Αυτισμός, αμοιβαιότητα και κοινωνικό παιχνίδι

Οι δεξιότητες κοινωνικής επικοινωνίας των αυτιστικών συχνά διαφέρουν από εκείνες των νευροτυπικών. Ακόμη και οι γονείς μπορεί να να μην μπορούν να συντονιστούν με τον τρόπο που το παιδί τους δείχνει ότι έχει συνδεθεί. Αυτό μπορεί να συμβεί γιατί η αμοιβαία ευχαρίστηση μπορεί να εκφραστεί με πάρα πολλούς διαφορετικούς τρόπους και συνήθως η συμπεριφορά που παρατηρούμε δεν αντικατοπτρίζει με απόλυτη ακρίβεια το βαθμό συμμετοχής σε μία δραστηριότητα.

Αυτό όμως που παρατηρούμε και είναι πολύ σημαντικό είναι το εξής:

Όταν επιτρέπουμε στα αυτιστικά παιδιά να επιλέξουν το πώς και το πότε θα εμπλακούν στο κοινωνικό παιχνίδι, τότε επιδεικνύουν τον ίδιο βαθμό κινήτρου να αλληλεπιδράσουν με τους γονείς τους όσο και τα νευροτυπικά παιδιά.

Τι κάνουμε λοιπόν;
Για άλλη μια φορά αφήνουμε το παιδί να ηγηθεί και να οδηγήσει την αλληλεπίδραση!

Πώς το κάνουμε αυτό;

• Παρατηρούμε, εξερευνούμε και εντοπίζουμε τον τρόπο που επιλέγει να συνδέεται το παιδί.
• Ανακαλύπτουμε ποιο είδος κοινωνικού παιχνιδιού ενδιαφέρει το παιδί.
• Υποστηρίζουμε κάθε αλληλεπίδραση μεταξύ γονιού και παιδιού εστιάζοντας στα ενδιαφέροντα του παιδιού.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Ο πλούτος των παιχνιδιών κοινωνικών δεξιοτήτων

Τα παιχνίδια κοινωνικών δεξιοτήτων είναι ένας απλός μα καταπληκτικός τρόπος να ενισχύσουμε την αμοιβαία προσοχή (joint attention) του παιδιού, την κοινωνική αλληλεπίδραση καινά ενθαρρύνουμε τις δεξιότητες επικοινωνίας.

Πρόκειται για απλές, επαναλαμβανόμενες παιγνιώδεις πράξεις που απαιτούν τη συμμετοχή τουλάχιστον δύο ατόμων. Είναι δωρεάν, είναι προσβάσιμα οπουδήποτε κι εγγυώνται άμεσο ενθουσιασμό!

Παραδείγματα παιχνιδιών κοινωνικών δεξιοτήτων είναι τα εξής:

• Κούκου!
• Αλογάκι στην πλάτη σου
• Κυνηγητό
• Κρυφτό
• Τραγούδια με κινήσεις (πχ. Χαρωπά τα δυο μου χέρια τα χτυπώ)
• Γαργαλητά

Πώς ενθαρρύνουν την αλληλεπίδραση και τη γλωσσική ανάπτυξη;

• Το παιδί εστιάζει στο άτομο με το οποίο παίζει κι έτσι δε χρειάζεται να μοιράσει την προσοχή του μεταξύ του ατόμου και κάποιου φυσικού αντικειμένου.
• Φέρνουν το παιδί ένα βήμα πιο κοντά στην ομιλία καθώς συντονίζεται με πιο φυσικό τρόπο με την έκφραση συναισθημάτων μέσω των χειρονομιών, του τόνου της φωνής και των εκφράσεων του προσώπου του συμπαίκτη του, εστιάζοντας αποκλειστικά σε αυτόν.
• Διευκολύνουν τον συμπαίκτη (εσάς!) να εστιάσει στο παιδί. Έτσι μπορεί να εντοπίσει ευκολότερα προσπάθειες επικοινωνίας του παιδιού που σε άλλη περίπτωση μπορεί να του διέφυγαν.
• Χρησιμοποιούν τη δύναμη της επανάληψης που αποτελεί τη σημαντικότερη τεχνική μάθησης του νηπίου.
• Δίνουν στο παιδί την ευκαιρία να εξασκηθεί με φυσικό τρόπο στη μίμηση, την εναλλαγή σειράς, την αμοιβαία προσοχή, τη βλεμματική επαφή, του μαθαίνουν να ακολουθεί και να δίνει εντολές να χτίζει και να χρησιμοποιεί νέο λεξιλόγιο.

Συνοψίζοντας, τέσσερα είναι τα πολύ σημαντικά οφέλη των παιχνιδιών κοινωνικών δεξιοτήτων: 

Το παιδί

1. εστιάζει σε εσάς
2. παραμένει μαζί σας
3. σας χαίρεται 
4. αρχίζει να κατανοεί και να χρησιμοποιεί την εξωλεκτική επικοινωνία.

Ευαγγελία Δ. Σούπη

Λογοθεραπεύτρια

Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

Additional reading

1. Heesen, R., Genty, E., Rossano, F., Zuberbühler, K., & Bangerter, A. (2017). Social play as joint action: A framework to study the evolution of shared intentionality as an interactional achievement. Learning & behavior, 45(4), 390–405. https://doi.org/10.3758/s13420-017-0287-9

2. Hsu, H. C., Iyer, S. N., & Fogel, A. (2014). Effects of social games on infant vocalizations*. Journal of child language, 41(1), 132–154. https://doi.org/10.1017/S0305000912000608

3. Markova G. (2018). The Games Infants Play: Social Games During Early Mother-Infant Interactions and Their Relationship With Oxytocin. Frontiers in psychology, 9, 1041. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.01041

4. Salley, B., Brady, N. C., Hoffman, L., & Fleming, K. (2020). Preverbal Communication Complexity in Infants. Infancy : the official journal of the International Society on Infant Studies, 25(1), 4–21. https://doi.org/10.1111/infa.12318

Μακροχρόνιες επιδράσεις των γλωσσικών διαταραχών στην κοινωνικότητα

Η έρευνα για τις αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές δεν εστιάζει μόνο στα νήπια που καθυστερούν να μιλήσουν αλλά και στους εφήβους και στους ενήλικες που έχουν διαγνωστεί ως παιδιά με αυτές. Έχουν βρεθεί μακροχρόνιες επιδράσεις στην κοινωνικότητα των ατόμων με γλωσσικές διαταραχές που αξίζει να συζητήσουμε, παρόλο που είναι δύσκολο και επώδυνο. Όταν ξέρεις τι να περιμένεις μπορείς να προετοιμαστείς καλύτερα να το αντιμετωπίσεις.

Οι αναπτυξιακές γλωσσικές διαταραχές μπορεί να συνεχίσουν να επηρεάζουν τη ζωή του ατόμου ακόμη και στην ενήλικη ζωή του πολύ περισσότερο εάν δε λάβει θεραπεία ή δε λάβει τη σωστή θεραπεία.
Σύμφωνα με μελέτες της τελευταίας εικοσαετίας:
Οι γλωσσικές διαταραχές δεν παύουν να υφίστανται κατά τη σχολική ηλικία αλλά συνεχίζονται στην ενήλικη ζωή επηρεάζοντας δυνητικά τη σχέση με τους συνομηλίκους στο σχολικό περιβάλλον.
Οι γλωσσικές διαταραχές μπορεί να επηρεάσουν την κοινωνική συμμετοχή: τα παιδιά ενδεχομένως να έχουν λιγότερους φίλους, μπορεί να απομονωθούν κοινωνικά, αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και μπορεί να αναπτύξουν περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες.
Οι γλωσσικές διαταραχές σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κοινωνικού άγχους και κοινωνικής φοβίας σε σχέση με τους συνομήλικους στους εφήβους που μπορεί να επιμένουν στην ενήλικη ζωή.
Οι γλωσσικές διαταραχές μπορεί να επηρεάσουν την ακαδημαϊκή και εργασιακή απόδοση.

Περισσότερα:
*Browlie, E.B., Bao, L., & Beitchman, J. (2016) Childhood Language Disorder and Social Anxiety in Early Adulthood. Journal of Abnormal Psychology, 44, 1061-1070.
*Your right to know: long-term social effects of language disorders https://www.banterspeech.com.au/your-right-to-know-long.../

10 tips για να διδάξετε στο παιδί σας να αυτοεξυπηρετείται και να προάγετε την ανεξαρτησία του

Η ανεξαρτησία σε καθημερινές δραστηριότητες είναι ένα δώρο που θα βοηθήσει το παιδί να φροντίζει τον εαυτό του στο μέλλον συναισθηματικά, σωματικά ακόμη και οικονομικά.

Πριν ξεκινήσετε να διδάξετε οτιδήποτε, σκεφτείτε τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα του δικού σας παιδιού: αν του/ της αρέσει να επιδιορθώνει πράγματα επικεντρώστε σε DIY (φτιάξτο-μόνος-σου) δραστηριότητες, εάν δυσκολεύεται να διαχειριστεί τον χρόνο του/της ή να διαχειριστεί χρήματα, φτιάξτε ένα αληθοφανές πρόγραμμα διαχείρισης χρημάτων στο σπίτι με βάση το χαρτζιλίκι του/της. Τέτοιες ευκαιρίες μάθησης ξεπηδούν διαρκώς στην καθημερινή ζωή και μπορούν να ενισχυθούν μαζί με τα μαθήματα του σχολείου (π.χ. η αφαίρεση μπορεί να συνδυαστεί με τα ρέστα από  τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ ή η εκμάθηση των αριθμών με ένα τηλεφώνημα στη γιαγιά).

Aυτιστικά παιδιά, παιδιά με δυσκολίες μάθησης και ΔΕΠΥ, που έχουν διαφορετικές δεξιότητες, μαθαίνουν διαφορετικά από ένα τυπικό παιδί, και το να εστιάσουμε σε δραστηριότητες όπως αυτές είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να προσδώσουμε αξία στη μάθηση και να ενισχύσουμε την ανεξαρτησία, την αυτοπεποίθηση, τις γλωσσικές, τις κινητικές και τις κοινωνικές δεξιότητες.

10 tips για να διδάξετε στο παιδί σας να αυτοεξυπηρετείται και να προάγετε την ανεξαρτησία του:

1. Βεβαιωθείτε πως διαθέτετε τον χρόνο ώστε να αφιερώσετε την αμέριστη προσοχή σας όταν διδάσκετε μία νέα δεξιότητα. Σιγουρευτείτε επίσης ότι παιδί σας προσέχει εξίσου εκείνη την στιγμή. Περιορίστε τα παράπλευρα ερεθίσματα και επιλέξτε ένα ήσυχο περιβάλλον στην αρχή.
2. «Σπάστε» τη δεξιότητα σε απλά βήματα δίνοντας σαφείς οδηγίες πώς να ολοκληρώσει κάθε βήμα. Για παράδειγμα, για να πλύνει τα χέρια του: «άνοιξε τη βρύση, βρέξε τα χέρια, βάλε σαπούνι, τρίψε τα χέρια μεταξύ τους, ξέπλυνε τα χέρια καλά, κλείσε τη βρύση, σκούπισε τα χέρια». Επίσης μπορείτε να δώσετε βάση σε όποιο βήμα θέλετε να εμπεδώσει δίνοντας περισσότερες οδηγίες, π.χ. «τρίψε τις παλάμες και από την ανάποδη και ανάμεσα στα δάχτυλα».
3. Για να βοηθήσετε περισσότερο χρησιμοποιήστε οπτικά ερεθίσματα (φωτογραφίες ή/και έτοιμες εικόνες και γραφικά) για κάθε βήμα. Όταν ολοκληρώσετε ένα βήμα, προχωρήστε στο επόμενο δείχνοντάς το.
4. Επιδείξτε οι ίδιοι κάθε βήμα καθώς προχωράτε και ελέγξτε ότι το παιδί κατανοεί πλήρως πριν προχωρήσετε στο επόμενο.
5. Προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε κάθε φορά τις ίδιες λέξεις σε κάθε βήμα για δείξετε την σταθερότητα και τη συνέπεια που διέπει κάθε ρουτίνα. Καθώς το παιδί λειτουργεί όλο και πιο ανεξάρτητα, μπορείτε να περιορίσετε τις προφορικές οδηγίες, μέχρι να τις διακόψετε εντελώς.
6. Ενθαρρύνετε και επιδοκιμάστε το παιδί για κάθε βήμα που ολοκληρώνει. Αν δεν μπορεί να ολοκληρώσει ένα βήμα μπορείτε να το βοηθήσετε. Να αποσύρετε τη βοήθειά σας πάντα ήπια και σταδιακά.
7. Εάν υπάρχει η δυνατότητα προσφέρετε στο παιδί επιλογές για να νιώσει πιο ανεξάρτητο. Για το παράδειγμα του πλυσίματος χεριών μπορείτε είτε να δώσετε δύο είδη σαπουνιών: (μπάρα ή κρεμοσάπουνο) είτε πετσέτας (υφασμάτινη ή χάρτινη χειροπετσέτα). Για το ντύσιμο μπορείτε να το αφήσετε να διαλέξει το ίδιο τα ρούχα του.
8. Ενισχύστε το παιδί θετικά. Ορίστε έναν αριθμό βημάτων που επιθυμείτε να ολοκληρώσει και αφήστε το να επιλέξει κάποιο ιδιαίτερο παιχνίδι για να παίξετε ή να πάτε βόλτα, συνδυάζοντας θετικές εμπειρίες και χρόνο μαζί.
9. Να έχετε υπομονή. Διαθέστε όσο χρόνο χρειάζεται το παιδί για να ολοκληρώσει μία καθημερινή δραστηριότητα ή να κατακτήσει μία δεξιότητα. Δώστε κι επιπλεόν χρόνο όπου χρειάζεται.
10. Γιορτάστε! Πανηγυρίστε την επιτυχία κατάκτησης της δεξιότητας από το παιδί κι επιβραβεύστε το.  

 

Ευαγγελία Δ. Σούπη

 Λογοθεραπεύτρια

 Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

evageliasoupi@gmail.com

30 Κοινωνικές Δεξιότητες και Αξίες

Η επικοινωνία ξεκινά με την επιθυμία δύο τουλάχιστον ατόμων να αλληλεπιδράσουν. Η επιτυχία της όμως κρίνεται από τις κοινωνικές δεξιότητες των συνομιλητών και τις αξίες που εφαρμόζουν σε κάθε συνθήκη.

Κάποιες από αυτές που μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά για να μπορούν να επικοινωνούν κατάλληλα είναι:

1. Εναλλαγή σειράς
2. Σεβασμός του προσωπικού χώρου του άλλου
3. Παροχή βοήθειας όταν κάποιος τη χρειάζεται
4. Ζήτηση βοήθειας
5. Να μπορεί να μοιράζεται
6. Να μπορεί να ζητά συγγνώμη (απολογείται)
7. Χρήση κατάλληλου τόνου φωνής, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται
8. Χρήση κατάλληλης έντασης φωνής, ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται
9. Να είναι καλός και προσεκτικός ακροατής (ενεργητική ακρόαση)
10. Να μπορεί να ακολουθεί οδηγίες και εντολές
11. Να μπορεί να διατηρεί επαρκή βλεμματική επαφή με τον συνομιλητή
12. Επίλυση προβλημάτων
13. Να συμβιβάζεται όταν χρειάζεται
14. Να διαπραγματεύεται
15. Ενσυναίσθηση
16. Κατανόηση λεκτικών ερεθισμάτων (λέξεις, προτάσεις)
17. Κατανόηση εξωλεκτικών ερεθισμάτων (νοήματα, προσωδία, εκφράσεις προσώπου)
18. Να μπορεί να μεταδώσει ένα μήνυμα ολοκληρωμένο
19. Να μπορεί να προσαρμόζει τη συμπεριφορά του στο περιβάλλον που βρίσκεται
20. Επίλυση συγκρούσεων με σεβασμό και ηρεμία
21. Διαφωνία με σεβασμό και ευγένεια
22. Να σέβεται τη γνώμη του άλλου ακόμη κι αν διαφωνεί
23. Καλοί τρόποι
24. Να μπορεί να παρέχει κριτική με σεβασμό
25. Διατήρηση θέματος συζήτησης χωρίς συνεχείς διακοπές
26. Να μπορεί να λειτουργεί σε ομάδα και να συμμετέχει
27. Να ενθαρρύνει κάποιον
28. Υπομονή
29. Αποδοχή διαφορετικότητας του άλλου και τη δική του
30. Να μπορεί να επαναδιατυπώνει τα λεγόμενά του

Ευαγγελία Δ. Σούπη

 Λογοθεραπεύτρια

 Κομνηνών 39 και Χασιώτη

Ιωάννινα

 evageliasoupi@gmail.com