Quoting. *Dr. M. Doshi

"Τα προβλήματα στοματικής υγιεινής αποτελούν μια παραγνωρισμένη αιτία δυσκολιών στην ομιλία τη σίτιση και την κατάποση. Η στοματική υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γενικότερη υγεία του ατόμου."

DR Mili Doshi at UKSRG2020

"Πες Α-ΛΕΥ-ΡΙ!"

"Πες μπάλα. ΜΠΑ-ΛΑ. Αφού την ξέρεις. Κοίτα! Η μπάλα. Πες κι εσύ μπάλα. ΜΠΑ-ΛΑ."
Το μικρούλι παρ' όλο που έχει ακούσει τη λέξη "μπάλα" πέντε φορές δεν λέει τη λέξη αλλά κλαίει γοερά. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας η αγαπημένη του μπάλα είναι ακριβώς μπροστά του, στα χέρια της μαμάς/ του μπαμπά αλλά δεν μπορεί να παίξει μαζί της εφόσον δεν έχει πει τη λέξη που του ζητείται. Αν μπορούσε όμως, θα την έλεγε και όλοι θα ήταν ευτυχισμένοι. Τελικά, το πιθανότερο είναι να του δοθεί η μπάλα και το κλάμα να σταματήσει, είτε πει τη λέξη είτε όχι και η διαδικασία θα έχει ολοκληρωθεί χωρίς νόημα.

Όταν πιέζουμε ένα βρέφος που μόλις αρχίζει να μιλά να πει μία λέξη ουσιαστικά το μαθαίνουμε να μιμείται, να επαναλαμβάνει αυτό που του λέμε. Το παιδί μπορεί, όντως να μάθει να ονομάζει αντικείμενα αλλά είναι αληθινά αυτός ο στόχος μας; Μοιάζει με άχρωμη καταλογογράφηση των αντικειμένων του σπιτιού. Εκείνο που είναι σημαντικό είναι να διδάξουμε στο παιδάκι μας την αξία της επικοινωνίας και της αλληλεπίδρασης. Όταν δείχνει ή απλώνει το χέρι στην μπάλα που κρατάμε, επιχειρεί να επικοινωνήσει μαζί μας. Τότε είναι η στιγμή που επιβραβεύουμε αυτή την προσπάθειά του προσφέροντας τη λέξη (και το αντικείμενο) δημιουργώντας τη σύνδεση: "Θέλεις την μπάλα; Πάρε την μπάλα". Του δείχνουμε τη σχέση του αντικειμένου με τη λέξη και όταν είναι έτοιμο θα μας ζητήσει την μπάλα χρησιμοποιώντας και ομιλία. Μέχρι τότε απολαμβάνουμε την μεταξύ μας αλληλεπίδραση και λειτουργούμε ως πρότυπο ομαλής και ευχάριστης επικοινωνίας.

Για να φτάσει ένα παιδί να χρησιμοποιεί λέξεις αυθόρμητα στο λόγο του και να μιλά όπως ένας ενήλικας, περνά από στάδια και το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να τα υποστηρίξουμε και να τα ενισχύσουμε. Και δεν υπάρχει καλύτερος σύντροφος επικοινωνίας από τους γονείς που γνωρίζουν κάθε ανάγκη και επιθυμία του παιδιού τους πριν ακόμη την εκφράσει. Έχουμε ρόλο υποστηρικτικού συνομιλητή, όχι στρατηγού. Επίσης, ποτέ δεν πρέπει να στερούμε βασικές ανάγκες από το παιδί με στόχο να του διδάξουμε λέξεις (πχ. νερό ή φαγητό). Όταν το παιδάκι κλαίει γιατί θέλει κάτι το βοηθάμε να δείξει αυτό που θέλει κι έτσι ενισχύουμε τις δεξιότητες της επικοινωνίας του λίγο περισσότερο. Αντίστοιχα όταν δείχνει αυτό που θέλει, το βοηθάμε να χρησιμοποιήσει μαζί κι ένα νόημα ή ήχο. Όταν μαθαίνει να χρησιμοποιεί λέξεις μπορούμε να του δώσουμε δύο επιλογές για να επιλέξει αυτό που θέλει. Όταν βλέπουμε ότι το παιδί εξελίσσεται και η γλώσσα του αναπτύσσεται σε όλα τα επίπεδα, σταδιακά αποσύρουμε την υποστήριξή μας και τα πλεονάζοντα ερεθίσματα στρώνοντας τον δρόμο για τον ανεξάρτητο, αυθόρμητο λόγο.

Τα παιδιά μαθαίνουν να μιλούν, να επικοινωνούν και αναπτύσσουν τις γλωσσικές δεξιότητές τους ομαλά και φυσικά μέσα από την καθημερινή αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους σε απλές καταστάσεις ρουτίνας. Χαρείτε αυτές τις πολύτιμες στιγμές και περάστε καλά μαζί χωρίς να πιέζετε και να πιέζεστε.

Εάν παρατηρήσετε αργή εξέλιξη στη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού σας, επικοινωνήστε με έναν λογοθεραπευτή/ λογοθεραπεύτρια για μία πρώιμη αξιολόγηση του λόγου του/ της. 

Photo: CC0 Public Domain via Pixabay

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Αναπτυξιακή Λεκτική Δυσπραξία

Illustration by Sarah Harvey

Η αναπτυξιακή λεκτική δυσπραξία-ΑΛΔ (ή απραξία) είναι μία νευρολογικής φύσης κινητική διαταραχή της ομιλίας που εντοπίζεται από νωρίς στη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού. Το παιδί δυκολεύεται να σχεδιάσει, να οργανώσει και να παράγει όλη εκείνη την σειρά των πολύ λεπτών και συγκεκριμένων κινήσεων της γλώσσας, των χειλιών, της γνάθου και της υπερώας που είναι απαραίτητες για την παραγωγή της καταληπτής ομιλίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι κάνουμε αυτές τις κινήσεις αυτόματα, ασυνείδητα, όμως το παιδί με ΑΛΔ παρ'όλο που γνωρίζει τι θέλει να πει δεν μπορεί να προγραμματίσει με ακρίβεια και σταθερότητα τις σύνθετες αρθρωτικές κινήσεις.

Ένα παιδί με ΑΛΔ κατά τη γλωσσική του ανάπτυξη μπορεί να παρουσιάσει:

• Περιορισμένο βάβισμα
• Καθυστέρηση στην ανάπτυξη λόγου/ ομιλίας
• Περιορισμένο ρεπερτόριο φωνημάτων
• Δυσκολία στη σύνθεση των ήχων και παύσεις μεταξύ τους
• Απλοποίηση λέξεων με αντικατάσταση, απαλοιφή ή παραμόρφωση ήχων
• Αστάθεια φωνημικών λαθών
• Καλύτερη κατανόηση της γλώσσας σε σχέση με την έκφραση
• Δυσκολία στην μίμηση της ομιλίας αλλά σαφώς καθαρότερη ομιλία από μίμηση σε σχέση με την αυθόρμητη
• Μεγαλύτερη δυσκολία στην εκφορά μεγάλων λέξεων και φράσεων
• Υπερπροσπάθεια να παράγει κάποιον ήχο ή να συντονίσει τους αρθρωτές
• Μεγαλύτερη δυσκολία σε καταστάσεις άγχους
• Περιορισμένη καταληπτότητα ομιλίας ειδικά από τρίτους
• Μονότονη/ διαταραγμένη προσωδία

Άλλες διαταραχές της γλωσσικής έκφρασης μπορεί να είναι επίσης παρούσες (π.χ. ανάκληση λέξεων, σύνταξη προτάσεων), στοματική δυσπραξία, διαταραχές στην αισθητηριακή επεξεργασία του στόματος, δυσκολίες στην λεπτή κινητικότητα και ίσως δυσκολίες στη σχολική μάθηση.

Πώς μπορεί να βοηθήσει η λογοθεραπεία;
Ιδανική, όπως και σε κάθε αναπτυξιακή διαταραχή, είναι η πρώιμη παρέμβαση. Όσο νωρίτερα ξεκινήσει η θεραπεία από τη στιγμή της διάγνωσης, τόσο το καλύτερο. Στην αντιμετώπιση της ΑΛΔ σύμμαχος σημαντικός είναι η επανάληψη, για αυτό η εντατική και εξατομικευμένη παρέμβαση μπορεί να αποδειχθεί πολύ αποτελεσματική. Το πρόγραμμα της θεραπείας ξεκινά από τις ήδη κατακτημένες γλωσσικές δεξιότητες του παιδιού και η ομιλία χτίζεται σταδιακά και με υπομονή σε πιο σύνθετες γλωσσικές δομές. Η εξάσκηση είναι πολύπλευρη με πολλαπλά ερεθίσματα ώστε να αποφεύγεται όσο είναι δυνατό η ψυχολογική "κατάρρευση" του παιδιού. Το παιδί για να μάθει να μιλά πρέπει να εξασκεί την ομιλία του και όχι τους αρθρωτές του ωστόσο η πολυ-αισθητηριακή ανατροφοδότηση (ακουστική, οπτική, απτική, γνωστική, ιδιοδεκτική) είναι σημαντικός αρωγός κι ενισχύει τον συντονισμό και την οργάνωση των κινήσεων.

Σε περιπτώσεις που η ομιλία είναι ιδιαίτερα διαταραγμένη ίσως είναι χρήσιμο το παιδί να μάθει χρησιμοποιεί και κάποιον εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας, όπως είναι η νοηματική γλώσσα ή κάποια ηλεκτρονική εφαρμογή μέχρι να βελτιωθεί η ομίλια. Μέχρι τότε λειτουργεί υποστηρικτικά και αποσύρεται τον κατάλληλο χρόνο σταδιακά.

Συνήθως η θεραπεία είναι μακρόχρονη και απαιτεί πολύ καλό υποστηρικτικό περιβάλλον και συχνή εξάσκηση στο σπίτι.

Η ΑΛΔ δεν είναι μία κατάσταση προσωρινή που το παιδί απλώς θα ξεπεράσει. Χωρίς την κατάλληλη παρέμβαση η ομιλία δεν θα εξελιχθεί καθώς η δυσπραξία δεν ακολουθεί τυπικά αναπτυξιακά μοτίβα. Δεν θεραπεύεται αλλά με τη σωστή κι εντατική παρέμβαση η πρόοδος θα είναι σημαντική.

Διαβάστε περισσότερα:

• Dale, P. S. & Hayden, D. A. (2013). Treating Speech Subsystems in Childhood Apraxia of Speech With Tactual Input: The PROMPT Approach. Am J Speech Lang Pathol, 22(4), 644-661. doi: 10.1044/1058-0360(2013/12-0055).

• Grigos, M. I., Moss, A., & Lu, Y. (2015). Oral Articulatory Control in Childhood Apraxia of Speech. J Speech Lang Hear Res, 58(4), 1103-1118. doi: 10.1044/2015_JSLHR-S-13-0221.

• Morgan AT, Vogel AP. Intervention for childhood apraxia of speech. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 3. Art. No.: CD006278. DOI: 10.1002/14651858.CD006278.pub2.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Ηχογραφώντας Παραμύθια στη Λογοθεραπεία

found on wheatpaste.com

 Ένα από τα βασικά και χρησιμότερα εργαλεία των λογοθεραπευτών είναι η ακουστική ανατροφοδότηση. Καθυστερημένη (delayed auditory feedback) ή μη εφαρμόζεται αποτελεσματικά στην θεραπεία του τραυλισμού, της ροής της ομιλίας, στον έλεγχο της φωνής.

Ο Alfred Tomatis στο βιβλίο του "Το αυτί και η Φωνή" (μετάφραση Μαρία Παγουλάτου. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 1999) έχει περιγράψει με μεγάλη ακρίβεια και σαφήνεια τον ρόλο του αυτιού στην ανατροφοδότηση, την διαμεσολάβησή του στον εγκέφαλο και τελικά τον τρόπο που επηρεάζει την πραγμάτωση της ομιλίας και της φωνής, την αυτορύθμιση:

"Ο ολικός ελεγκτής (δλδ. το αυτί) δεν είναι ένα κοινό παθητικό στοιχείο. Είναι προικισμένος με ειδικές ικανότητες. Ξέρει τι οφείλει να ελέγξει... Ήδη έχει απευθυνθεί προς αυτόν μια εντολή του εγκεφάλου που τον αναπροσαρμόζει έτσι, ώστε να βρίσκεται σε ετοιμότητα να αντιληφθεί όσα ο εγκέφαλος έχει προβλέψει. Ταυτόχρονα όμως, το αυτί ετοιμάζεται να ρυθμίσει την πράξη της εκπομπής, ώστε να είναι σύμφωνη με αυτό που ο εγκέφαλος επιθυμεί να προσλάβει."

Έχοντας ως αφετηρία αυτήν τη θεωρητική βάση, χρησιμοποιώντας τα πιο απλά τεχνολογικά μέσα και μικρά αποθέματα δημιουργικότητας, μία μικρή μου μαθήτρια κι εγώ μπήκαμε στη διαδικασία και ηχογραφήσαμε τα πιο αγαπημένα της παραμύθια με εκείνη αφηγήτρια κι εμένα ηχολήπτη. Η ηχογράφηση έγινε κατά τη διάρκεια των τελευταίων συνεδριών μίας ολοκληρωμένης θεραπείας αρθρωτικών διαταραχών και ομολογώ πως τελικά το χαρήκαμε πολύ.

Η αρχική μας λίστα

Σε τι ωφέλησε;

• Γενίκευση των κατακτημένων ήχων της ομιλίας: Κατά κάποιον τρόπο με την ηχογράφηση μεταφερόμαστε σε ένα άλλο πλαίσιο από εκείνο της αίθουσας λογοθεραπείας, σε πιο επίσημο χωρο-χρόνο όπου η μαθήτρια προσέχει την ομιλία της περισσότερο. Με την επανάληψη αυτοματοποιεί πιο εύκολα τα φωνήματα.
• Αυτοδιόρθωση: Ακούει τον τρόπο που μιλά, εντοπίζει μόνη της τα λάθη της και τα διορθώνει σε επόμενο χρόνο
• Φιλαναγνωσία: Της αρέσει τόσο πολύ η διαδικασία που μετά την πρώτη ηχογράφηση έπρεπε να διαβάσουμε όλα τα βιβλία της βιβλιοθήκης! Τελικά πετύχαμε να αφηγείται παραμύθια στην μικρή της αδερφή και να φτιάχνουν και δικές τους ιστορίες.
• Έλεγχος της προσωδίας: Ακούγοντας τον εαυτό της, η μικρή μου μαθήτρια μαθαίνει να χρωματίζει την φωνή της έτσι ώστε να μεταφέρει το μήνυμά της με μεγαλύτερη ακρίβεια. Αντιλαμβάνεται τις αλλαγές που μπορεί να κάνει με τη φωνή της και πώς αυτές αλλάζουν τον τρόπο που επικοινωνούμε.
• Αυτοπεποίθηση: Είναι συχνό φαινόμενο τα παιδιά με διαταραχές ομιλίας να αισθάνονται άγχος όταν θέλουν να μιλήσουν επειδή αντιλαμβάνονται τη δική τους "διαφορετικότητα". Σκεφτείτε όμως τι συμβαίνει όταν αντιλαμβάνονται ότι ο αγχογόνος παράγοντας έχει εξαφανιστεί! Αυξάνεται η αυτοπεποίθησή τους και απελευθερώνονται.
• Ενθύμιο: Τώρα που η θεραπεία μας ολοκληρώνεται όλα τα ηχογραφημένα κείμενα μεταφέρονται σε συσκευή αποθήκευσης και περνούν στα χέρια της, ως ένα μικρό δώρο για όλη της τη δουλειά και την προσπάθεια.

Ενθύμιο για εκείνη.

Ενθύμιο και για εμένα.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Πόσο Διαρκεί η Λογοθεραπεία;

Illustration by Daniela Volpari

Οι ρυθμοί της εποχής μας απαιτούν προγραμματισμό και οργάνωση. Σχεδιάζουμε το μέλλον, φτιάχνουμε το πρόγραμμά μας και η αβεβαιότητα μας προκαλεί άγχος. Έτσι, δεν είναι να απορεί κανείς που από τις πιο συχνές ερωτήσεις των γονέων πριν ακόμη αρχίσει η θεραπεία είναι πότε θα τελειώσει.

Δυστυχώς ακριβής και επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση δεν υπάρχει. Υπάρχουν ωστόσο κάποιοι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τη διάρκεια της θεραπείας σε μεγάλο ή μικρό βαθμό και γνωρίζοντάς τους μπορούμε να επιταχύνουμε την διαδικασία:

Πρώιμη ανίχνευση: Το κλειδί για την επιτυχία στην παρέμβαση είναι ο πρώιμος εντοπισμός των διαταραχών λόγου και ομιλίας. Εάν εντοπιστούν νωρίς, η αντιμετώπισή τους γίνεται ευκολότερη. Όταν διακρίνετε κάτι που σας προβληματίζει στην ανάπτυξη του παιδιού επισκεφτείτε κάποιον ειδικό χωρίς να χάνετε χρόνο.

Δριμύτητα των συμπτωμάτων: Οι διαταραχές λόγου εντάσσονται σε ένα φάσμα δριμύτητας, όπου όσο πιο σοβαρή είναι η διαταραχή, τόσο πιο εντατική και χρονοβόρα θεραπεία απαιτεί.

Συχνότητα συνεδριών: Όταν το παιδί εξασκεί μία νέα δεξιότητα συχνά, θα την κατακτήσει και συντομότερα. Μπορεί να ωφεληθεί τόσο από τη συχνότητα των συνεδριών λογοθεραπείας, όσο και από τον ρυθμό των συνεδριών (πχ. τρεις φορές την εβδομάδα κάθε δεύτερη ημέρα).

Διάγνωση: Οι θεραπευτικές ανάγκες κάθε παιδιού είναι διαφορετικές και η θεραπευτική προσέγγιση επηρεάζεται από τη διάγνωση. Η διάγνωση της διαταραχής βοηθά στον καθορισμό των θεραπευτικών στόχων. Πολλαπλές διαγνώσεις δεν σημαίνει απαραίτητα αργή εξέλιξη αλλά πιθανόν να χρειαστεί να κατακτηθούν περισσότεροι στόχοι πριν την ολοκλήρωση της θεραπείας (πχ. εγκεφαλική παράλυση με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές και δυσφαγία).

Φυσικά δεν είναι οι μόνοι αυτοί οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τη διάρκεια της θεραπείας. Οι ικανότητες και η εμπειρία του θεραπευτή, η σχέση του με το παιδί, η προσωπικότητα του παιδιού, η τυπική εφαρμογή των ασκήσεων στο σπίτι, η στήριξη και η συμμετοχή των γονέων μπορούν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό επίσης όχι μόνο τη διάρκεια αλλά και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Το βέβαιο είναι ότι όταν ο θεραπευτής, το παιδί και η οικογένειά του λειτουργούν μαζί ως ομάδα με στόχο κοινό κάλυψη των αναγκών του παιδιού, η θεραπεία είναι πιο αποδοτική, με πιο άμεσα αποτελέσματα και ακόμη πιο ευχάριστη για όλους!

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

"Δεν καταλαβαίνω τι λέει". Βελτιώνοντας την καταληπτότητα της ομιλίας του παιδιού

illustration found on missnikki94.tumblr

 Συμβαίνει συχνά κατά τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού στη νηπιακή και προσχολική ηλικία να μην μπορούν οι ενήλικες να καταλάβουν τι προσπαθεί να πει. Ενώ νέες λέξεις προστίθενται διαρκώς και "ξεκαθαρίζει" η άρθρωσή του, η ομιλία τις περισσότερες φορές δε γίνεται καταληπτή από τρίτους που, πολλές φορές μαντεύουν τι προσπαθεί να επικοινωνήσει το παιδί. Αυτό μπορεί να γίνει εκνευριστικό αμφίπλευρα και να επηρεάσει αρνητικά ακόμη και τη διάθεση για λεκτική επικοινωνία.
Παρακάτω θα βρείτε χρήσιμους τρόπους για να βελτιώσετε την καταληπτότητα της ομιλίας του παιδιού σας αλλά και την δική σας κατανόηση.


Λάθη στους ήχους της ομιλίας. Παραλείψεις, αντικαταστάσεις, προσθέσεις, παραμορφώσεις των ήχων της ομιλίας μπορεί να είναι η βασική αιτία της περιορισμένης καταληπτότητας. Τυπικά όρια υπάρχουν στην ηλικία κατάκτησης των ήχων αυτών, ωστόσο η αντικατάσταση μίας φωνής με κάποια άλλη μπορεί να μπερδέψει τους γονείς και να διακόψει την ομαλή επικοινωνία. (πχ. "λελό" αντί για "νερό", "λέλω" αντί για "θέλω" κλπ.) Μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί να μιμηθεί τη σωστή άρθρωση των ήχων αυτών όταν σας κοιτά, να το διορθώνετε κάποιες φορές ή/ και να τονίζετε τους ήχους αυτούς όταν μιλάτε εσείς στο παιδί, ανάλογα φυσικά με την ηλικία του.

Ταχύτητα. Όταν το παιδί μιλά πολύ γρήγορα οι λέξεις "μπλέκονται" μεταξύ τους, οι ήχοι της ομιλίας παραμορφώνονται και ο ακροατής δεν έχει συνήθως αρκετό χρόνο να επεξεργαστεί αυτά που άκουσε. Εάν το παιδί σας μιλά πολύ γρήγορα, δείξτε του πώς να μειώσει το ρυθμό ομιλίας του, αφήστε το να μιμηθεί τον δικό σας ρυθμό, τραγουδήστε μαζί του αργά, αλλάξτε το τέμπο αγαπημένων του τραγουδιών, αλλάξτε την δική σας ταχύτητα ομιλίας.

Ένταση. Κάποιες φορές αυτό που περιορίζει την καταληπτότητα της ομιλίας είναι η ακατάλληλη ένταση της φωνής. Το παιδί που μιλά πολύ σιγά ή φωνάζει πολύ δυνατά, ανά περιπτώσεις δεν μπορεί να γίνει κατανοητό. Μπορείτε να καθοδηγήσετε το παιδί να δοκιμάσει διαφορετικές εντάσεις φωνής (καθόλου φωνή, ψίθυρος, κανονική ένταση, υψηλή ένταση) και να τις αντιστοιχίσετε μαζί με αληθινές καταστάσεις της καθημερινότητάς του. Για παράδειγμα, ποια φωνή χρησιμοποιούμε στη σχολική αίθουσα, ποια φωνή στο σπίτι όταν κοιμάται ο μπαμπάς, ποια φωνή στην αυλή του σχολείου; Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να σας φανεί χρήσιμη η εφαρμογή Noise Down για iOS ή η εφαρμογή "Too Noisy" για Android για το τηλέφωνο ή το tablet σας.

Εάν το παιδί εξακολουθεί να δυσκολεύεται με την καταληπτότητα της ομιλίας του κι εσείς, οι γονείς ή φίλοι συνεχίζετε να μην το καταλαβαίνετε, απευθυνθείτε σε έναν λογοθεραπευτή που θα ερευνήσει τα αίτια και θα σας καθοδηγήσει κατάλληλα.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Ασκήσεις για το |s| στο σπίτι

Οι παρακάτω ασκήσεις έχουν στόχο να ενισχύσουν την τοποθέτηση του ήχου |s| σε συλλαβές και λέξεις σε αρχική θέση. Δεν μπορούν από μόνες τους να διορθώσουν το |s| καθώς αποτελούν ένα εργαλείο ενίσχυσης ενός σωστά πλέον εκφερόμενου ήχου |s| μέσα σε ένα δομημένο πρόγραμμα θεραπείας.

Στις θεραπείες μας παρέχω αυτές και παρόμοιες, εξατομικευμένες και δομημένες ασκήσεις για το σπίτι με στόχο να αποφύγει ο μικρός θεραπευόμενος την ξερή, βαρετή απαγγελία λιστών με λέξεις και να είμαι σίγουρη ότι ασχολήθηκε με τις ασκήσεις του και πέρασε καλά!



Εύχομαι να σας φανούν χρήσιμες!

Homework |s| by logoioannina

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Book Review: "Θεραπευτική Παρέμβαση στη Στοματική Κοιλότητα για Βελτίωση Ομιλίας και Σίτισης"

info

Τίτλος πρωτότυπου: "Oral Placement Therapy for Speech Clarity and Feeding"
Συγγραφέας: Sarah Rosenfeld-Johnson
Τίτλος ελληνικής έκδοσης: "Θεραπευτική Παρέμβαση στη Στοματική Κοιλότητα για Βελτίωση Ομιλίας και Σίτισης"
Μετάφραση: Άννα Καρατσή, Ειρήνη Κτενιαδάκη, Γεράσιμος Μηλαθιανάκης
Επιμέλεια Μετάφρασης: Γεράσιμος Μηλαθιανάκης
Χ.Ε.: 2014
Εκδόσεις: Ελληνική Πρωτοβουλία
Διανομή: Stark & Watson

Το βιβλίο "Oral Placement Therapy for Speech Clarity and Feeding" της Sarah Rosenfeld-Johnson δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις καθώς είναι ένα αναγνωρισμένο διεθνώς εγχειρίδιο αντιμετώπισης διαταραχών σίτισης και ομιλίας που περιγράφει αναλυτικά την φιλοσοφία και τη δομή του ομώνυμου προγράμματος θεραπείας.
Προσωπικά γνωρίζοντας την απελπιστικά μικρή ελληνική βιβλιογραφία της λογοθεραπείας καλωσόρισα την πρώτη ελληνική έκδοση του βιβλίου τον Ιανουάριο του 2014 πανηγυρικά. Αν και ομολογώ ότι διακατέχομαι από μία επιφύλαξη όσον αφορά τα μεταφρασμένα επιστημονικά βιβλία, η έκδοση με εξέπληξε ευχάριστα.

Η ελληνική έκδοση ακολουθεί πιστά την δομή και το στυλ του πρωτότυπου: βολικό σπιράλ δέσιμο, πυκνογραμμένο, με πλήθος ασπρόμαυρων εικόνων και σχημάτων, χρησιμότατα περιεχόμενα, πλήρες λεξιλόγιο και εκτενή βιβλιογραφία. Περιγράφει αναλυτικά και με ακρίβεια την μέθοδο "Oral Placement" όπως θα έκανε ένα καλό "βιβλίο μαγειρικής" (κατά τα λεγόμενα της ίδιας της S. Rosenfeld-Johnson) αναφέροντας τον στόχο κάθε άσκησης, το υλικό που χρειάζεται, την μέθοδο ιεραρχικά, τα κριτήρια επιτυχίας, την προετοιμασία που χρειάζεται, εξαιρέσεις, επισημάνσεις, θεωρητικό πλαίσιο. Είναι ένας οδηγός με πρωτότυπες και προσεκτικά ιεραρχημένες ασκήσεις στόματος που λειτουργούν συμπληρωματικά στο εξατομικευμένο πρόγραμμα λογοθεραπείας, με απόλυτο στόχο την αποκατάσταση συγκεκριμένων διαταραχών άρθρωσης και σίτισης, αποφεύγοντας την διάχυτη και τυχαία μυική ενδυνάμωση των αρθρωτών.

Η βασική προβληματική της ελληνικής έκδοσης περιορίζεται στα εξής:
#1 η μετάφραση-μεταφορά της (μη ξεκαθαρισμένης σε μεγάλο εύρος ακόμη) επιστημονικής ορολογίας που αντιμετωπίζεται με:

• μετάφραση κατά λέξη (π.χ. jaw-lip dissociation=διαχωρισμός σαγονιού-χειλιών),
• χρήση κοινώς αποδεκτών όρων (π.χ. bite reflex=αντανακλαστικό δήξεως, lip closure=σύγκλιση χειλιών)
• διατήρηση όρων στην αγγλική γλώσσα (πχ. jaw grading bite block, straw kit, cheerio, kazoo)
• ελεύθερη μετάφραση (π.χ η ευρηματική και αποτελεσματική απόδοση του τίτλου του πρωτότυπου βιβλίου)

με σαφή στόχο την καλύτερη δυνατή απόδοση του κειμένου χωρίς να υπονομεύεται η αποτελεσματικότητα των ασκήσεων. Ας μου επιτραπεί εδώ να επισημάνω ότι παρατήρησα την μεταφορά στην ελληνική του όρου "client" (=πελάτης, που χρησιμοποιείται ευρέως και αποδεκτά από την Αμερικάνικη επιστημονική κοινότητα) ως "ασθενής". Αν και δε μιλούμε για ασθενείς με τη στενή σημασία του όρου, σαφώς διαβάζεται και εμπεδώνεται πιο ευχάριστα  από την, ίσως πιο τυπική λέξη, "πελάτης" και καλύπτει μεγαλύτερο ηλικιακό φάσμα από τον όρο "παιδί". Κοινός ο προβληματισμός.

#2 η προσαρμογή του προγράμματος στο ελληνικό φωνητικό σύστημα εξασφαλίζοντας σωστή ιεράρχηση των ασκήσεων.
Αντιπαραβάλλοντας τις δύο εκδόσεις εντοπίζονται σαφείς διαφορές στο κείμενο ακόμη από το τρίτο κεφάλαιο: παραλείπεται κάθε περιττή αναφορά των φωνημάτων που δεν χρησιμοποιούνται στην ελληνική (τοποθέτηση αρθρωτών, προτεινόμενες ασκήσεις) ενώ ταυτόχρονα διορθώνεται η ακριβής τοποθέτηση του |r| κατά το ελληνικότερον και ιεραρχούνται εκ νέου οι ασκήσεις που στοχεύουν στην εκφορά του.

Προσωπικά αντιλαμβάνομαι την "Θεραπευτική Παρέμβαση στη Στοματική Κοιλότητα για Βελτίωση Ομιλίας και Σίτισης" ως ένα απαραίτητο εργαλείο για τη δουλειά μου. Συμβουλεύτηκα πολλές φορές το αγγλικό κείμενο εφαρμόζοντας την Oral Placement Therapy μέχρι να φτάσει στα χέρια μου η ελληνική έκδοση που, μετά από την εξοικείωση με τη μέθοδο, θεωρώ ικανοποιητική και αξιόπιστη.

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

FAQ για τις Ασκήσεις Στόματος: Τα Πώς, τα Γιατί και τα Όχι

Ένα από τα σημαντικότερα και πιο θεμελιώδη εργαλεία του λογοθεραπευτή είναι οι στοματο-προσωπικές ασκήσεις (ΣΠΑ). Από τα "αρχαιότερα" εργαλεία της επιστήμης μας, χρησιμοποιούνται σε μεγάλο εύρος διαταραχών με πλήθος παραλλαγών. Στην πορεία και στην επιστημονική εξέλιξη της λογοθεραπείας αναπτύχθηκαν μέθοδοι που οργάνωσαν τις ασκήσεις αυτές, τις μελέτησαν σε βάθος και όρισαν το πεδίο εφαρμογής τους. Η σύγχρονη επιστημονική πρακτική επισημαίνει τα όρια και την χρήση των ασκήσεων, προβαίνει σε νέες μελέτες πιο συγκεκριμένες, με ακριβέστερα και μετρήσιμα αποτελέσματα αν και ενίοτε παρατηρείται μία λανθασμένη νοοτροπία σχετικά με την επιλογή των ασκήσεων και την εφαρμογή τους.

*Τι είναι οι στοματοπροσωπικές ασκήσεις;
Επισήμως, "οι στοματο-προσωπικές ασκήσεις είναι μη λεκτικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν αισθητηριακή διέγερση ή ενέργειες των χειλιών, της γνάθου, της γλώσσας, της μαλακής υπερώας, του λάρυγγα και των αναπνευστικών μυών που στόχο έχουν να επηρεάσουν τα φυσιολογικά ερείσματα του στοματοφαρυγγικού μηχανισμού ώστα να επηρεάσουν τις λειτουργίες του. Οι ΣΠΑ μπορεί να περιλαμβάνουν ενεργητικές μυϊκές ασκήσεις, μυϊκές εκτάσεις, παθητική άσκηση και αισθητηριακά ερεθίσματα" (Adverson et all, 2007).

*Πότε κάνουμε στοματο-προσωπικές ασκήσεις;
Κάθε άσκηση στοχεύει σε κάποια λειτουργία του στόματος. Η θεραπεία προσαρμόζεται και εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που παρατηρούνται νευρο-μυϊκές ή δομικές διαταραχές ή διαταραχές της φυσιολογίας στην περιοχή του στόματος που επηρεάζουν την σωστή του λειτουργία: σε παιδιά με λανθασμένα πρότυπα κατάποσης και στοματική αναπνοή, σε παιδιά με σύνδρομο Down, σε παιδιά με γναθοπροσωπικές ανωμαλίες, σε ασθενείς με νευροκινητικές διαταραχές (μετά από αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια ή νευρογενείς νόσους ή κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις ή εγκεφαλική παράλυση), σε ασθενείς με δυσφαγία (διαταραχές κατάποσης) ανά περίπτωση. Ο λογοθεραπευτής εξετάζει και κρίνει πολυπαραγοντικά αν και σε ποιο βαθμό θα ωφεληθεί κάθε θεραπευόμενος από την συγκεκριμένη θεραπεία και θα ορίσει εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα.

*Η στοματο-κινητική θεραπεία βελτιώνει την ομιλία;
Οι νέες μελέτες επισημαίνουν ότι παρ' όλο που οι οι λειτουργίες του στόματος (ομιλία, αναπνοή, θηλασμός, μάσηση, κατάποση) μοιράζονται τις ίδιες ανατομικές δομές, εξακολουθούν να αποτελούν διαφορετικές λειτουργίες σε νευρολογικό επίπεδο. Η θεραπεία ομιλίας απαιτεί ομιλία και λεκτικά ερεθίσματα. Ερευνητικά, δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι ασκήσεις στόματος μπορούν να διορθώσουν την ομιλία (Lof, 2006 & Mc Cauley, 2009).
Φυσικά, δεν πρέπει να συγχέεται η τοποθέτηση των οργάνων άρθρωσης για την εκφορά ενός ήχου της ομιλίας (δλδ. σε ποιο σημείο τοποθετείται η γλώσσα και τα χείλη για να πούμε το |r| ή το |l| ή το |s| κλπ.) με την στοματο-κινητική θεραπεία.
Για παράδειγμα, ένα παιδί με εξώθηση της γλώσσας κατά την κατάποση που παρουσιάζει διαταραχή άρθρωσης (δεν μπορεί να πει το |s|) θα ακολουθήσει συνδιασμό θεραπειών: θεραπευτικό πρόγραμμα με ασκήσεις γλώσσας και χειλιών για να μπορεί καταπίνει σωστά και να αναπνέει από το στόμα και παράλληλα σωστή τοποθέτηση και εκφορά του |r|. Από την άλλη ένα παιδί που δεν μπορεί να πει σωστά το |r| θα ακολουθήσει αποκλειστικά ένα πρόγραμμα θεραπείας άρθρωσης για το |r| χωρίς να κάνει ασκήσεις για το στόμα εφόσον δεν τις χρειάζεται. Το ίδιο ισχύει και για τους ενήλικες.
 Αξίζει να σημειώσουμε ότι έχει βρεθεί πώς για την ομιλία χρειάζεται μόνο το 10-20% της μέγιστης δύναμης των χειλιών ενώ για τη γνάθο περίπου το 11-15%. Εάν αυτό επιτυγχάνεται για την ομιλία, τότε γιατί να φορτωθεί ο θεραπευόμενος με περιττές ασκήσεις;

*Η στοματο-κινητική θεραπεία είναι επίπονη;
Όχι. Ίσως λίγο κουραστική καθώς απαιτεί αρκετές επαναλήψεις κάποιες φορές. Εφόσον δεν υπάρχει κάποια κεντρική εγκεφαλική βλάβη ή σύνδρομο κροταφογναθικής άρθρωσης ώστε οι ίδιες οι κινήσεις να προκαλούν πόνο στον θεραπευόμενο η στοματο-προσωπική θεραπεία δεν πονά.

*Μπορεί να συνδιαστεί με ορθοδοντική θεραπεία;
Ο λογοθεραπευτής που εφαρμόζει στοματο-προσωπική θεραπεία συνεργάζεται άμεσα με τον ορθοδοντικό που παρακολουθεί τον θεραπευόμενο. Συνήθως όπου παρατηρείται άτυπη κατάποση ή εξώθηση γλώσσας ο συνδιασμός των δύο θεραπειών είναι απαραίτητος για επιτυχή και μόνιμα αποτελέσματα.

*Η στοματο-προσωπική θεραπεία απαιτεί την χρήση εργαλείων;
Κάποιες μέθοδοι στοματο-κινητικής θεραπείας χρησιμοποιούν συγκεκριμένα εργαλεία, ειδικά κατασκευασμένα ανάλογα με την φιλοσοφία και το ασκησιολόγιο που αναπτύσσουν, όπως είναι η Oral Placement Therapy και η Μέθοδος Padovan. Από την άλλη, μέθοδοι όπως η Μυολειτουργική Θεραπεία απαιτεί τη χρήση λίγων ή καθόλου εργαλείων ανάλογα πάλι με τους στόχους θεραπείας.


Η ανασκόπιση της βιβλιογραφίας αναδεικνύει πολύ ενδιαφέροντα δεδομένα και πλήθος αντιθετικών απόψεων σχετικά με τη χρήση των στοματο-προσωπικών ασκήσεων. Οι ειδικοί συμφωνούν για την αποτελεσματικότητά τους σε συγκεκριμένες διαταραχές αλλά επισημαίνουν την ματαιότητα της χρήσης τους σε άλλες. Οι στοματο-προσωπικές ασκήσεις δεν είναι λογοθεραπεία και η λογοθεραπεία δεν είναι μόνο στοματο-προσωπικές ασκήσεις. Ο θεραπευτής σας θα αξιολογήσει και εφαρμόσει ένα κατάλληλο πλάνο θεραπείας για εσάς ή για το παιδί σας και θα οργανώσει εξατομικευμένο ασκησιολόγιο, αποτελεσματικό και επιστημονικά τεκμηριωμένο. Μην διστάζετε να ρωτάτε, να ζητάτε συμβουλές και κυρίως προσέχετε πάντα τις ασκήσεις και το υλικό που βρίσκετε στο διαδίκτυο.

 

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

 
Βιβλιογραφία

1) Arvedson, J., Clark, H., Frymark, T., Lazarus, C., Lof, G., McCauley, R., Mullen, R., Schooling, T., & Strand, E. (2007, November). The effectiveness of oral-motor exercises: An evidence-based systematic review. Paper presented at the annual convention of the American Speech-Language-Hearing Association, Boston, MA.

2) Benkert, K. (1997). The effectiveness of orofacial myofunctional therapy in improving dental occlusion. International Journal of Orofacial Myology. Vol. 23, 35-47.

3) Clark, H. M. (2003). Neuromuscular treatments for speech and swallowing: A tutorial. American Journal of Speech Language Pathology, 12(4), 400-415.

4) Clark, H.M. (2005, June 14). Clinical decision making and oral motor treatments. The ASHA Leader, pp. 8-9, 34-35.
 

5) Forrest, K. (2002, February). Are oral-motor exercises useful in the treatment of phonological/articulatory disorders?. In Seminars in Speech and Language (Vol. 23, No. 01, pp. 015-026). 
 
6) Braislin, M. A. G., & Cascella, P. W. (2005). A preliminary investigation of the efficacy of oral motor exercises for children with mild articulation disorders. International Journal of Rehabilitation Research, 28(3), 263-266. 
 

7) Lof, G. L. (2006). Logic, theory, and evidence against using nonspeech oralmotor exercises. ASHA Annual Convention, Miami Beach.

8) Rebecca J. McCauley, Edythe Strand, Gregory L. Lof, Tracy Schooling, Tobi Frymark; Evidence-Based Systematic Review: Effects of Nonspeech Oral Motor Exercises on Speech. Am J Speech Lang Pathol 2009;18(4):343-360. doi: 10.1044/1058-0360(2009/09-0006).

9) Ruscello, D. M. (2009). Treating compensatory errors in the cleft palate population: Some treatment techniques. In C. Bowen, Children's speech sound disorders. Oxford: Wiley-Blackwell, pp. 289-293.

10) Wilson, E.M., Green, J.R., Yunusova, Y., & Moore, C.A. (2008). Task specificity in early oral motor development. Seminars in Speech and Language. 29, 257-266.