια από τις φάσεις της κατάποσης. Επομένως μπορούν να επωφεληθούν τα μέγιστα από διεπιστημονική ομάδα αποτελούμενη από λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή και διαιτολόγο για πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση.

>Φωνή
Η βραχνάδα, η τραχύτητα, η υπερβολική ένταση δεν είναι χαρακτηριστικά μόνο της φωνής των ενηλίκων. Τα παιδιά παρουσιάζουν δυσφωνίες αρκετά συχνά και τις περισσότερες φορές αγνοούνται αφού θεωρούνται συμπτώματα ιώσεων ή στοιχεία του χαρακτήρα του παιδιού. Η θεραπεία φωνής μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα φωνής παιδιών και ενηλίκων και να προλάβει την εδραίωση μη υγιών φωνητικών συμπεριφορών.

>Κοινωνικές δεξιότητες
Η επιτυχημένη επικοινωνία απαιτεί επαρκείς κοινωνικές δεξιότητες: τα πραγματολογικά στοιχεία της γλώσσας. Η πραγματολογία συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία αλληλεπίδρασης, την ερμηνεία των μη-λεκτικών σημείων, την πρόβλεψη στην επικοινωνία. Όταν οι δεξιότητες αυτές είναι ελλιπείς, η επικοινωνία καθίσταται δύσκολη έως και αδύνατη.

>Γνωστικές λειτουργίες
Ο ίδιος ο λόγος είναι μία από τις ανώτερες νοητικές λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου και δεν λειτουργεί ανεξάρτητα από αυτές. Νευρο-εκφυλιστικές ασθένειες-άνοιες, κρανιο-εγκεφαλικές κακώσεις, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια μπορεί να ανακόψουν την ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου και να προκαλέσουν διαταραχές σε γνωστικό επίπεδο. Η λογοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση των λειτουργιών αυτών.

Μπορείτε να βρείτε περισσότερα για το αντικείμενο της λογοθεραπείας και σε τι μπορεί να σας βοηθήσει, κάνοντας μία περιήγηση στο ιστολόγιο Λογο...θεραπεία! και επικοινωνώντας με τους συλλόγους επαγγελματιών λογοθεραπευτών στην Ελλάδα και μεγάλους συλλόγους επαγγελματιών στο εξωτερικό:

Σύλλογος Επιστημόνων Λογοπαθολόγων Λογοθεραπευτών Ελλάδος
Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοπεδικών - Λογοθεραπευτών
Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοθεραπευτών - Ειδικών Παιδαγωγών (Π.Ε.)
American Speech–Language–Hearing Association
International Association of Logopedics and Phoniatrics
Canadian Association of Speech-Language Pathologists and Audiologists
The Speech Pathology Association of Australia

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Προσέγγιση των Αισθητικών Προβλημάτων της Σιελόρροιας: Πρακτικές Συμβουλές και Τεχνικές Αντιμετώπισης

 

Η λογοθεραπευτική αντιμετώπιση της σιελόρροιας στα πλαίσια ενός αισθητικο-κινητικού προγράμματος θεραπείας μπορεί να αποτελέσει μία χρονοβόρα διαδικασία ανά περίπτωση γι'αυτό και πολλές φορές προτείνουμε κάποιες τεχνικές αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκύπτουν από την υπερβολική υγρασία και την μυρωδιά του σάλιου. Σαφώς είναι θέμα ιατρικής φύσης αλλά έχει κοινωνική και αισθητική διάσταση είτε πρόκειται για παιδί είτε για ενήλικα, άρα οι παρακάτω συμπληρωματικές στρατηγικές αποδεικνύονται χρήσιμες και, κάποιες φορές αναγκαίες:

• Προτιμήστε πολύχρωμες μπλούζες ή/ και με πολλά σχέδια για να μην φαίνονται οι λεκέδες.
• Προτιμήστε απορροφητικά υφάσματα: βαμβακερά, πλεκτά κλπ.
• Αποφύγετε ρούχα που βγαίνουν από το κεφάλι ή έχουν στενή λαιμόκοψη.
• Αποφύγετε στενά ρούχα, ειδικά στο σημείο που υγραίνονται συχνότερα.
• Χρησιμοποιήστε φουλάρια, κασκόλ, μαντήλια που θα αλλάζετε συχνά.
• Φορέστε στα παιδιά περικάρπια (πετσετέ, βαμβακερά) για να σκουπίζονται τα οποία θα αλλάζετε συχνά.
• Ράψτε με velcro στους ώμους των ρούχων, στην ζώνη ασφαλείας και γενικά σε καίρια σημεία, κομμάτια από βαμβακερό ύφασμα που θα αφαιρείτε εύκολα για να αντικατασταθούν και να πλυθούν.
• Χρησιμοποιήστε αιθέρια έλαια και αρωματίστε διακριτικά τα ρούχα.
• Αλλάξτε την θέση της πλάτης ή το μαξιλάρι του αμαξιδίου (προς τα πίσω) ή του θρανίου (πιο ψηλά) για να αποφύγετε το σκύψιμο.
• Εάν είναι δυνατό, αποφύγετε το σκούπισμα και προτιμήστε το ταμπονάρισμα.
• Προσπαθήστε να θέσετε υπενθυμίσεις για κατάποση ή σκούπισμα του σάλιου, ηχητικές ή οπτικές (πχ. μία προσυμφωνημένη κίνηση ή άγγιγμα) ώστε να μην επαναλαμβάνεστε: "κατάπιε", "σάλιο", "σκουπίσου" και άλλες λέξεις λιγότερο αποδεκτές σε κοινωνικές εκδηλώσεις.
• Πάντα να έχετε στην τσέπη ένα χαρτομάντηλο ή μαντήλι (τουλάχιστον ένα).
• Επιβραβεύστε το σκούπισμα ή την κατάποση του σάλιου μετά από υπενθύμιση (με χαμόγελο ή μία λέξη ή κλείσιμο ματιού κλπ).
• Μην μασάτε τσίχλες πριν βγείτε από το σπίτι (η μάσηση προκαλεί έκκριση σάλιου).
• Χρησιμοποιείτε lip balm για να αποφύγετε το σκάσιμο των χειλιών.
• Κρατήστε το στόμα καθαρό: πλένετε συχνά τα δόντια, χρησιμοποιήστε οδοντικό νήμα.
• Καθαρίζετε πάντα το στόμα από τις τροφές μετά το φαγητό.
• Αντιμετωπίζετε μολύνσεις και ενοχλήσεις του στόματος μόλις τις αντιληφθείτε.
• Δοκιμάζετε τροφές με διαφορετικές υφές και θερμοκρασίες (εκτός εάν συνυπάρχει δυσφαγία, ακολουθείτε πάντα τις οδηγίες του γιατρού και του λογοθεραπευτή σας).

Φυσικά, όλες οι παραπάνω τεχνικές προσαρμόζονται ανάλογα με την ηλικία και την ιδιοσυγκρασία του ατόμου και λειτουργούν συμπληρωματικά στην θεραπεία. Συμβουλευτείτε τον λογοθεραπευτή σας για εξατομικευμένες συμβουλές και προσαρμοσμένες ασκήσεις για το σπίτι.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια 
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Illustration by Christopher Silas Neal

 

Additional Reading

1. Chambers, D., Franklin, L., (1992). Creative clothing : practical options for people who have difficulty with saliva control. West Perth, Australia: Western Australian Association of Occupational Therapists
2. Scott A., Johnson H.,(1993). A practical approach to the management of saliva.2nd ed. USA: Pro-ed
3. http://www.superduperinc.com/handouts/pdf/183_drooling.pdf

 

Στοματοκινητικές Ασκήσεις: Ασκήσεις Γλώσσας

 Η γλώσσα μας είναι το όργανο που χρησιμοποιούμε κατεξοχήν κατά την ομιλία και την κατάποση. Στην ουσία πρόκειται για έναν μυ, ευαίσθητο αλλά πολύ δυνατό. Οι ασκήσεις της γλώσσας συνήθως συνοδεύονται και από ασκήσεις χειλιών και, όπως κι αυτές εφαρμόζονται στα πλαίσια της θεραπείας μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, Νόσο του Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, σύνδρομο Down, διαταραχές άρθρωσης, ομιλίας, λήψης και κατάποσης τροφής, εν γένει στοματοκινητικές και μυολειτουργικές διαταραχές. Στόχος των παρακάτω ασκήσεων είναι να ενδυναμώσουν και να αυξήσουν το εύρος κίνησης της γλώσσας. Προσπαθήστε να κάνετε όσο το δυνατόν πιο δυνατές και μεγάλες κινήσεις και φυσικά σταματήστε αμέσως εάν αισθανθείτε πόνο ή πίεση στον λαιμό. Σε περιπτώσεις ημιπάρεσης ή ημιπληγίας συμβουλευτείτε απαραιτήτως τον λογοθεραπευτή σας πριν τις εφαρμόσετε.

Εύρος Κίνησης Γλώσσας

1. Έκταση
Βγάλτε την γλώσσα έξω από το στόμα
Τεντώστε την όσο περισσότερο γίνεται
Κρατήστε στην ίδια θέση σταθερή και σε ευθεία για 3-5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές

2. Απόσυρση
Τραβήξτε την γλώσσα μέσα στο στόμα, όσο πιο πίσω μπορείτε (όπως όταν λέμε |k|)
Κρατήστε για 1-3 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές

3. Έκταση και Απόσυρση
Συνδιάστε τις δύο παραπάνω ασκήσεις διατηρώντας την κάθε θέση για 1-3 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές

4. Άκρη της Γλώσσας Ψηλά
Τοποθετήστε την γλώσσα πίσω από τα πάνω δόντια/ ακουμπήστε τα πάνω ούλα
Ανοίξτε το στόμα όσο περισσότερο μπορείτε χωρίς να πέσει η γλώσσα
Κρατήστε την ίδια θέση για περίπου 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές

5. Γλώσσα στον Ουρανίσκο
Τοποθετήστε την γλώσσα πίσω από τα πάνω δόντια
Κρατώντας την ψηλά, γλείψτε τον ουρανίσκο μπρος-πίσω
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές

6. Δεξιά-Αριστερά
Τοποθετήστε την γλώσσα έξω ακουμπώντας την δεξιά γωνία του στόματος
Κρατήστε για 3-5 δευτ.
Τοποθετήστε την γλώσσα έξω ακουμπώντας την αριστερή γωνία του στόματος
Κρατήστε για 3-5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5-10 φορές

Αντίσταση

1. Πίεση προς τα επάνω
Βγάλτε την γλώσσα έξω
Με ένα πλατύ αντικείμενο (γλωσσοπίεστρο/κουτάλι) πιέστε την γλώσσα προς τα κάτω ενώ ταυτόχρονα σπρώχνετε το αντικείμενο με την γλώσσα προς τα επάνω.
Κρατήστε 2-3 δευτ.
Επαναλάβετε 5 φορές

2. Πίεση στα πλάγια
Τεντώστε την γλώσσα έξω
Τοποθετήστε ένα γλωσσοπίεστρο δεξιά της και πιέστε αντίθετα
Κρατήστε 1-2 δευτ.
Επαναλάβετε 5 φορές
Τοποθετήστε ένα γλωσσοπίεστρο αριστερά της και πιέστε αντίθετα
Κρατήστε 1-2 δευτ.
Επαναλάβετε 5 φορές
! Συμβουλευτείτε απαραιτήτως τον λογοθεραπευτή σας για ακριβείς οδηγίες (εγκεφαλικές βλάβες/ πλάγιος σιγματισμός)

3. Πίεση μέσα
Τοποθετήστε το δάχτυλό σας στην εξωτερική πλευρά του μάγουλου
Από την μέσα πλευρά, πιέστε το μάγουλο στο σημείο που ακουμπά το δάχτυλό σας
Πιέστε όσο πιο δυνατά μπορείτε.
Κρατήστε 1-2 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές για κάθε πλευρά εκτός εάν σας έχουν δοθεί συγκεκριμένες οδηγίες.



Εφαρμόστε τις ασκήσεις με προσοχή και συμβουλευτείτε λογοθεραπευτή σε κάθε περίπτωση ώστε να αποφύγετε να ενισχύσετε που χρειάζονται χαλάρωση ή κινήσεις που απαιτούν ειδικό χειρισμό. Οι ασκήσεις αυτές είναι ενδεικτικές, αποτελούν μία βάση στην θεραπευτική διαδικασία αλλά δεν μπορούν από μόνες τους να αποτελέσουν ένα πλήρες θεραπευτικό πρόγραμμα.

Πατήστε εδώ για ασκήσεις για τα χείλη
Illustration via sketchplease.com

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Στοματοκινητικές Ασκήσεις: Ασκήσεις Χειλιών

Οι ασκήσεις αυτές είναι δομημένες με σκοπό να αυξήσουν το εύρος κίνησης των χειλιών στοχεύοντας στην ομαλή λειτουργικότητα της ομιλίας και της κατάποσης. Είναι κατάλληλες για θεραπεία μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, κρανιοεγκεφαλική κάκωση, Νόσο του Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας, σύνδρομο Down, διαταραχές άρθρωσης, ομιλίας, λήψης και κατάποσης τροφής, εν γένει στοματοκινητικές και μυολειτουργικές διαταραχές. Είναι σημαντικό να προσπαθήσετε να κάνετε όσο το δυνατόν μεγαλύτερες και δυνατότερες κινήσεις μέχρι να νιώσετε τους μύες να τεντώνονται. Σταματήστε εάν νιώσετε πόνο και ενημερώστε τον λογοθεραπευτή ή τον γιατρό σας. 

Εύρος κίνησης

1. Τέντωμα Χειλιών.
Χαμογελάστε με χείλη κλειστά.
Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

2. Σούφρωμα Χειλιών.

Σουφρώστε τα χείλη (σαν σε φιλί).

Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

3. Τέντωμα και Σούφρωμα Χειλιών.

Χαμογελάστε και μετά σουφρώστε τα χείλη σας.

Κάνετε έντονες κινήσεις.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

  
4. Τέντωμα Χειλιών (β).
Χαμογελάστε με χείλη ανοιχτά και δόντια ελαφρώς ανοιχτά.
Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

5. Σούφρωμα Χειλιών με χείλη ανοιχτά.

Σουφρώστε τα χείλη (σε κυκλική θέση σαν να λέτε ο).

Παραμείνετε στη θέση 5 δευτ.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

6. Τέντωμα και Σούφρωμα Χειλιών (β).

Χαμογελάστε και μετά σουφρώστε τα χείλη σας με τα χείλη ανοιχτά.

Κάνετε έντονες κινήσεις.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

Κλείσιμο

* Πίεση χειλιών
Πιέστε τα χείλη μεταξύ τους σφιχτά για 5 δευτ.
Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.
 

* Πίεση χειλιών σε γλωσσοπίεστρο

(μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την λαβή κουταλιού)

Βάλτε το γλωσσοπίεστρο ανάμεσα στα χείλη οριζοντίως,

 πιέστε δυνατά ενώ προσπαθείτε να το τραβήξετε και με τα δύο χέρια.

Εφαρμόστε πίεση για 3 με 5 δευτ.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

 * Φούσκωμα

Φουσκώστε τα μάγουλα

Μεταφέρετε τον αέρα από το ένα μάγουλο στο άλλο 5 με 10 φορές

Δεν πρέπει να διαφύγει αέρας από τα χείλη ή την μύτη.

Χαλαρώστε και επαναλάβετε 5 φορές.

Οι ασκήσεις αυτές είναι βασικές, ενδεικτικές και δεν αποτελούν θεραπεία από μόνες τους αν και μπορούν να βελτιώσουν την κινητικότητα των χειλών. Προτιμήστε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπείας σχεδιασμένο ειδικά για εσάς από έναν λογοθεραπευτή για πλήρη θεραπευτική αντιμετώπιση.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Δυσφαγία: Συμβουλές για Επιτυχημένα Γεύματα

 Η δυσφαγία είναι κοινό χαρακτηριστικό σύμπτωμα πολλών ασθενειών που προκαλούν βλάβες στο νευρικό σύστημα. Σε πολλές περιπτώσεις οι ασθενείς φτάνουν να χρειάζονται την βοήθεια νοσηλευτικού προσωπικού ή των συγγενών που τους φροντίζουν για τη διαδικασία του φαγητού. Εάν φροντίζετε κάποιον που χρειάζεται τη βοήθειά σας στη σίτιση, αντιλαμβάνεστε την προσπάθεια, την προσοχή και τον χρόνο που απαιτεί από κάθε πλευρά. Οι συμβουλές παρακάτω θα σας βοηθήσουν να επιτύχετε ευκολότερα, ασφαλέστερα και -γιατί όχι;- πιο ευχάριστα γεύματα:

• Προετοιμάστε ένα ήρεμο περιβάλλον.
• Σιγουρευτείτε ότι ο ασθενής μπορεί να αναπνεύσει από την μύτη. Εάν χρειαστεί καθαρίστε την.
• Ελέγξτε εάν η τεχνητή οδοντοστοιχία (μασέλα) είναι σταθερή.
• Μη γεμίζετε το κουτάλι.
• Χρησιμοποιήστε κανονικά μαχαιροπήρουνα (όχι πολύ βαθιά ούτε μυτερά). Εάν χρειαστεί χρησιμοποιήστε ειδικά μαχαιροπήρουνα και σερβίτσια σε συνεννόηση με τον εργοθεραπευτή
• Εάν είναι εφικτό, χρησιμοποιήστε κανονικά ποτήρια ή ειδικά κύπελλα με εγκοπή για την μύτη και όχι κύπελλα με στόμιο.

"flexi cup" ή "nose cut cup" ή "κύπελλο εκμάθησης πόσης"

• Σε περιπτώσεις μειωμένης λειτουργικότητας των χεριών, μπορούν να χρησιμοποιηθούν καλαμάκια αλλά μόνο εάν τα χείλη κλείνουν επαρκώς (ώστε να αποφευχθεί η εισροή αέρα που ενισχύει την εισρόφηση). Τα καλαμάκια πρέπει να αποφεύγονται όταν υπάρχει έντονο το αντανακλαστικό δαγκώματος. Εάν ο ασθενής δυσκολεύεται να ρουφήξει χρησιμοποιήστε μικρότερο καλαμάκι.
• Όταν βοηθάτε τον ασθενή να φάει, σταθείτε απέναντι ώστε να έχετε αμφίδρομη βλεματική επαφή. Μην στέκεστε όρθιος/α καθώς αυτό μπορεί να κάνει τον ασθενή να τεντώνει τον λαιμό προς τα επάνω.
• Αφιερώστε και αφήστε αρκετό χρόνο στην ώρα του φαγητού.
• Περιμένετε να καταπιεί ο ασθενής. Μην δίνετε την επόμενη κουταλιά ή γουλιά πολύ σύντομα. Εάν καταπιεί θα το καταλάβετε από την κίνηση του λάρυγγα. Καθαρίστε το στόμα από τυχόν υπολείμματα.
• Καθίστε ακριβώς απέναντι από τον ασθενή όταν δίνετε το φαγητό. Σιγουρευτείτε ότι το κουτάλι ή το πηρούνι μπαίνει στο στόμα σε ευθεία. Εάν χρειαστεί πιέστε λίγο την γλώσσα. Ενθαρρύνετε τον ασθενή να πάρει ο ίδιος την τροφή στο στόμα του και βγάλτε αμέσως το πηρούνι ή κουτάλι. Μην το καθαρίζετε στα χείλη ή στα δόντια.
• Φροντίστε ώστε τα χείλη του ασθενή να είναι κλειστά όταν μασάει ή καταπίνει (βοηθήστε εάν χρειαστεί).
• Εάν χρειαστεί ξαναζεστάνετε το φαγητό. Οι κρύες τροφές δεν έχουν αρκετή γεύση, είναι δύσκολο να φαγωθούν και έτσι δεν δίνουν αρκετό ερέθισμα.
• Προτιμήστε να ταμπονάρετε το στόμα του ασθενή (παρά να το σκουπίζετε).
• Μην κάνετε ερωτήσεις στον ασθενή όταν τρώει. Δώστε σύντομες οδηγίες.

"Nευρογενείς ασθένειες όπως η Νόσος του Parkinson, η Νόσος Alzheimer, η Σκλήρυνση κατά Πλάκας, η Μυασθένεια Gravis και βλάβες του κεντρικού νευρικού συστήματος όπως το Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο, η Κρανιοεγκεφαλική Κάκωση και η Εγκεφαλική Παράλυση μπορεί να συνοδεύονται από δυσφαγία."

• Σε περίπτωση εισρόφησης (δείτε εδώ) ενθαρρύνετε τον ασθενή να βήξει δυνατά. Εάν χρειαστεί εφαρμόστε την λαβή Heimlich. Διακόψτε την σίτιση μέχρι να επανέλθει ο ρυθμός αναπνοής.
• Εάν δε λειτουργεί το αντανακλαστικό της κατάποσης εφαρμόστε πιέσεις κάτω από το πηγούνι.
• Σε περίπτωση κόπωσης, μπορεί να βοηθήσουν μικρές μπουκιές με μεγαλύτερη συχνότητα και ξεκούραση πριν από το φαγητό.
• Μπορεί να χρειαστεί να καθαρίζει ο ασθενής τον λαιμό του συχνά.
• Ο ασθενής θα πρέπει να κάθεται για 15 λεπτά μετά το φαγητό.
• Δώστε ένα χάπι τη φορά με ένα κουτάλι.
• Φροντίστε την στοματική του υγιεινή. (δείτε εδώ)
• Κάποιες φορές, οι τεχνητές οδοντοστοιχίες δεν εφαρμόζουν σωστά λόγω των αλλαγών που συμβαίνουν στο στόμα. Ειδικές κόλλες μπορούν να βοηθήσουν να μείνουν σταθερές. Εάν χρειαστεί απευθυνθείτε σε οδοντίατρο.
• Σε περιπτώσεις σιελόρροιας αποφύγετε τις πολύ έντονες γεύσεις.
• Είναι πολύ σημαντικό να προσέξετε τον τρόπο που σερβίρετε το φαγητό. Ο ασθενής πρέπει να το χαίρεται. Η μυρωδιά και η γεύση παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο καθώς αυξάνουν την αισθητικότητα του στόματος.
• Απλοί τρόποι για να διατηρήσετε τη μυρωδιά και τη γεύση είναι:

τρόφιμα στον ατμό ή στο γκριλ

ελαφριές σάλτσες

ποικιλία φαγητού

μπαχαρικά

σωστές θερμοκρασίες 

Θυμηθείτε πως αν αντιληφθείτε κάτι διαφορετικό από τη συνηθισμένη διαδικασία πρέπει να απευθυνθείτε άμεσα σε ΩΡΛ.

Σημείωση: Το παρόν κείμενο δεν αποτελεί πηγή αναφοράς για ακαδημαϊκά έργα. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή του.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Λογοθεραπευτική Αντιμετώπιση της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας

Η Πολλαπλή Σκλήρυνση ή Σκλήρυνση κατά Πλάκας (ΣΚΠ) είναι αυτοάνοσο νόσημα που προκαλείται από φθορά της μυελίνης, της ουσίας που περιβάλει και προστατεύει τα νευρικά κύτταρα. Η καταστροφή της μυελίνης εμποδίζει την μεταφορά ηλεκτρικών ώσεων μεταξύ των νεύρων οδηγώντας σταδιακά σε πολλαπλά νευρολογικά συμπτώματα, από κινητικές μέχρι γνωστικές διαταραχές. Ανάμεσα στα συμπτώματα παρατηρούνται και προβλήματα ομιλίας (δυσαρθρία), κατάποσης (δυσφαγία) και φωνής (δυσφωνία). Οι αλλαγές στη λειτουργικότητα μπορεί να προκύψουν σε διάφορες φάσεις της εξέλιξης της νόσου ανάλογα με τον εντοπισμό της βλάβης στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Λαμβάνοντας υπόψιν ότι οι μύες της ομιλίας χρησιμοποιούνται επίσης και στην κατάποση, δεν είναι παράξενο το γεγονός ότι οι ασθενείς με δυσκολίες στην ομιλία μπορεί να παρουσιάσουν και προβλήματα κατάποσης. Η δυσφαγία προκύπτει από βλάβη των νεύρων που ελέγχουν τους μύες του στόματος και του λαιμού. Συμπτώματα δυσφαγίας μπορεί να είναι ο βήχας ή ο πνιγμός κατά την κατάποση ή η αίσθηση στάσης τροφής στον λαιμό. Εάν δεν αντιμετωπιστούν τα προβλήματα κατάποσης υπάρχει κίνδυνος υποσιτισμού ή/ και αφυδάτωσης καθώς και αναπνευστικές λοιμώξεις αφού τροφές και υγρά μπορεί να περάσουν από τον λάρυγγα στους πνεύμονες (εισρόφηση) αντί για τον οισοφάγο και το στομάχι. Η πιο συνηθισμένη επίπτωση είναι η πνευμονία λόγω εισρόφησης.

Το θεραπευτικό πλάνο εξαρτάται από τα ειδικά συμπτώματα που παρουσιάζει κάθε ασθενής. Οι λογοθεραπευτές χρησιμοποιούν πλήθος τεχνικών για να βοηθήσουν τα άτομα με ΣΚΠ να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες ομιλίας, φωνής ή/ και κατάποσης καταρτώντας ένα εξατομικευμένο θεραπευτικό πλάνο.

Το πρόγραμμα θεραπείας μπορεί να περιλαμβάνει ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών της γλώσσας, των χειλιών, του προσώπου, εκμάθηση τεχνικών ελέγχου της ομιλίας, ασκήσεις ελέγχου αναπνοής, επιλογή κατάλληλου τρόπου εναλλακτικής επικοινωνίας (κάρτες, συσκευές, εφαρμογές, προγράμματα). Ο λογοθεραπευτής διδάσκει τον ασθενή να αναγνωρίζει την αίσθηση της διαδικασίας της κατάποσης για μπορεί να βοηθήσει την τροφή (στο μέτρο που μπορεί) να κατέβει σωστά, αλλάζει τις τροφές και την υφή των τροφών (πχ. προσθέτοντας πηκτικές ουσίες ή πολτοποιεί τροφές όπου και όταν χρειάζεται) και εφαρμόζει τεχνικές αλλαγής της θέσης του κεφαλιού και λαβές κατάποσης κατά την σίτιση για να διευκολυνθεί η κατάποση.

Παρ' όλο που ο ρόλος της λογοθεραπείας στην ΣΚΠ είναι υποτιμημένος λόγω της εξελικτικής φύσης της νόσου, η εξατομικευμένη και στοχευμένη θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση των προβλημάτων ομιλίας, φωνής και κατάποσης που μπορεί να προκύψουν.

 

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Πώς να μειώσετε τις πιθανότητες εμφάνισης πνευμονίας λόγω εισρόφησης

Η πνευμονία λόγω εισρόφησης είναι μία από τις πιο σοβαρές επιπλοκές της δυσφαγίας. Ο όρος "εισρόφηση" (aspiration) χρησιμοποιείται για να περιγράψει την κατάσταση κατά την οποία τροφές ή υγρά περνούν από τον λάρυγγα στην τραχεία και καταλήγουν στους πνεύμονες, αντί για τη φυσιολογική πορεία της τροφής από τον οισοφάγο στο στομάχι κατά την κατάποση. Επαναλαμβανόμενα περιστατικά εισρόφησης μπορεί να οδηγήσουν σε πνευμονία.

Βεβαίως, ο καλύτερος τρόπος περιορισμού του κινδύνου εισρόφησης είναι η πλήρης αξιολόγηση του μηχανισμού κατάποσης από ωτο-ρινο-λαρυγγολόγο και ειδικό λογοθεραπευτή, ο οποίοι θα εντοπίσουν το πρόβλημα, θα οργανώσουν το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο για τη βελτίωση της κατάποσης και θα ορίσουν τις καταλληλότερες και ασφαλέστερες τροφές και υγρά για την κάθε περίπτωση.

Ωστόσο, ο ίδιος ο ασθενής μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του κάνοντας κάποια απλά βήματα προς τη βελτίωση της διαδικασίας κατάποσης, παράλληλα με τις οδηγίες του λογοθεραπευτή του. Κι αυτό γιατί η έρευνα έχει εντοπίσει κάποιους παράγοντες που επιβαρρύνουν την κατάσταση του ασθενή με δυσφαγία, που όμως μπορεί να χειριστεί και να αντιμετωπίσει ο ίδιος:

1. Φτωχή στοματική υγιεινή/ εξάρτηση της στοματικής υγιεινής από τρίτους:

Η ίδια η εισρόφηση σαν κατάσταση είναι άσχημη, αλλά επιβαρρύνεται και από αυτό το οποίο εισροφάται. Η φτωχή στοματική υγιεινή προκαλεί συσσώρευση βακτηριδίων στο στόμα. Τα βακτήρια αυτά μεταφέρονται στους πνεύμονες μαζί με το σάλιο και τις τροφές που εισροφούνται προκαλώντας λοιμώξεις. Αυτός ο κίνδυνος μπορεί να περιοριστεί με συχνό βούρτσισμα των δοντιών, των ούλων και της γλώσσας και με τη χρήση ενός καλού αντισηπτικού στόματος.

2. Εξάρτηση της σίτισης από τρίτους.

Συνήθως σε ιδρύματα, οι επαγγελματίες φροντιστές καλούνται να σιτίσουν όσους περισσότερους ασθενείς μπορούν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Έτσι, δίνονται μεγάλες μπουκιές, πολύ γρήγορα, κάτι που δεν επιτρέπει σε στρατηγικές υποβοήθησης της κατάποσης να λειτουργήσουν (πχ. πολλές καταπόσεις για μία μπουκιά, χορήγηση υγρών για να παρασύρουν τυχόν υπολείμματα τροφής). Σε αυτή την περίπτωση ο φροντιστής θα πρέπει να ενημερωθεί για την κατάσταση του ασθενούς από την οικογένεια και να συμβουλευτεί έναν ειδικό λογοθεραπευτή για τυχόν τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιήσει κατά τη σίτιση ώστε να αποφύγει τον κίνδυνο πνευμονίας.

3. Αδύναμος βήχας.

Ο βήχας είναι η φυσική προστασία του σώματος από την εισρόφηση. Οπότε στη δυσφαγία ένας έντονος, δυνατός βήχας ναι, κάνει καλό! Εάν ο βήχας είναι αδύναμος, πολλές φορές μπορεί να βελτιωθεί με τη θεραπεία κατάποσης. Ένα ακόμη προληπτικό μέσο κατά της πνευμονίας είναι η καλή σωματική κατάσταση, εννοώντας πως οποιαδήποτε φυσική δραστηριότητα είναι καλύτερη από την ακινησία. Το άτομο που κινείται κατά τη διάρκεια της ημέρας έχει πολύ λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξει πνευμονία από εισρόφηση από εκείνο το άτομο που δεν δραστηριοποιείται.

4. Ένα στεγνό στόμα αναπτύσσει περισσότερα βακτήρια.

Μία πολύ συχνή παρενέργεια πολλών φαρμάκων είναι το στεγνό στόμα ή ξηροστομία. Όταν μειώνεται η παραγωγή σάλιου, τα βακτήρια συσσωρεύονται και αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης ουλίτιδας και τερηδόνας. Αυτό μας οδηγεί ξανά στην πρώτη παρατήρηση με τα βακτήρια που ταξιδεύουν προς τους πνεύμονες. Εάν τα φάρμακα του ασθενή του προκαλούν ξηροστομία, μπορεί να το συζητήσει με τον γιατρό του για να δει εάν μπορεί να του χορηγήσει κάποιο άλλο φάρμακο χωρίς αυτή την παρενέργεια.

5. Ξεκούραση μετά το φαγητό.

Ο κίνδυνος εισρόφησης δεν σταματά μόλις τελειώσει το γεύμα. Τα άτομα με δυσφαγία μπορεί να διατηρήσουν μικρά κομμάτια τροφής στο λαιμό τους ακόμα και μετά την κατάποση. Σε αυτή την περίπτωση η βαρύτητα είναι πολύ καλός φίλος καθώς, όσο περισσότερο χρόνο παραμείνει όρθιος ο ασθενής, τόσο περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν αυτά τα μικρά κομμάτια τροφής να βρουν το δρόμο τους προς το στομάχι. Εάν ο ασθενής ξαπλώσει αμέσως μετά το γεύμα, υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα τα υπολείμματα τροφής να καταλήξουν στον αεραγωγό. Επίσης, όταν το άτομο βρεθεί σε οριζόντια θέση μετά το φαγητό, υπάρχει και η περίπτωση να παλινδρομήσει το οξύ το στομάχου και να καταλήξει στους πνεύμονες. Αφήνουμε λοιπόν, τον χρόνο και τη βαρύτητα να λειτουργήσουν υπέρ μας μετά το γεύμα.

6. Κάπνισμα

Προσθέστε και την εισρόφηση στον μακρύ κατάλογο των κινδύνων από το κάπνισμα. Το κάπνισμα αυξάνει την "μόλυνση" στο στόμα και περιορίζει τη λειτουργικότητα των πνευμόνων. Ένα "βρώμικο" στόμα και ενας αδύναμος βήχας είναι η συνταγή καταστροφής για κάποιον με δυσφαγία. Άρα ο κίνδυνος εισρόφησης είναι άλλος ένας λόγος  να κόψει κανείς το κάπνισμα

Μαζί με τις οδηγίες του γιατρού και του λογοθεραπευτή σας, η εφαρμογή αυτών των μηχανισμών μπορεί να περιορίσει την πιθανότητα εμφάνισης πνευμονίας από εισρόφηση και να βοηθήσει στην ταχύτερη αποκατάσταση της δυσφαγίας.

Additional Reading

• Langmore S, Terpenning M, Schork A, Chen Y, Murray J, Lopatin D, Loesche W.  Predictors of Aspiration Pneumonia: How Important Is Dysphagia? Dysphagia 13:69–81 (1998).

• Scannapieco FA. Role of oral bacteria in respiratory infection. J Periodontol. 1999 Jul;70(7):793-802.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Προβλήματα Κατάποσης στη Νόσο Alzheimer: Αναγνώριση και Αντιμετώπιση

image via Colossal

Τα προβλήματα κατάποσης μπορεί  να αποτελέσουν κοινό σύμπτωμα πολλών εκφυλιστικών νευρολογικών και νευρο-μυικών νόσων. Η νόσος Alzheimer (ΝΑ) είναι μία προοδευτική άνοια που προκαλεί προβλήματα σίτισης και κατάποσης.

Αρχικά, οι ασθενείς αποκτούν αγνωσία τροφής δηλαδή δεν αναγνωρίζουν οπτικά το φαγητό ως τροφή όταν τοποθετείται μπροστά τους. Για παράδειγμα, εάν τους ζητηθεί να επιλέξουν μεταξύ ενός σάντουιτς, ενός μολυβιού και ενός ψαλιδιού ποιο τρώγεται, δεν μπορούν να αναγνωρίσουν το σάντουιτς ως βρώσιμο. Αυτό τους δυσκολεύει να δεχτούν την τροφή στο στόμα και να την καταπιούν και εξηγεί τη βραδύτητα στο να ανοίξουν το στόμα και να δεχτούν φαγητό.

Με την εξέλιξη της άνοιας οι ασθενείς αναπτύσσουν απραξία σίτισης και κατάποσης. Η απραξία σίτισης εμφανίζεται ως δυσκολία χειρισμού των μαχαιροπήρουνων: μπορεί να γυρίζουν το κουτάλι ή το πηρούνι στο χέρι χωρίς να είναι σίγουροι ποιο άκρο θα χρησιμοποιήσουν. Η απραξία κατάποσης προκαλεί δυσκολία στην έναρξη του στοματικού σταδίου: οι ασθενείς είτε μετακινούν την τροφή μέσα στο στόμα γιατί δεν είναι σίγουροι τι θα κάνουν με αυτή και πώς να ξεκινήσουν την κατάποση, είτε κρατούν την τροφή στο στόμα χωρίς καμία κίνηση της γλώσσας. Αυτοί οι ασθενείς εμφανίζουν επίσης στοματική αγνωσία τροφής. Όταν η τροφή δεν αναγνωρίζεται στο στόμα, δεν υπάρχει λόγος να ξεκινήσει η στοματική φάση της κατάποσης. Αυτό οδηγεί στη διατήρηση της τροφής στο στόμα χωρίς κατάποση.

Μαζί με την απραξία κατάποσης, ο ασθενής με ΝΑ μπορεί να παρουσιάσει αλλαγές στη φυσιολογία της κατάποσης: περιορισμό στην πλευρική κίνησης της γλώσσας για τη μάσηση, καθυστέρηση στην έναρξη της φαρυγγικής φάσης και κινητικές ανωμαλίες του φάρυγγα που περιλαμβάνουν αμφοτερόπλευρη αδυναμία, περιορισμένη ανύψωση λάρυγγα και περιορισμένη οπίσθια κίνηση της βάσης της γλώσσας.

Συχνά, η αγνωσία και η απραξία κατάποσης εμφανίζονται σε αρχικό στάδιο και επιδεινώνονται μέχρι να προκαλέσουν σημαντική καθυστέρηση στην είσοδο της τροφής στο στόμα διακινδυνεύοντας τη πλήρη διατροφή και ενυδάτωση. Κάποιοι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν 3-4 λεπτά για την έναρξη κάθε μοναδικής κατάποσης.

Σε πολλές περιπτώσεις τεχνικές αύξησης της αισθητικότητας πριν από την έναρξη της σίτισης ή κατά τη διάρκεια, μπορεί να επιταχύνουν το στοματικό στάδιο και και την έναρξη της κατάποσης. Οι διαδικασίες ενίσχυσης της αισθητικότητας είναι υπό τον έλεγχο του φροντιστή και μπορούν να χρησιμοποιηθούν επιτυχώς για ένα διάστημα με τα άτομα με άνοια. Θεωρούνται αντισταθμιστικές καθώς δε μπορούν να μεταβάλλουν τον κινητικό έλεγχο της κατάποσης αλλά και θεραπευτικές αφού αλλάζουν τη διάρκεια της κατάποσης. Οι τεχνικές αύξησης της αισθητικότητας περιλαμβάνουν την παροχή ερεθισμάτων (βλωμού/μπουκιάς) που διαφέρουν σε όγκο, γεύση, θερμοκρασία, υφή:

• αύξηση της πίεσης του κουταλιού στη γλώσσα κατά τη σίτιση
• παροχή βλωμού με ξινή γεύση
• παροχή κρύου ερεθίσματος (τροφής)
• παροχή βλωμού που απαιτεί μάσηση
• παροχή βλωμού μεγάλου όγκου
• εφαρμογή απτικού ερεθίσματος

Η άνοια τύπου Alzheimer μπορεί να είναι μία σταδιακά επιδεινούμενη κατάσταση ή μπορεί να οδηγήσει σε ταχεία επιδείνωση. Σε κάθε περίπτωση ο λογοθεραπευτής θα πρέπει να κρίνει πότε παύει να ωφελείται ο ασθενής από τη θεραπεία κατάποσης οπότε και οφείλει να διακόψει ή να συστήσει παρεντερικό σωλήνα για ασφαλέστερη και πληρέστερη σίτιση σε προχωρημένα στάδια.

Βιβλιογραφία

1. Longeman J. (1998). Evaluation and Treatment of Swallowing Disorders. USA: pro-ed
2. Cichero J., Murdoch B. (2006). Dysphagia Foundation, Theory and Practice. USA: Wiley

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Τι είναι οι διαταραχές κατάποσης;

 Via ASHA

Οι διαταραχές κατάποσης (δυσφαγία) μπορεί να συμβούν σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας κατάποσης:

Στοματική φάση: θηλασμός, μάσηση και μεταφορά της τροφής στο φάρυγγα

Φαρυγγική φάση: έναρξη αντανακλασικού κατάποσης, προώθηση της τροφής κάτω στον φάρυγγα, κλείσιμο του αεραγωγού προς αποφυγή της εισόδου τροφής ή υγρών στον λάρυγγα (aspiration=εισρόφηση) ή πνιγμού

Οισοφαγική φάση: χαλάρωση και σύσφιγξη των άνω και κάτω τμημάτων του οισοφάγου (οισοφαγικοί σφιγκτήρες και πίεση της τροφής μέσω του οισοφάγου στο στομάχι

Συμπτώματα διαταραχών κατάποσης στους ενήλικες

Πολλές ασθένειες, καταστάσεις ή χειρουργικές παρεμβάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε προβλήματα κατάποσης. Ενδεικτικά σημάδια είναι τα εξής:

• βήχας κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά τη σίτιση ή την πόση
• "υγρή" ή "γαργαριστή" φωνή κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά τη σίτιση ή την πόση
• μεγαλύτερη προσπάθεια ή περισσότερος χρόνος για μάσηση ή κατάποση
• τροφή ή υγρά διαφεύγουν από το στόμα ή παραμένουν στο στόμα (ενν. μετά την κατάποση)
• επαναλαμβανόμενες πνευμονίες ή συμφόρηση μετά την σίτιση
• απώλεια βάρους ή αφυδάτωση λόγω αποτυχίας επαρκούς σίτισης

Ως αποτέλεσμα, οι ενήλικες μπορεί να παρουσιάσουν:

• φτωχή διατροφή ή αφυδάτωση
• κίνδυνο εισρόφησης που μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονία και χρόνια αναπνευστική νόσο
• μείωση της ευχαρίστησης που δίνει η τροφή και η πόση
• αμηχανία ή απομόνωση σε κοινωνικές καταστάσεις που περιλαμβάνουν φαγητό

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Ένα ντοκυμανταίρ για τη δυσφαγία

Ειδικοί και ασθενείς με προβλήματα κατάποσης μιλούν για τη δυσφαγία σε αυτό το 15λεπτο ντοκυμανταίρ. Είναι στα αγγλικά και χωρίς υπότιτλους (δυστυχώς), όπως και κάθε τι σχετικό. Αξίζει ωστόσο να το παρακολουθήσετε.

Via You Tube

Στρατηγικές θέσης κεφαλής για τη διευκόλυνση της κατάποσης σε ασθενείς με δυσφαγία

Φυσιολογική κατάποση

Η διαδικασία κατάποσης χωρίζεται σε τρεις φάσεις: τη στοματική, τη φαρυγγική και την οισοφαγική φάση. Από αυτές μόνο η στοματική φάση είναι εκούσια, ενώ η φαρυγγική και η οισοφαγική φάση είναι αντανακλαστικές. Αυτό σημαίνει πως μπορούμε να ελέγξουμε τον τρόπο που χειριζόμαστε την τροφή (βλωμός) στο στάδιο που βρίσκεται μέσα στο στόμα. Σε περιπτώσεις όμως που υπάρχει κάποια νευρολογική βλάβη και ανεπάρκεια στην διαδικασία κατάποσης, χρησιμοποιούμε κάποιες στρατηγικές τοποθέτησης της κεφαλής για να μειώσουμε την πιθανότητα εισρόφησης και πνιγμού.

Στρατηγική θέση	Σύμπτωμα	Αιτιολογία/ Αποτελέσματα
Πηγούνι κάτω	Καθυστέρηση έναρξης φαρυγγικής κατάποσης Μειωμένη προσέγγιση της βάσης της γλώσσας στο οπίσθιο φαρυγγικό τοίχωμα Περιορισμένη προστασία του αεραγωγού Εισρόφηση κατά την κατάποση	Πιέζει τη βάση της γλώσσας στο οπίσθιο φαρυγγικό τοίχωμα Διευρύνει τα βοθρία Περιορίζει την είσοδο στο λάρυγγα μετακινώντας την επιγλωττίδα προς τα πίσω
Στροφή κεφαλής στην πλευρά με τη βλάβη	Μονόπλευρη αδυναμία φάρυγγα Μονόπλευρη αδυναμία λάρυγγα Κρικοφαρυγγική δυσλειτουργία	Εμποδίζει τον βλωμό να κινηθεί προς την αδύναμη πλευρά συστρέφοντας τον φάρυγγα Εφαρμόζει πίεση στη φωνητική πτυχή για να βελτιωθεί το κλείσιμο Αυξάνει το μεσοδιάστημα του φάρυγγα μετακινώντας τον λάρυγγα μακριά από το οπίσθιο φαρυγγικό τοίχωμα
Κλίση κεφαλής στη δυνατή πλευρά	Μονόπλευρη στοματική αδυναμία Μονόπλευρη φαρυγγική αδυναμία	Οδηγεί τον βλωμό στη δυνατή πλευρά των στοματο-φαρυγγικών κοιλοτήτων με τη βοήθεια της βαρύτητας
Κλίση κεφαλής προς τα πίσω	Ανεπαρκής στοματική μετάβαση (αδυναμία προώθησης του βλωμού στο φάρυγγα με τη γλώσσα)	Η στοματική κοιλότητα αδειάζει με τη βοήθεια της βαρύτητας
Πηγούνι κάτω και στροφή κεφαλής στην αδύναμη πλευρά	Ανεπαρκές κλείσιμο αεραγωγού	Αυξάνει την παρέκκλιση της επιγλωττίδας με στόχο τη στένωση της εισόδου του λάρυγγα Προκαλεί κλείσιμο της φωνητικής πτυχής εφαρμόζοντας εξωγενή πίεση

Via & Image via

Οδηγίες:

Η ανάρτηση έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Οι τεχνικές αυτές ΔΕΝ αντικαθιστούν τις οδηγίες που έχετε πάρει από το λογοθεραπευτή σας. Εφαρμόζονται και συστήνονται από έμπειρους λογοθεραπευτές για συγκεκριμένες παθήσεις.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com