"Μπορεί να μην μιλάει ακόμη αλλά καταλαβαίνει τα πάντα"

"Μπορεί να μην μιλάει ακόμη αλλά καταλαβαίνει τα πάντα. Ό,τι του πεις θα το κάνει."

Αληθεύει πως κάποια παιδιά μπορεί να έχουν δυσκολίες μόνο στην έκφραση και η κατανόηση της γλώσσας να παραμένει άθικτη. Κάποια παιδιά έχουν δυσκολίες στην αντίληψη του λόγου αλλά έχουν αναπτύξει (ευφάνταστες ενίοτε) στρατηγικές για να καταφέρουν να ανταπεξέλθουν στον θαυμαστό καινούργιο τους κόσμο.

Καθώς η κατανόηση (σε αντίθεση με την έκφραση) του λόγου συμβαίνει κατά κύριο λόγο στο μυαλό του νηπίου και δεν μπορεί να εκδηλωθεί ευθέως με κάποιον τρόπο, είναι δύσκολο να πούμε με μια πρώτη ματιά τι ακριβώς συμβαίνει στο μυαλό του.

Για να μπορέσουμε όμως να βοηθήσουμε ουσιαστικά ένα παιδί με καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου πρέπει να μπορούμε να ξεχωρίσουμε εάν όντως αντιλαμβάνεται τον λόγο ή χρησιμοποιεί στρατηγικές ώστε να δείχνει ότι καταλαβαίνει ό,τι του λένε. Και αυτό μπορούμε να το κάνουμε μέσω των σταθμισμένων δοκιμασιών που εφαρμόζουμε για να αξιολογήσουμε τις δεξιότητες αυτές με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια και ασφάλεια.

Πώς όμως καταφέρνουν τα μικρούλια και μας ξεγελούν; (Άθελά τους, το τονίζω).

• Κοιτούν προς την κατεύθυνση που κοιτούν οι φροντιστές τους. Μάλιστα είναι μία στρατηγική που μπορούν να χρησιμοποιήσουν ακόμη και τα βρέφη από 8 μηνών.
• Μιμούνται αυτό που κάνουν οι άλλοι, ειδικά την καθημερινή ρουτίνα της οικογένειας. Αυτή την στρατηγική την εφαρμόζουν συχνά τα νήπια που δυσκολεύονται να ακολουθήσουν οδηγίες στο σχολείο.
• Παίρνουν ό,τι τους προσφέρεται.
• Κάνουν ό,τι συνηθίζουν με κάθε αντικείμενο που συναντούν. πχ. μια μπάλα την πετούν, μία κούκλα την κοιμίζουν χωρίς να δοκιμάζουν άλλον τρόπο παιχνιδιού.
• Κάνουν ό,τι συνήθως γίνεται με κάθε αντικείμενο. Συνήθως όταν δεν κατανοούν έννοιες χώρου. πχ. Βάζει την κουβέρτα πάνω στο κρεβάτι γιατί εκεί είναι η θέση της.
• Κάνουν την πιο αναμενόμενη πράξη. π.χ. βάζουν τη μεγάλη κούκλα να ταΐσει το μωρό κούκλα.

Οι δοκιμασίες που εφαρμόζουμε οι λογοθεραπευτές για να αξιολογήσουμε το επίπεδο γλωσσικής αντίληψης ενός παιδιού αλλά και ο τρόπος που έχουμε εκπαιδευτεί να το κάνουμε, μπορεί να αποκαλύψει εάν ένα παιδί χρησιμοποιεί τέτοιες στρατηγικές. Συνδυάζοντας τα αποτελέσματα των τεστ με μια ενδελεχή συζήτηση με τους γονείς και παίζοντας με το παιδί, μπορούμε να δούμε εάν στην περίπτωση όπου δεν υπάρχουν τα βοηθητικά ερεθίσματα (όπως μόνο μία επιλογή αντικειμένου ή να μπορεί να ακολουθήσει το βλέμμα) το παιδί κάνει masking, δηλαδή κρύβει τις πιθανές του δυσκολίες στην αντίληψη του λόγου. Στη συνέχεια μπορούμε να παρέμβουμε κατάλληλα.

Αναφορά

Paul R. (2000). "Putting things in context": literal and discourse approaches to comprehension assessment. Seminars in speech and language, 21(3), 247–255. https://doi.org/10.1055/s-2000-13198

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Δράση για την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή: Το Podcast

κλικ! για μεταφορά απευθείας στο podcast

Σας προτείνω ένα νέο podcast στα ελληνικά για την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή που δημιούργησε με πολλή φροντίδα η εξαιρετική Ρουζάνα Κομεσίδου (IG: rkomesidou). Θα βρείτε όλες τις πληροφορίες για τη Δράση με συζητήσεις από την Κύπρο, Ελλάδα, και εξωτερικό, για τις συμβουλευτικές υπηρεσίες που παρέχει η Ρουζάνα και πολύ περισσότερο υλικό για την Επιστήμη Εφαρμογής (Implementation science) στη σελίδα mosinian. Stay tuned, γιατί ανανεώνεται συνεχώς!

Έχω την πολύ μεγάλη χαρά να συμμετέχω κι εγώ στο δεύτερο επεισόδιο σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση για τη θεραπευτική παρέμβαση στην Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή. Μιλούμε γενικά για τη θεραπεία όπως εφαρμόζεται κλινικά, για τον τρόπο που ελέγχουμε την πρόοδο των θεραπευόμενων, προτείνουμε τρόπους διαχείρισης για τους γονείς και τονίζουμε τη σημασία ενημέρωσης των εκπαιδευτικών για την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή. Ευχαριστώ από καρδιάς για την πρόσκληση και για την εποικοδομητική αλληλεπίδραση. 

Μη χάσετε επίσης το πρώτο επεισόδιο με την κυρία Αγγελική Βέργου, λογοθεραπεύτρια (IG: vangelili) που μιλά για τη συμπτωματολογία της ΑΓΔ και τη σωστή ενημέρωση!

Περιμένω με ανυπομονησία τη συνέχεια! 

Ο σύνδεσμος για το podcast με ένα κλικ στην εικόνα ή εδώ

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Πότε πρέπει να ανησυχήσετε για την ανάπτυξη του παιδιού σας;

"Dance partners" by Gillian Eilidh O' Marra

Η απάντηση δεν είναι πάντα ξεκάθαρη. Μάλιστα μπορεί να φανεί κάπως αντιφατική. Ας μιλήσουμε λοιπόν για το εύρος του "φυσιολογικού".

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως τα αναπτυξιακά ορόσημα δεν κατακτώνται με μαθηματική ακρίβεια. Η ανάπτυξη διαφέρει από άτομο σε άτομο. Έτσι, είτε μιλάμε για την ανατολή των πρώτων δοντιών, για το μπουσούλημα ή τις πρώτες λέξεις, η απάντηση στο ερώτημα "πότε;" δεν έχει ακριβή και σαφή απάντηση. Μιλάμε πάντα για χρονικό εύρος.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το περπάτημα. Πολλά παιδιά κάνουν τα πρώτα τους βήματα γύρω στον πρώτο χρόνο. Αυτό όμως δε συμβαίνει πάντα. Κάποια ξεκινούν πρώιμα, περίπου 7-8 μηνών, ενώ αλλά χρειάζεται να φτάσουν τους 18 μήνες. Δεδομένου ότι εδώ υπάρχει εύρος σχεδόν ενός έτους, είναι καλύτερα (με σύνεση) να μην αγχωθούμε ιδιαίτερα συγκρίνοντας το ένα παιδί με το άλλο. Κάθε ένα αναπτύσσεται στον δικό του μοναδικό χρόνο.

Παρόλα αυτά έχουν οριστεί σχετικά χρονικά όρια, ΜΕΤΑ από τα οποία κάποιο αναπτυξιακό ορόσημο θεωρείται πως έχει καθυστερήσει. Και είναι σημαντικό για τους γονείς να παραμένουν ενημερωμένοι και να βρίσκονται σε εγρήγορση.

Κάνεις δεν ξέρει το παιδί σας καλύτερα από εσάς. Αν ανησυχείτε για την ανάπτυξη του παιδιού σας είναι σημαντικό να δράσετε. Και να δράσετε άμεσα.

Ο ευκολότερος και αμεσότερος τρόπος να εκπληρώσετε αυτή την ευθύνη είναι να διατηρείτε σχέση εμπιστοσύνης με τον παιδίατρο σας, να τηρείτε τις προγραμματισμένες επισκέψεις, να συζητάτε σχετικά με την ανάπτυξή του παιδιού και να κάνετε ερωτήσεις. Παρόλο που δεν θα κάνει πλήρη αναπτυξιακό έλεγχο, ενδεχομένως θα μπορέσει να ανιχνεύσει πιθανές αποκλίσεις στις καθιερωμένες αναπτυξιακές νόρμες και να σας παραπέμψει σε ειδικό αναπτυξιολόγο.

Πλέον υπάρχουν ειδικοί που μπορούν να υποστηρίξουν ένα παιδί και την οικογένειά του μέσω της πρώιμης παρέμβασης σε κάθε ενδεχόμενο αναπηρίας ή καθυστέρησης στην ανάπτυξη.

Αυτό μπορεί να ακούγεται τρομακτικό και για αυτό το λόγο υπάρχει η τάση "ας περιμένουμε λίγο ακόμα να δούμε" ή "κι εμείς που δεν πήγαμε, τι πάθαμε;"

Αλλά αυτό είναι το χειρότερο που μπορείτε να κάνετε. Όταν εντοπίζονται νωρίς πολλές καθυστερήσεις στην ανάπτυξη μπορεί να αποκατασταθούν με την κατάλληλη παρέμβαση. Και όσο νωρίτερα ζητήσετε βοήθεια τόσο ταχύτερα μπορεί το παιδί να ξαναβρεί το ρυθμό του. 

Μέρος του κόστους των υπηρεσιών αυτών μπορεί να καλυφθεί από τον ΕΟΠΥΥ και μπορείτε να το σκεφτείτε ακόμη κι έτσι: τίποτε κακό δεν πρόκειται να συμβεί αν ζητήσετε αξιολόγηση. Αν από την αξιολόγηση προκύψει καθυστέρηση σε κάποιον τομέα της ανάπτυξης, το παιδί σας μπορεί να επωφεληθεί από σύγχρονες υπηρεσίες. Αν δεν προκύψει, τότε θα έχετε το κεφάλι σας ήσυχο. Αν εξακολουθείτε να προβληματίζεστε για την ανάπτυξη του παιδιού παρόλο που έχει ήδη εξεταστεί από κάποιον ειδικό, ζητήστε νέα εξέταση.

Συχνά δέχομαι την εξής ερώτηση από συγγενείς ή φίλους οικογενειών:

 "Νομίζω πως κάτι συμβαίνει. Το παιδί δε μιλάει ακόμη/ δεν έχει περπατήσει/ δεν τρώει μόνο του. Τι να κάνω; Φοβάμαι μη θυμώσουν. Να τους το πω;"

Η ερώτηση πάντα πηγάζει από γνήσιο ενδιαφέρον και προβληματισμό για ένα αγαπημένο παιδί.

Η απάντηση είναι μια: ΝΑΙ. Να το πείτε. Άμεσα. Είναι πολύ προτιμότερο να θορυβηθούν οι γονείς- κι ας δυσαρεστηθούν ακόμη- και να δράσουν νωρίς για να προλάβουν εάν όντως συμβαίνει κάτι παρά να καθυστερήσουν λόγω άγνοιας. Στην καλύτερη περίπτωση δε θα συμβαίνει τίποτα και η ζωή όλων θα συνεχιστεί ομαλά.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail

.com

Ο πλούτος των παιχνιδιών κοινωνικών δεξιοτήτων

Τα παιχνίδια κοινωνικών δεξιοτήτων είναι ένας απλός μα καταπληκτικός τρόπος να ενισχύσουμε την αμοιβαία προσοχή (joint attention) του παιδιού, την κοινωνική αλληλεπίδραση καινά ενθαρρύνουμε τις δεξιότητες επικοινωνίας.

Πρόκειται για απλές, επαναλαμβανόμενες παιγνιώδεις πράξεις που απαιτούν τη συμμετοχή τουλάχιστον δύο ατόμων. Είναι δωρεάν, είναι προσβάσιμα οπουδήποτε κι εγγυώνται άμεσο ενθουσιασμό!

Παραδείγματα παιχνιδιών κοινωνικών δεξιοτήτων είναι τα εξής:

• Κούκου!
• Αλογάκι στην πλάτη σου
• Κυνηγητό
• Κρυφτό
• Τραγούδια με κινήσεις (πχ. Χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ)
• Γαργαλητά

Πώς ενθαρρύνουν την αλληλεπίδραση και τη γλωσσική ανάπτυξη;

• Το παιδί εστιάζει στο άτομο με το οποίο παίζει κι έτσι δε χρειάζεται να μοιράσει την προσοχή του μεταξύ του ατόμου και κάποιου φυσικού αντικειμένου.
• Φέρνουν το παιδί ένα βήμα πιο κοντά στην ομιλία καθώς συντονίζεται με πιο φυσικό τρόπο με την έκφραση συναισθημάτων μέσω των χειρονομιών, του τόνου της φωνής και των εκφράσεων του προσώπου του συμπαίκτη του, εστιάζοντας αποκλειστικά σε αυτόν.
• Διευκολύνουν τον συμπαίκτη (εσάς!) να εστιάσει στο παιδί. Έτσι μπορεί να εντοπίσει ευκολότερα προσπάθειες επικοινωνίας του παιδιού που σε άλλη περίπτωση μπορεί να του διέφυγαν.
• Χρησιμοποιούν τη δύναμη της επανάληψης που αποτελεί τη σημαντικότερη τεχνική μάθησης του νηπίου.
• Δίνουν στο παιδί την ευκαιρία να εξασκηθεί με φυσικό τρόπο στη μίμηση, την εναλλαγή σειράς, την αμοιβαία προσοχή, τη βλεμματική επαφή, του μαθαίνουν να ακολουθεί και να δίνει εντολές να χτίζει και να χρησιμοποιεί νέο λεξιλόγιο.

Συνοψίζοντας, τέσσερα είναι τα πολύ σημαντικά οφέλη των παιχνιδιών κοινωνικών δεξιοτήτων: 

Το παιδί

1. εστιάζει σε εσάς
2. παραμένει μαζί σας
3. σας χαίρεται 
4. αρχίζει να κατανοεί και να χρησιμοποιεί την εξωλεκτική επικοινωνία.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Additional reading

1. Heesen, R., Genty, E., Rossano, F., Zuberbühler, K., & Bangerter, A. (2017). Social play as joint action: A framework to study the evolution of shared intentionality as an interactional achievement. Learning & behavior, 45(4), 390–405. https://doi.org/10.3758/s13420-017-0287-9

2. Hsu, H. C., Iyer, S. N., & Fogel, A. (2014). Effects of social games on infant vocalizations*. Journal of child language, 41(1), 132–154. https://doi.org/10.1017/S0305000912000608

3. Markova G. (2018). The Games Infants Play: Social Games During Early Mother-Infant Interactions and Their Relationship With Oxytocin. Frontiers in psychology, 9, 1041. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01041

4. Salley, B., Brady, N. C., Hoffman, L., & Fleming, K. (2020). Preverbal Communication Complexity in Infants. Infancy : the official journal of the International Society on Infant Studies, 25(1), 4–21. https://doi.org/10.1111/infa.12318

Οι χειρονομίες ευνοούν τη γλωσσική ανάπτυξη

 

Η επικοινωνία περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από την ομιλία: η προσωδία, οι χειρονομίες, οι εκφράσεις του προσώπου, η γλώσσα του σώματος για ένα μικρό παιδί λένε όσα και τα λόγια. Τα μικρά παιδιά επικοινωνούν χρησιμοποιώντας χειρονομίες και άλλες εξωλεκτικές συμπεριφορές πριν ακόμα αρχίσουν να μιλούν (Vilà-Giménez & Prieto, 2021).

Οι χειρονομίες αποτελούν κάποιες από τις πιο πρώιμες μορφές επικοινωνίας ξεκινώντας περίπου μεταξύ 9 και 12 μηνών. Τα βρέφη συνεχίζουν να χρησιμοποιούν χειρονομίες αφού αρχίσουν να μιλούν, συνδυάζοντάς τις με λέξεις. Αυτό το ταίριασμα χειρονομίας λέξης (πχ. Δείχνει την μπάλα και λέει “μπάλα”) κατά βάση προηγείται του συνδυασμού δύο λέξεων. Επομένως η ανάπτυξη των χειρονομιών προηγείται της γλωσσικής ανάπτυξης (Iverson & Goldin-Meadow, 2005).

Οι χειρονομίες που παράγουν τα παιδιά πρώιμα κατά την ανάπτυξή τους, τους παρέχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν όλα όσα επιθυμούν αλλά δεν μπορούν να εκφράσουν λεκτικά. Για παράδειγμα οι δεικτικές χειρονομίες δίνουν στο παιδί την ευκαιρία να αναφερθεί σε αντικείμενα πριν κατακτήσει τη λέξη που αντιστοιχεί σε αυτά. Στην πορεία, ο συνδυασμός χειρονομίας και λέξης λειτουργεί στη βάση της επικοινωνίας δύο εννοιών πριν ακόμη καταφέρει το παιδί αναπτυξιακά να συνδυάσει δύο λέξεις στην έκφραση του λόγου του (Iverson & Goldin-Meadow, 2005).

Στην πραγματικότητα οι χειρονομίες των βρεφών αποτελούν προβλεπτικό παράγονται της γλωσσικής τους εξέλιξης και λειτουργούν σε άμεση συσχέτιση με αυτή (Choi, Wei & Rowe, 2021, Vilà-Giménez & Prieto, 2021). Οι χειρονομίες, η γλώσσα και η ομιλία είναι άμεσα συνδεδεμένες νευρολογικά και αναπτυξιακά (Capone & McGregor, 2004). Μελέτες που εξετάζουν τη γλωσσική εξέλιξη μη τυπικά αναπτυσσόμενων παιδιών παρατηρούν παρόμοιες αποκλίσεις στη γλωσσική ανάπτυξη και στη χρήση των εξωλεκτικών συμπεριφορών (Goldin-Meadow, 2009; Taverna, Huedo-Medina, Fein & Eigsti, 2021). Πρακτικά, οι πρώιμες αποκλίσεις στην παραγωγή των χειρονομιών από ένα βρέφος μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην ανίχνευση πιθανής καθυστέρησης στη γλωσσική του ανάπτυξη (Goldin-Meadow, 2009).

Οι χειρονομίες ορίζονται ως οι ενέργειες ή κινήσεις μέρους του σώματος (κυρίως των χεριών ή της κεφαλής) που χρησιμοποιούνται από κάποιον με πρόθεση να επικοινωνήσει μία ιδέα ή έννοια. Οι χειρονομίες αυτές τυπικά παράγονται με τα χέρια μας αλλά ο όρος περιλαμβάνει και νοήματα όπως εκφράσεις προσώπου (πχ. κινήσεις του στόματος ως ένδειξη πείνας) ή κινήσεις του σώματος (πχ. τέντωμα της πλάτης ως ένδειξη πόνου) (Capone & McGregor, 2004).

Σε γενικές γραμμές οι χειρονομίες και τα νοήματα αυτά αναπτύσσονται από τη βρεφική ηλικία έως τα δύο έτη ως εξής:

9-12 μηνών

• ζητά αντικείμενα δείχνοντας ή φτάνοντας με το χέρι
• κερδίζει την προσοχή αγγίζοντας (πχ. τραβώντας έναν ενήλικα)
• τεντώνεται για να το πάρουν αγκαλιά
• κάνει μία ενέργεια με στόχο να επαναληφθεί (πχ. χτυπά τα χέρια αφού τα χτυπά και ο άλλος)
• εκφράζει την επιθυμία του να παίξει κοινωνικά παιχνίδια ξεκινώντας πρώτο (πχ. κρύβει το πρόσωπό του για να δείξει ότι θέλει να παίξει κουκου!)
• κουνά το χέρι για να χαιρετήσει
• μιμείται τα παλαμάκια
• δείχνει και δίνει αντικείμενα στους ενήλικες

12-15 μηνών

• δίνει αντικείμενα στους ενήλικες για να ζητήσει βοήθεια
• δείχνει τη χρησιμότητα των αντικειμένων (πχ. Κάνει ότι ανακατεύει με μία κουτάλα)
• αγκαλιάζει λούτρινα παιχνίδια
• χειροκροτά για να δείξει τον ενθουσιασμό του
• χορεύει όταν ακούει μουσική

15-18 μηνών

• κουνά το κεφάλι για να εκφράσει άρνηση
• δείχνει κάτι για να σου ζητήσει να κάνεις κάτι (πχ. δείχνει την πόρτα για να ζητήσει “βόλτα”)
• κάνει εκφράσεις με τα χείλη για να ζητήσει φαγητό
• δείχνει αντικείμενα αφού του το ζητήσει κάποιος
• δείχνει αντικείμενα με στόχο να τα ονομάσει ο ενήλικας
• κάνει χειρονομία για να δείξει πως κάτι τελείωσε

18-24 μηνών

• κάνει γκριμάτσες και αστείους ήχους για να κερδίσει την προσοχή
• αναδύονται οι χειρονομίες που συνοδεύουν κάποιας μορφής λεκτικό περιεχόμενο όπως το ανασήκωμα των ώμων το σήκωμα των χεριών για να να δείξει “τι είναι αυτό;” ή “πού πήγε;”
• στέλνει φιλιά
• κάνει “κόλλα πέντε”
• αποσαφηνίζει λεκτικά μηνύματα δείχνοντας τα αντικείμενα που αντιπροσωπεύουν (πχ. Λέει “παπα” και δείχνει τα παπούτσια του)

Συνοψίζοντας, δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε πόσο σημαντικές είναι οι χειρονομίες για τη γλωσσική ανάπτυξη ενός βρέφους. Επιτρέπουν στο παιδί να επικοινωνήσει τις επιθυμίες και τις ανάγκες του μήνες πριν καταφέρει να εκφραστεί λεκτικά. Τα παιδιά μαθαίνουν να επικοινωνούν μέσω της ακρόασης, της παρατήρησης και της μίμησης του περιβάλλοντός τους. Ο καλύτερος τρόπος να υποστηρίξετε τη γλωσσική ανάπτυξή του παιδιού σας είναι να αλληλεπιδράτε μαζί του καθημερινά. Παίξτε, μιλήστε, γελάστε, τραγουδήστε και περάστε όμορφα μαζί!

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Αναφορές

• Capone, N. C., & McGregor, K. K. (2004). Gesture development: a review for clinical and research practices. Journal of speech, language, and hearing research : JSLHR, 47(1), 173–186. https://doi.org/10.1044/1092-4388(2004/015)
• Choi, B., Wei, R., & Rowe, M. L. (2021). Show, give, and point gestures across infancy differentially predict language development. Developmental psychology, 57(6), 851–862. https://doi.org/10.1037/dev0001195
• Goldin-Meadow S. (2009). How gesture promotes learning throughout childhood. Child development perspectives, 3(2), 106–111. https://doi.org/10.1111/j.1750-8606.2009.00088.x
• Iverson, J. M., & Goldin-Meadow, S. (2005). Gesture paves the way for language development. Psychological science, 16(5), 367–371. https://doi.org/10.1111/j.0956-7976.2005.01542.x
• Taverna, E. C., Huedo-Medina, T. B., Fein, D. A., & Eigsti, I. M. (2021). The interaction of fine motor, gesture, and structural language skills: The case of autism spectrum disorder. Research in autism spectrum disorders, 86, 101824. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2021.101824
• Vilà-Giménez, I., & Prieto, P. (2021). The Value of Non-Referential Gestures: A Systematic Review of Their Cognitive and Linguistic Effects in Children’s Language Development. Children (Basel, Switzerland), 8(2), 148. https://doi.org/10.3390/children8020148

Μακροχρόνιες επιδράσεις των γλωσσικών διαταραχών στην κοινωνικότητα

Η έρευνα για τις αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές δεν εστιάζει μόνο στα νήπια που καθυστερούν να μιλήσουν αλλά και στους εφήβους και στους ενήλικες που έχουν διαγνωστεί ως παιδιά με αυτές. Έχουν βρεθεί μακροχρόνιες επιδράσεις στην κοινωνικότητα των ατόμων με γλωσσικές διαταραχές που αξίζει να συζητήσουμε, παρόλο που είναι δύσκολο και επώδυνο. Όταν ξέρεις τι να περιμένεις μπορείς να προετοιμαστείς καλύτερα να το αντιμετωπίσεις.

Οι αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές μπορεί να συνεχίσουν να επηρεάζουν τη ζωή του ατόμου ακόμη και στην ενήλικη ζωή του πολύ περισσότερο εάν δε λάβει θεραπεία ή δε λάβει τη σωστή θεραπεία.
Σύμφωνα με μελέτες της τελευταίας εικοσαετίας:
Οι γλωσσικές διαταραχές δεν παύουν να υφίστανται κατά τη σχολική ηλικία αλλά συνεχίζονται στην ενήλικη ζωή επηρεάζοντας δυνητικά τη σχέση με τους συνομηλίκους στο σχολικό περιβάλλον.
Οι γλωσσικές διαταραχές μπορεί να επηρεάσουν την κοινωνική συμμετοχή: τα παιδιά ενδεχομένως να έχουν λιγότερους φίλους, μπορεί να απομονωθούν κοινωνικά, αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και μπορεί να αναπτύξουν περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες.
Οι γλωσσικές διαταραχές σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κοινωνικού άγχους και κοινωνικής φοβίας σε σχέση με τους συνομήλικους στους εφήβους που μπορεί να επιμένουν στην ενήλικη ζωή.
Οι γλωσσικές διαταραχές μπορεί να επηρεάσουν την ακαδημαϊκή και εργασιακή απόδοση.

Περισσότερα:
*Browlie, E.B., Bao, L., & Beitchman, J. (2016) Childhood Language Disorder and Social Anxiety in Early Adulthood. Journal of Abnormal Psychology, 44, 1061-1070.
*Your right to know: long-term social effects of language disorders https://www.banterspeech.com.au/your-right-to-know-long.../

Χρήσιμο Γλωσσικό Υλικό: Εξωφρενικά Σενάρια

Μην σας τρομάζει ο τίτλος.
Τίποτε περίεργο δεν θα βρείτε εδώ.
Όλα είναι απολύτως φυσιολογικά και στρωτά όπως η παιδική φαντασία!

Στο πακέτο θα βρείτε 30 κάρτες με σενάρια λίγο έξω από την καθημερινότητα που στέλνουν το μυαλό μας σε άλλη γη, σε άλλα μέρη και βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν την φαντασία τους, να συζητήσουν για κάτι που τα ενδιαφέρει, να εξελίξουν τον περιγραφικό τους λόγο.

Προσωπικά λατρεύω να τα χρησιμοποιώ και για τη γενίκευση των ήχων της ομιλίας. Δίνω τις κάρτες στους μαθητές μου για το σπίτι, βοηθώντας τους γονείς τους να βρουν ένα ενδιαφέρον θέμα για μια μικρή ολιγόλεπτη συζήτηση με στόχο το φώνημα που μας ενδιαφέρει. Win win.

Το υλικό θα το βρείτε εδώ:

(Το link οδηγεί στο TeachersPayTeachers)

Ευαγγελία Δ. Σούπη

 Λογοθεραπεύτρια

 Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Χρήσιμο Γλωσσικό Υλικό: "Βρες το λάθος!"

Οι κάρτες με εικόνες είναι υλικό που επιτρέπει στα παιδιά να μάθουν γρήγορα το ερέθισμα-στόχο και να επεκτέινουν την σκέψη τους πέρα από τους τοίχους μιας αίθουσας. Αν και στατικά και κάπως άχαρα αντικείμενα οι κάρτες:

• είναι φθηνές
• μεταφέρονται εύκολα
• είναι αποτελεσματικές
• είναι ευπροσάρμοστες
• χρησιμοποιούνται με άπειρους τρόπους και μεθόδους

Σε αυτό το πακέτο θα βρείτε 32 εκτυπώσιμες εικονοκάρτες με... λάθη! Η κάθε εικόνα περιέχει ένα λάθος, είναι σαφείς και απλές χαμηλής δυσκολίας. Ανάλογα με τον τρόπο που θα τις χρησιμοποιήσετε μπορείτε να ενισχύσετε:

• την προσοχή
• την αντίληψη
• τον περιγραφικό λόγο
• την γλωσσική έκφραση και κατανόηση
• την ανάπτυξη λεξιλογίου
• τη μορφοσύνταξη

Για να τις κατεβάσετε ακολουθήστε το παρακάτω link.

(Οδηγεί στο Teachers Pay Teachers)

Βρες το λάθος

Για περισσότερο γλωσσικό υλικό είτε χειροποίητο είτε αλιευμένο από τις γενναιόδωρες θάλασσες του ίντερνετ κάντε κλικ ΕΔΩ.

Top image CC0 Creative Commons

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com

Βιωματικό σεμινάριο για τη Γλωσσική Ανάπτυξη στο Ανοιχτό Παράθυρο

Σε αυτό το βιωματικό σεμινάριο θα εξερευνήσουμε την πορεία της γλωσσικής ανάπτυξης στα βρέφη και νήπια, θα μοιραστούμε τρόπους που θα μας βοηθήσουν να την ενισχύσουμε σε κάθε ηλικία μέσα από παραδείγματα, βιωματικές δραστηριότητες και παιχνίδια, θα μάθουμε τι συμβαίνει και κάποιες φορές διαταράσσεται η εξέλιξή της και πώς να αντιμετωπίσουμε πιθανές δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν.

Πού; Στο Ανοιχτό Παράθυρο (Χατζηκώστα 5, Ιωάννινα 454 44)
Πότε; Δευτέρα 7 Μαϊου, 10:00-13:00
Φιλοξενεί: Βίκυ Βάββα, δραματοθεραπεύτρια, παιγνιοθεραπεύτρια, σύμβουλος ψυχικής υγείας, παιδαγωγός θεάτρου και θεατρικού παιχνιδιού.
Συντονίζει: Ευαγγελία Σούπη, Λογοθεραπεύτρια

Το σεμινάριο έχει θεωρητικό και βιωματικό μέρος και απευθύνεται σε γονείς, φοιτητές σχετικών επαγγελμάτων και παιδαγωγούς προσχολικής ηλικίας.

Η γλώσσα είναι ανθρώπινη επινόηση, η πιο σημαντική για την επικοινωνία μα σαν ένας ζωντανός οργανισμός αναπτύσσεται μέσα μας και μαζί μας, έχοντας ρίζες στη βρεφική ηλικία. Σκαλώνει σε επίπεδα κι απλώνει τα κλαδιά της στον νου, στην ακοή, στην κίνηση. Ενίοτε όμως, η πορεία της ανακόπτεται και χρειάζεται φροντίδα για να φτάσει ψηλά.

Δίνονται σημειώσεις και βεβαίωση συμμετοχής
Η δήλωση συμμετοχής είναι απαραίτητη.

Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής: κλικ εδώ! 

Συνέντευξη με μία Λογοθεραπεύτρια: Η Κατερίνα Δρακουλάκη Απαντά για την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή

Τι είναι η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή; Έχει σχέση με την Ειδική Γλωσσική Διαταραχή;

*Η Αναπτυξιακή Γλωσσική διαταραχή (ΑΓΔ) είναι μια διαταραχή που εμφανίζεται κατά την παιδική ηλικία, εξ ου και το επίθετο αναπτυξιακή, η οποία έχει κατά κύριο λόγο ελλείμματα γλωσσικής φύσης. Έρχεται να αντικαταστήσει τον όρο Ειδική Γλωσσική Διαταραχή ο οποίος εισήχθη από τους ερευνητές και ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε από διαγνωστικά εργαλεία.
Ο προηγούμενος όρος έχει αποτελέσει πεδίο διαφωνιών μεταξύ των διάφορων επαγγελματιών και θεωρείται ότι δεν περιγράφει αποτελεσματικά τη διαταραχή.

Ποιος μπορεί να κάνει τη διάγνωση;

*Αν και πολλοί επαγγελματίες ασχολούνται με τις αναπτυξιακές διαταραχές, οι λογοθεραπευτές έχουν τα αξιολογητικά εργαλεία ώστε να κάνουν μια διάγνωση ΑΓΔ. Επιπλέον, για να αποκλειστούν άλλα διαγνωστικά κριτήρια χρειάζεται μια διεπιστημονική επιτροπή. Εντούτοις στην Ελληνική πραγματικότητα την διάγνωση κάνουν παιδοψυχίατροι ή/και αναπτυξιολόγοι.

Η ΑΓΔ αφορά μόνο τα παιδιά;

*Η ΑΓΔ είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή, δηλαδή εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης. Όπως και οι υπόλοιπες αναπτυξιακές διαταραχές, η ΑΓΔ μπορεί να αντιμετωπιστεί από τους κατάλληλους θεραπευτές, κάποιες δυσκολίες όμως παραμένουν. Η φύση αυτών των δυσκολιών αλλάζει με τα χρόνια. Η μαρτυρία της Sophie, μιας ενήλικα με ΑΓΔ είναι αυτή:

Sophie, 37 ετών: ‘Διαγνώσθηκα με ΑΓΔ όταν ήμουν μικρή. Οι γονείς μου ήταν πολύ υποστηρικτικοί και το σχολείο μου παρείχε εξειδικευμένη εκπαίδευση και υποστήριξη από λογοθεραπευτές, επομένως μπόρεσα να επιτύχω σε περισσότερα πράγματα απ’ ό,τι περίμενα ποτέ. [Όμως,] είναι πάντα παρόν στη ζωή μου και μερικές φορές πρέπει να βρω στρατηγικές για να τα βγάζω πέρα. Εύχομαι να μπορούσα να κάνω τα πράγματα που κάνουν οι άλλοι και να καταλαβαίνω και να θυμάμαι πράγματα από την πρώτη φορά που τα ακούω. [Το να έχω ΑΓΔ] με επηρεάζει ψυχολογικά. Μου προκαλεί άγχος και χαμηλή αυτό-εκτίμηση’.1

Πού οφείλεται η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή;
*Τα αίτια εμφάνισης της ΑΓΔ είναι πολυπαραγοντικά και δυστυχώς ακόμη όχι ξεκάθαρα. Σε αντίθεση με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές στις οποίες μπορεί να εντοπιστεί γονιδιακά η αιτία, οι ερευνητές μέχρι τώρα δεν έχουν καταφέρει να εντοπίσουν με ακρίβεια τα νευροβιολογικά ή γονιδιακά αίτια. Από την κλινική εμπειρία, οι γονείς έχουν μεγάλο άγχος να ξέρουν εάν αυτοί έχουν συμβάλει στις δυσκολίες του παιδιού τους. Είναι απολύτως κατανοητό το άγχος. Εντούτοις το πιο σημαντικό είναι οι γονείς να είναι υποστηρικτικοί και να συνεργάζονται με τους θεραπευτές.

Η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή έχει σχέση με τον αυτισμό;

*Η ΑΓΔ έχει σχέση με τον αυτισμό με την έννοια ότι είναι και οι δύο αναπτυξιακές διαταραχές. Όμως είναι δύο διαφορετικές διαταραχές με διαφορετικές δυσκολίες και διαφορετικά διαγνωστικά κριτήρια. Οι διαταραχές αυτιστικού φάσματος μπορούν να εμφανίζονται με μια γλωσσική διαταραχή, δεν πρόκειται όμως για ΑΓΔ.
 

Πώς επηρεάζει η ΑΓΔ ένα δίγλωσσο παιδί;

*Τα δίγλωσσα παιδιά έχουν τις ίδιες πιθανότητες να αναπτύξουν ΑΓΔ με τα μονόγλωσσα παιδιά, δηλαδή η διγλωσσία δεν αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης ΑΓΔ. Τα δίγλωσσα παιδιά με ΑΓΔ έχουν παρόμοιες δυσκολίες σε όλα τα επίπεδα του λόγου όπως και τα μονόγλωσσα παιδιά (λεξιλόγιο, μορφολογία, σύνταξη) και αυτές οι δυσκολίες εμφανίζονται σε όλες τις γλώσσες τις οποίες κατακτούν τα παιδιά. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γίνεται ενδελεχής αξιολόγηση σε όλες τις γλώσσες που κατακτά το παιδί. Για περισσότερες πληροφορίες και βιβλιογραφικές αναφορές μπορείτε να δείτε εδώ.


Η αντιμετώπιση είναι απαραίτητη ή θα το ξεπεράσει μεγαλώνοντας; Αν γίνει πρώιμη παρέμβαση θα έχει προβλήματα στο σχολείο;

*Τα παιδιά με ΑΓΔ είναι παιδιά τα οποία δεν μπορούν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους χωρίς εξειδικευμένη παρέμβαση. Είναι μάλιστα ένα από τα χαρακτηριστικά της διαταραχής, όπως φαίνεται και από το πληροφοριακό υλικό που δίνει το Royal College of Speech and Language Therapists:

Όσο πιο νωρίς εντοπιστούν οι δυσκολίες τόσο καλύτερες είναι οι πιθανότητες επίλυσης των δυσκολιών. Εντούτοις, οι έρευνες αποτελεσματικότητας της θεραπείας μέχρι τώρα παρατηρούν ότι ανάλογα με τις δυσκολίες του παιδιού (π.χ. περισσότερο εκφραστικές δυσκολίες παρά προσληπτικές), το ποσοστό αποτελεσματικότητας της θεραπείας αλλάζει 2.
Πρέπει οι γονείς να θυμούνται ότι οι δυσκολίες των παιδιών αλλάζουν όσο τα παιδιά μεγαλώνουν και ότι οι θεραπευτικές τους ανάγκες θα αλλάξουν επίσης.
Σχετικά με τα προβλήματα στο σχολείο, υπάρχει συνεμφάνιση με μαθησιακές δυσκολίες, και αυτό είναι λογικό γιατί εάν υπάρχουν δυσκολίες στον προφορικό λόγο τότε είναι πολύ πιθανό να υπάρχουν και στον γραπτό. Επίσης, από την κλινική εμπειρία, πολλές φορές οι δυσκολίες προφορικού λόγου (η παρουσία της ΑΓΔ δηλαδή) παραμένουν απαρατήρητες ή δεν κρίνονται τόσο σημαντικές μέχρι το παιδί να πάει σχολείο και να έχει και μαθησιακές δυσκολίες. Η πρώιμη παρέμβαση δεν εγγυάται την μη εμφάνιση μαθησιακών δυσκολιών, όμως πρέπει να θυμόμαστε ότι οι ανάγκες των παιδιών για υποστήριξη θα αλλάζουν καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν.

1 Για να μάθετε περισσότερα για την καμπάνια, να ακούσετε ιστορίες ατόμων με ΑΓΔ ή των ακαδημαϊκών πίσω από το ‘Raising Awareness of Developmental Language Disorder’ μπορείτε να επισκεφθείτε το www.youtube.com/RADLD.

2 BOYLE, J., MCCARTNEY, E., O’HARE, A. and LAW, J. (2010), Intervention for mixed receptive–expressive language impairment: a review. Developmental Medicine & Child Neurology, 52: 994–999. doi:10.1111/j.1469-8749.2010.03750.x

*Η Κατερίνα Δρακουλάκη σπούδασε Γλωσσολογία στο τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και συνέχισε τις σπουδές της στη Λογοθεραπεία στο Queen Margaret University στο Εδιμβούργο. Παράλληλα ολοκλήρωσε και τις σπουδές της στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών με πτυχίο Πιάνου. Ενώ δουλεύει ως λογοθεραπεύτρια, είναι υποψήφια διδάκτορας στον τομέα Γλωσσολογίας του τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ. Είναι μέλος του Royal College of Speech and Language Therapists και είναι εγγεγραμμένη στο Health and Care Professions Council.

Στοιχεία επικοινωνίας:

Katerina.drakoulaki@gmail.com

Twitter: @KDrakoulaki

Wordpress: kattherapy.wordpress.com

Για το Ιστολόγιο Λογο...θεραπεία!

Ευαγγελία Δ. Σούπη
Λογοθεραπεύτρια
Κομνηνών 39 και Χασιώτη
Ιωάννινα
evageliasoupi@gmail.com